Το Αγίασμα του Προφήτη Ηλία βρίσκεται πάνω σε μαγευτική τοποθεσία.
Ωραία λόγια έγραψε για το γραφικό αυτό τοπίο ο Σκ. Βυζάντιος. Στὶς μέρες του, ἐπειδὴ ὁ παραλιακὸς δρόμος ήταν ἀνώμαλος, τὸ μόνο μέρος περιπάτου, καθὼς λέγει, ἦταν ἡ κορυφὴ τοῦ προφήτη Ἠλία. Καὶ πρὶν ἀπ᾽ αὐτὸν ὁ Ἀλέξανδρος Timon (1844) γράφει “Τὸ κυριότερον ἁγίασμα τοῦ χωριοῦ αὐτοῦ εἶναι τὸ τοῦ προφήτου Ἠλιοῦ τοποθεσία θελκτικὴ ὅπου συγκεντρώνονται κατὰ τὰς ἑορτάσιμους ἡμέρας, αἱ Ἑλληνίδες, αἱ ὁποῖαι, ἀγωνiζονται ἀναμεταξύ των ὡς πρὸς τὴν χάριν καὶ τὴν προσήνεια”.
Ο υπάρχον λιθόκτιστος ναός του Προφήτη Ηλία στο Μέγα Ρεύμα είναι έργο του αρχιτέκτονα Πασχάλη, από τις πιο όμορφες εκκλησίες της δυτικής πλευράς του Βοσπόρου που σήμερα διασώζεται σε καλή κατάσταση, κτίσθηκε το 1871 και είναι βασιλική με τρούλο.
Στον περίβολο του ναού υπάρχουν τρεις οικογενειακοί τάφοι, που ανήκουν στο Μιχαήλ Σταύρου (1880) και τη σύζυγο του Φωτεινή Σταύρου (1881), στο Νικόλαο Αλεξιάδη και τη σύζυγό του Μαριόρα, στο Μιχαήλ Τομπάκογλου (1882) και τη σύζυγό του Μαρία Τομπάκογλου.
Αριστερά της κεντρικής εισόδου υπάρχει το αγίασμα του Προφήτη Ηλία, με τη μαρμάρινη επιγραφή ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ. Το ιαματικό νερό του αγιάσματος είναι άφθονο και παγωμένο, χειμώνα και καλοκαίρι.
Το αγίασμα του Προφήτη Ηλία στα πατριαρχικά γράμματα, ονομάζεται απλά Αγίασμα. Η διανομή πρόσφορων από την εκκλησία και η κατά το 1800 αναγραφόμενη πληροφορία περί σύναξης χρημάτων, από σύναξη δίσκων ελαίου, βοηθείας και χρέους από πώληση κεριών στο αγίασμα και στην εκκλησία, μας πείθει ότι υπήρχε ανέκαθεν και ναός. Ήταν αδύνατο να μη υπάρχει ναός η ναΐσκος στο μέρος που προσείλκυε από τόσα μέρη πολλούς προσκυνητές προ πάντων κατά την πανήγυρη. Η ονομασία πάντως που επικρατούσε ήταν “Αγίασμα του Προφήτη Ηλία” ή απλά “ο Προφήτης Ηλίας”. Κατά το 1862 αναφέρεται μόνον ως αγίασμα.
Δεν μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι επί βυζαντινών δεν υπήρχε παρεκκλήσι πάνω εκεί, διότι σε παρόμοιες κορυφές, όπως και σήμερα, συνήθως ιδρύονταν ναΐσκοι στο όνομα του προφήτη Ηλία ή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Στο μεγάλο Πανηγύρι στην μνήμη του Προφήτη Ηλία μεγάλα πλήθη προσκυνητών προσέρχονταν όχι μόνο από την Πόλη και από τα γύρω προάστια, αλλά και από χωριά μακρινά. Χιλιάδες Ρωμιών, που έφθαναν στο Μέγα Ρεύμα την ημέρα του πανηγυριού ανηφόριζαν για να φτάσουν μετά από πεζοπορία 15-20 λεπτών στο Αγίασμα. Η ουρά που έκαναν οι προσκυνητές, έφτανε μέχρι το κέντρο του χωριού.
