Γράφει ο δρ Κωνσταντίνος Ζορμπάς
Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης στην προσπάθειά της να προβάλει τις ιδιαιτερότητες της Κρήτης προτείνει στους συμμετέχοντες μεγάλων Συνεδρίων να συμμετέχουν σε ξεχωριστά παραδοσιακά πανηγύρια του καλοκαιριού. Στη σύντομη διήγηση που ακολουθεί θα αναφερθούμε σε μία από αυτές τις πολύτιμες εμπειρίες στη γιορτή του τ’ Αϊ – Κηρυκού και Ιουλίττης, στην αρχαία Λισσό[1]!
Η Λισσός είναι μία αρχαία πόλη, της οποίας τα ερείπια σώζονται ανάμεσα στη Παλαιόχωρα (δυτικά) και τη Σούγια (ανατολικά), στη νότια ακτή του Νομού Χανίων. Η Λισσός ήταν λιμάνι της δωρικής πόλης Έλυρος, όπου βρισκόταν κοντά στο σημερινό χωριό Ροδοβάνι της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστή για το περίφημο Ασκληπιείο της, όπου θεραπεύονταν ασθενείς από όλη την Κρήτη χάρη στα ιαματικά νερά της περιοχής. Το Ασκληπιείο καταστράφηκε από μεγάλο σεισμό, αλλά σώζεται το ψηφιδωτό πάτωμά του που απεικονίζει ζώα και γεωμετρικά σχήματα. Στον ίδιο τόπο σώζονται τα ερείπια δύο τρίκλιτων ξυλόστεγων παλαιοχριστιανικών βασιλικών του 6ου αιώνα με ελαφρά προεξέχον εγκάρσιο κλίτος, τις οποίες έφερε στο φως το 1955 ο αρχαιολόγος Νικόλαος Παδουβάς.
Πάνω στα ερείπια της πρώτης κοντά στο Ασκληπιείο είναι κτισμένος και ο ναός του Αγίου Κηρυκού, του προστάτη της Λισσού, που συγκεντρώνει πολλούς «τασιμάρηδες» στη χάρη του! Ανηφορίζοντας ο επισκέπτης από την παραλία ως το ναό περνά ανάμεσα από μυρωδάτα σκίνα κι ελιές πρασινόχρυσες, αλλά και διάσπαρτα θρύμματα αρχαίων οικοδομικών υλικών, που έχουν γίνει κατάλευκα από τον ήλιο και τη βροχή τόσους αιώνες, ίδια θαρρείς, σαν τα άταφα κόκκαλα όσων χάθηκαν σε απάτητα βουνά…
Θυμάμαι ότι η προετοιμασία άρχιζε πολύ πριν για να υποδεχθούμε τους υψηλούς καλεσμένους μας. Από την προηγουμένη καταφτάνουν και άλλες συντροφιές και ετοιμάζουν τους καταυλισμούς των. Το απόγευμα ακούγεται το καμπανάκι της Εκκλησίας να καλεί γλυκόηχα και διακριτικά θαρρείς, μες στη σιγαλιά τ’ απόβραδου, τους πιστούς που καταφθάνουν στον ιερό του χώρο!
Ανάμεσα στους προσκυνητές, τους επισκέπτες, τους παραθεριστές, τους τουρίστες και τους στρατολάτες και μερικοί Σύνεδροι από το Διεθνές Συνέδριο Φυσικής του Ερευνητικού Κέντρου «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» με τον αείμνηστο Καθηγητή Αντώνιο Βεργανελάκη. Γέμισαν με την εμφάνισή των την αυλή της Εκκλησίας, όπου ευθύς αμέσως άρχισε ένας κατανυκτικός Εσπερινός που δεν μπορεί να τον ξεχάσει όποιος τον έζησε ποτέ!
Πουλιά σιγαλοτιτιβίζοντας, πέρδικες στα πλάγια με τον γλυκόηχο σκοπό τους, τζιτζίκια ασταμάτητα, λεράκια και κουδούνια, σκλαβέρια και καμπανέλια, περασμένα στους λαιμούς των κατσικιών που βόσκουν ανέμελα ολόγυρα στον τόπο συμπλήρωναν την υπερκόσμια μουσική πανδαισία της βραδιάς.
