Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης
Μεταφραστής και δημοσιογράφος, εκδότης της επιθεώρησης ρωσικού πολιτισμού Στέππα.
Η εισβολή στην Ουκρανία, ο πατριάρχης Κύριλλος και μια Διεθνής «Διακήρυξη» Ορθοδόξων Θεολόγων. The books’ journal, τεύχος 129.
Με την επίκληση της σωτηρίας του «ρωσικού κόσμου» ο οποίος κινδυνεύει όχι μόνο από τις βάσεις του ΝΑΤΟ και την υποτιθέμενη επέκταση του διεθνούς οργανισμού προς Ανατολάς, αλλά και από τις δυτικές αξίες, οι οποίες υπονομεύουν τις «παραδοσιακές ρωσικές», η Ρωσία του Πούτιν κήρυξε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Έκτοτε, οι ρωσικές δυνάμεις εισβολής ισοπεδώνουν πόλεις και χωριά, δολοφονούν αμάχους, διαπράττοντας εγκλήματα πολέμου.
Βασικός πυλώνας του πουτινικού καθεστώτος, όλα αυτά τα χρόνια της «βασιλείας» του πρώην αντισυνταγματάρχη της ΚαΓκεΜπε ήταν η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Εμφορούμενη από τα ιδανικά και το όραμα της Τρίτης Ρώμης, αυτής της εθνοφυλετικής θεωρίας υπεροχής, όχι μόνο δικαιολογούσε και ευλογούσε τις αυθαιρεσίες της κοσμικής εξουσίας, αλλά συνειδητά έγινε εργαλείο της για την υλοποίηση των επεκτατικών της σχεδίων.
Ο πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών, Κύριλλος (κατά κόσμον Γκουντιάγιεφ), αναφέρθηκε για πρώτη φορά στον πόλεμο τέσσερις ημέρες μετά την κήρυξή του, στις 27 Φεβρουαρίου 2022, λέγοντας πως «οι δυνάμεις του κακού, που πάντα μάχονταν κατά της ενότητας της Ρους και της Ρωσικής Εκκλησίας, μπορούν να νικήσουν». Μετά τη Θεία Λειτουργία, ο Κύριλλος είπε ακόμα:
Να μη δώσει ο Θεός να προκύψει ο τρομερός διχασμός μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, βαμμένος με το αίμα των αδελφών. Πρέπει να προσευχηθούμε για την αποκατάσταση της ειρήνης, για την αποκατάσταση των αγαθών, αδελφικών σχέσεων μεταξύ των λαών μας. Εγγύηση αυτής της αδελφοσύνης είναι η ενιαία Ορθόδοξη Εκκλησία μας, η οποία στην Ουκρανία εκπροσωπείται από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, με επικεφαλής τον Μακαριότατο Ονούφριο. Σήμερα προσευχηθήκαμε υπέρ αυτών. Υπέρ της προστασίας των λαών που ζουν στον ενιαίο χώρο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από την αδελφοκτόνο σφαγή.
H Εκκλησία του Πούτιν
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 6 Μαρτίου, μια μέρα ακριβώς πριν από την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής των Ορθοδόξων, στο κήρυγμά του στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρος Χριστού στο Κρεμλίνο, ο επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αναφέρθηκε εκτενώς στον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο πατριάρχης Κύριλλος είπε πως «οκτώ χρόνια γίνονταν προσπάθειες εξόντωσης εκείνου που υπήρχε στο Ντονμπάς». Σύμφωνα με τον ίδιο, εκεί υπάρχει εχθρότητα «των επονομαζόμενων αξιών, οι οποίες σήμερα προωθούνται από εκείνους που διεκδικούν την παγκόσμια εξουσία»: πού προωθούνται οι αξίες τις οποίες ο Κύριλλος αμφισβητεί; Στο Gay Pride!
Ποιος επιτίθεται σήμερα στην Ουκρανία, όπου επί οκτώ χρόνια είχαμε την καταπίεση και την εξόντωση ανθρώπων στο Ντονμπάς; Οκτώ χρόνια δεινά και όλος ο κόσμος σιωπούσε, τι σημαίνει αυτό; Εμείς, όμως, γνωρίζουμε πως οι αδελφοί και οι αδελφές μας υποφέρουν πραγματικά∙ επιπλέον, υποφέρουν για την πίστη τους στην Εκκλησία. Γι’ αυτό και σήμερα, Κυριακή της Συγχωρήσεως, εγώ, από τη μία πλευρά, ως ποιμένας σας, καλώ όλους να συγχωρήσουν τις αμαρτίες και τις προσβολές, μεταξύ άλλων και εκεί όπου αυτό είναι πολύ δύσκολο, εκεί όπου οι άνθρωποι πολεμούν ο ένας τον άλλο. Η συγχώρεση, όμως, χωρίς δικαιοσύνη, είναι συνθηκολόγηση και αδυναμία. Γι’ αυτό η συγχώρεση πρέπει να συνοδεύεται από την απαραίτητη προστασία του δικαιώματος να υπερασπιστούμε την πλευρά του φωτός, την πλευρά της Θείας Αληθείας, την πλευρά των Θείων Εντολών, την πλευρά εκείνου που μας αποκαλύπτει το φως του Χριστού, το Λόγο Του, το Ευαγγέλιό Του, τις ένδοξες διαθήκες Του, όπως κληροδοτήθηκαν στο ανθρώπινο γένος. Τα λόγια αυτά μαρτυρούν πως έχουμε ξεκινήσει τον αγώνα, ο οποίος έχει τόσο φυσική, όσο και μεταφυσική σημασία.