Το πανηγύρι αυτό της 20 ης Ιουλίου προσλάμβανε χαρακτήρα πομπώδη και θορυβώδη και κατά δεύτερο λόγο θρησκευτικό. Διαρκούσε αρκετές μέρες πριν και μετά την εορτή. Αδιάκοπη σειρά βοδαμαξών διέσχιζαν τους ανώμαλους δρόμους μέχρι της παραμονής.
Τόση ήταν η κοσμοπλημμύρα κατά το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία, ώστε εν καιρώ επιδημίας, όπως λ.χ. κατά την τρομερή πανώλη του 1812 απαγορεύθηκε από το Πατριαρχείο η τέλεσή του.
Μετά την μεγάλη χολέρα του 1865, μεταφέρθηκε το κοινοτικό νεκροταφείο στους αγρούς γύρω από το αγίασμα.
Μέχρι το 1922 η εικόνα με πανηγυρική πομπή, την οποία ακολουθούσε αρκετό πλήθος χωριανών, μεταφέρονταν από τον ναό των Ταξιαρχών στο παρεκκλήσι του βουνού με εξαπτέρυγα τα οποία ακολουθούσαν αρχιερείς, ιερείς και διάκονοι.
Τα έξοδα του πανηγυριού αυτού υπερέβαιναν κατά πολύ τα έξοδα των άλλων. Ενώ π.χ. για την αγορά άρτων κατά το πανηγύρι της Αγίας Κυριακής το 1800 δαπανήθηκε 1 γρ., κατά την εορτή των Ταξιαρχών Ι5 γρ. και 60 άσπρα, κατά το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία δαπανήθηκαν γρ. 61 και 114 άσπρα.
Οι εισπράξεις του πανηγυριού από το 1793 μέχρι το 1800 κυμαίνονταν μεταξύ 500 και χιλίων γροσιών ετησίως. Το 1794 έφθασαν τα 716 γρ. και 72 άσπρα.
Και κατά τις τελευταίες δεκαετίες το αγίασμα και το παρεκκλήσι του Προφίτη Ηλία αποτελούσε ένα αρκετά καλό πόρο για την κοινότητα. Η πανήγυρις απέφερε αρκετά χρήματα, το δε παρεκκλήσι με τα σαββατιανά μνημόσυνα αύξανε κατά πολύ τα έσοδα της κοινότητας.
Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών και την μετανάστευση των Ρωμιών στην Ελλάδα, το πλήθος των προσκυνητών στο Αγίασμα περιορίσθηκε μόνο στους Ρωμιούς του Μεγάλου Ρεύματος και της Πόλης.
Γράφει ο αείμνηστος Μητρ. Ηλιουπόλεως Γεννάδιος, στην “Ιστορία του Μεγάλου Ρεύματος (Αρναουτκιόγι)”: “Μετά την μεγάλην χολέραν του 1865, οπότε μετεφέρθη το κοινοτικόν νεκροταφείον εις τους πέριξ του Αγιάσματος αγρούς, εκτίσθη τον Ιούνιον του 1871 υπό του αρχιτέκτονος Πασχάλη το σημερινόν αρκετά κομψόν παρεκκλήσιον, όπου τοποθετείται, κατά τας ημέρας της πανηγύρεως, παλαιά εικών του προφήτου φυλασσομένη καθ’ όλον το υπόλοιπον χρονικόν διάστημα εις τον κεντρικόν ναόν των Ταξιαρχών. Μέχρι του 1922 η εικών με πανηγυρικήν πομπήν, την οποίας ακολουθούσε αρκετόν πλήθος χωριανών, μετεφέρετο από τον ναόν των Ταξιαρχών εις το παρεκκλήσιον του βουνού με εξαπτέρυγα ακολουθούντων όλων των κληρικών, αρχιερέως, ιερών και διακόνων. Από του 1920-22 οπότε ήτο χωροεπίσκοπος της χώρας Μ. Ρεύματος ο γράφων τας παρούσας γραμμάς, προπορεύετο ο Αρχιερεύς φέρων μανδύαν, και ηκολούθουν οι δύο ιερείς και ο διάκονος”, Σταμπούλ, τύποις Αδελφών Τσιτούρη, 1949, σ. 63
Κοινότητα Μεγάλου Ρεύματος