Κάποια στιγμή, ένας σπουδαίος αστροφυσικός ο S. Zakharova, της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, παίρνει απρόσμενα το μικρόφωνο και απευθύνθηκε στους ντόπιους, ενώ απέναντι στην κορυφογραμμή, οι πέρδικες ασταμάτητα κελαηδούσαν, και τούς λέει σε άπταιστα ελληνικά: «Παρακαλώ, μπορείτε να σταματήσετε για λίγο την ψαλμωδία σας, τώρα, που τόσον θαυμάσια κελαηδούν από το απέναντι βουνό, οι πέρδικες;»[2].
Όλοι οι παρόντες που στέκονταν μπρος στην κυρία είσοδο, το πολυπληθές εκκλησίασμα, όλοι, μα όλοι, έμειναν άφωνοι με τούτη την προτροπή, αλλά και χάρηκαν την απρόσμενη γλυκιά ψαλμωδία των πετεινών της φύσης, που ήταν όντως ανεπανάληπτη!
Βιώματα αξέχαστα, που δεν συναντιούνται συχνά! Και το νερό ακόμη σιγομουρμουρίζοντας στα πολυτρίχια τα νέα της ημέρας, ξεκινημένο από τα σπλάχνα του αρχαίου Ασκληπιείου, υπέγραφε για τη μαγεία της βραδιάς.
Κι μετά στο φιλόξενο πατροπαράδοτο τραπέζι της αγάπης στο πανηγύρι για τη χάρη των Αγίων. Εδώ ανάμεσα στο φαγητό και στο ριζίτικο, γίνεται και γόνιμη συζήτηση για τον τόπο και το προσκύνημα, για τις προοπτικές και το μέλλον, για τα προβλήματα και τις αγωνίες των λιγοστών ξωμάχων που φτάνουν ως εδώ για να καλλιεργήσουν τη γη και να μαζέψουν ελιές και κηπευτικά!
Μες στη νύχτα, στην Παράκληση, κόσμος πολύς. Το ίδιο και το πρωί στη Θεία Λειτουργία. Κι ήταν όλα μαγευτικά. Γι’ αυτό είναι κι αξέχαστα τα πανίσχυρα βιώματα που διαφεντεύουν την ψυχή μας από τότε. Και όπως γράψανε οι συμμετέχοντες στο παραπάνω πανηγύρι, μετά την επιστροφή τους στην Ακαδημία «ήταν αγαθή τύχη το ότι είχαμε τη μοναδική ευκαιρία να πάρουμε μέρος στην ετήσια εορτή των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης. Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πως υπάρχουν ακόμη –σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς μας- τέτοιες θρησκευτικές και λαϊκές παραδόσεις. Μάς εντυπωσίασε βαθιά η αρμονική ενότητα ανάμεσα στο πανέμορφο τοπίο και στα ανόθευτα πνευματικά αισθήματα, τον αυθορμητισμό και τη φιλοξενία των ανθρώπων που μετείχαν στο πανηγύρι […]»[3].
Πάντως αυτό που ζούσαμε ήταν αξέχαστο, πανέμορφο και θαυμάσιο, κι ευχόμαστε σ’ όλους να το ξαναζήσουμε του χρόνου και τ’ αντίχρονου κι όσον καιρό μπορούμε να φτάνουμε στη χάρη τ’ αϊ – Κηρυκού και Ιουλίττης, στην αρχαία Λισσό. Εκείνοι ασφαλώς θα μάς περιμένουν!
[1] Πρώτη δημοσίευση στην τοπική εφημερίδα Τα Χρονικά Κισάμου και Σελίνου, Αύγουστος 1989, σελ. 3.
[2] Παρόμοια δημοσίευση κάνει και ο λαογράφος Σταμάτης Αποστολάκης, στο Περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου “Χριστός και Κόσμος”, 27(1986)58–59.
[3] Διάλογοι Καταλλαγής, Επίσκεψη στη Λισσό, 15(1989)122.