Στις 14 Μαρτίου, ο προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας χάρισε στον αρχηγό της Εθνικής Φρουράς –το σώμα των πραιτοριανών του πουτινικού αυταρχισμού– Βίκτορα Ζολότοφ μια εικόνα της Παναγίας, προκειμένου η μορφή της να εμπνέει «τους νεαρούς πολεμιστές της Εθνικής Φρουράς, οι οποίοι ορκίζονται να υπερασπίζονται στην Πατρίδα». Ο Ζολότοφ, αφού ευχαρίστησε τον πατριάρχη, σημείωσε πως «οι άντρες της Εθνικής Φρουράς, λαμβάνουν μέρος στην “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”» και πρόσθεσε: «Θέλω να πω πως ναι, δεν εξελίσσονται όλα τόσο γρήγορα όσο θα θέλαμε, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί οι ναζί κρύβονται πίσω από τις πλάτες αμάχων, πίσω από τις πλάτες γερόντων, γυναικών και παιδιών, καταλαμβάνουν θέσεις σε παιδικούς σταθμούς, σχολεία και πολυκατοικίες. Αλλά εμείς βαδίζουμε προς το στόχο μας βήμα βήμα και η νίκη θα είναι δική μας. Η εικόνα αυτή, θα προστατεύει το ρωσικό στράτευμα και θα συμβάλει στη γρήγορη νίκη μας».
Η στάση του Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών δεν εκπλήσσει όσους παρακολουθούν την πορεία του ως προκαθήμενου της Ρωσικής Εκκλησίας. Όλοι θυμούνται τον λυσσαλέο πόλεμο κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, με αφορμή την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Κρήτη το 2016, αλλά και την έκδοση του Τόμου Αυτοκεφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας τον Ιανουάριο του 2019.
Εκκλησιαστικός ιμπεριαλισμός
Ελάχιστα γνωστή, όμως, είναι σε εμάς η δράση του Πατριαρχείου Μόσχας στην πολύπαθη Ουκρανία, όπου με όρους πολεμικούς και με επιχειρήσεις στρατιωτικού τύπου, υποστηριζόμενες από τις «ρωσόφωνες πολιτοφυλακές», εδώ και πολλά χρόνια, υπονομευόταν η τοπική Εκκλησία, σε μια προσπάθεια δημιουργίας προγεφυρωμάτων για τον σημερινό πόλεμο. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα λεωφορεία με τους «μεταφερόμενους πιστούς» που καταλάμβαναν ενορίες και μονές, διακηρύσσοντας πίστη και υποταγή στο θρόνο της Μόσχας; Ποιος μπορεί να ξεχάσει τις βιαιότητες και τους τραμπουκισμούς «μοναχών» και «ιερέων» της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην επικράτεια της Ουκρανίας, όπου συμπεριφέρονταν με το ύφος του εκκλησιαστικού αποικιοκράτη και αφέντη; Ποιος μπορεί να ξεχάσει τις βιαιότητες, τις ίντριγκες και τις δολοπλοκίες των Ρώσων στους Αγίους Τόπους; Μήπως ανάλογες δεν είναι οι συμπεριφορές των ρώσων «ιεραποστόλων» στην Αφρική, όπου με πρόσφατη απόφαση (29/12/2021) ίδρυσαν παράλληλη και ανταγωνιστική προς το παλαίφατο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας Ρωσική Εξαρχία, με σκοπό να του υφαρπάσουν το ποίμνιο και ως αντίποινα για την εκ μέρους του αναγνώριση της Ουκρανικής Αυτοκεφαλίας;
Η «ευλογία» από τον Κύριλλο του άδικου, απρόκλητου και ιμπεριαλιστικού πολέμου που διεξάγει η Ρωσία κατά της Ουκρανίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνέχεια μίας μακραίωνης παράδοσης που θέλει τη Ρωσική Εκκλησία εργαλείο της κοσμικής εξουσίας. Οι προσπάθειες που καταβάλλουν οι ιδεολογικοί απολογητές αυτής της στάσης του Κυρίλλου είναι αθεολόγητες και ανιστόρητες, ωστόσο συνεπείς στην υπηρεσία της κοσμικής εξουσίας και των σχεδίων της.
Οι αμφιλεγόμενες και αμφίσημες δηλώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία του μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα (Αλφέγιεφ), γνωστού ως «υπουργού Εξωτερικών» του Πατριαρχείου της Μόσχας, υπογραμμίζουν για άλλη μια φορά τον εθνοφυλετισμό της Ρωσικής Εκκλησίας, όσο και τον εκκλησιαστικό ιμπεριαλισμό της.
Κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν, συνεπώς, η «Διακήρυξη κατά της διδασκαλίας του Ρωσικού κόσμου», συγγραφείς της οποίας ήταν διακεκριμένοι ορθόδοξοι θεολόγοι απ’ όλο τον κόσμο, τον συντονισμό της οποίας είχε ο καθηγητής Brandon Gallaher στο Πανεπιστήμιο του Exeter και ο (συνεργάτης μας) Παντελής Καλαϊτζίδης, διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της European Academy of Religion. Η «Διακήρυξη» δημοσιεύθηκε στις 13 Μαρτίου 2022, Κυριακή της Ορθοδοξίας, και κυκλοφόρησε από το Κέντρο Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Fordham της Νέας Υόρκης και την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου. Πολύ γρήγορα, έγινε παγκόσμιο γεγονός και έτυχε ευρύτατης διάδοσης και υποδοχής. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί για ένα «θεολογικό» κείμενο: ώς σήμερα την έχουν υπογράψει περισσότεροι από 1.300 επιφανείς θεολόγοι, φιλόσοφοι, ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι από μεγάλα και έγκυρα εκπαιδευτικά ιδρύματα του κόσμου, έχει κυκλοφορήσει σε 19 γλώσσες (πρωτότυπο στα αγγλικά, και μεταφράσεις σε ουκρανικά, ρωσικά, ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά, βουλγαρικά, αραβικά, ρουμανικά, σερβικά, γεωργιανά, ολλανδικά, αραβικά, φινλανδικά, γερμανικά, εσθονικά, ουγγρικά, κροατικά, πολωνικά), ενώ δεκάδες χιλιάδες είναι τα views στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (υπολογίζονται σε πάνω από 100.000 χιλιάδες). Με τη «Διακήρυξη» ασχολήθηκαν τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία, εφημερίδες και πλατφόρμες ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο (ενδεικτικά: Reuters, Tass, Guardian, κ.λπ,), ενώ η μεγαλύτερη και εγκυρότερη εφημερίδα στο Ελσίνκι (Helsingin Sanomat) την έκανε πρωτοσέλιδο κύριο θέμα της.
Η στάση των συγγραφέων και υποστηρικτών της «Διακήρυξης» είναι ένας φάρος γενναιότητας και εντιμότητας στις δύσκολες εποχές του πολέμου και της καταστροφής. Και το κείμενο σώζει την τιμή, την υπόληψη αλλά και τη μακραίωνη ορθόδοξη παράδοση από το όνειδος και την ντροπή που θα συνοδεύει από εδώ και πέρα τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία για την επαίσχυντη στάση της να ευλογήσει τα όπλα των εισβολέων.
Διεθνής «Διακήρυξη» των Ορθοδόξων Θεολόγων ενάντια στον «Ρωσικό Κόσμο»
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 αποτελεί ιστορική απειλή ενάντια σε έναν λαό που ανήκει στην ορθόδοξη παράδοση. Ακόμη πιο ανησυχητικό για τους ορθόδοξους πιστούς, ωστόσο, είναι ότι η ιεραρχία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αρνήθηκε να αναγνωρίσει το γεγονός της εισβολής, εκδίδοντας αντ’ αυτού αόριστες δηλώσεις για την αναγκαιότητα της ειρήνης υπό το φως των «γεγονότων» και των «εχθρών» στην Ουκρανία, ενώ τονίζει τον αδελφικό δεσμό μεταξύ του ουκρανικού και του ρωσικού λαού ως μέρος της «Αγίας Ρωσίας», κατηγορώντας για τις εχθροπραξίες την κακή «Δύση», προτρέποντας μάλιστα τις κοινότητές τους να προσεύχονται με τρόπους που ενθαρρύνουν ενεργά την εχθρότητα.
Η υποστήριξη πολλών μελών της ιεραρχίας του Πατριαρχείου Μόσχας στον πόλεμο του Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν κατά της Ουκρανίας έχει τις ρίζες της σε μια μορφή ορθόδοξου εθνοφυλετικού θρησκευτικού φονταμενταλισμού, με χαρακτήρα ολοκληρωτικό, που ονομάζεται «Russkii mir» ή «ρωσικός κόσμος». Πρόκειται για μια ψευδή διδασκαλία που προσελκύει πολλούς στην Ορθόδοξη Εκκλησία και η οποία έχει ακόμη υιοθετηθεί από την Ακροδεξιά, αλλά και από καθολικούς και προτεστάντες φονταμενταλιστές.
Στις ομιλίες τους κατά τα τελευταία 20 χρόνια, ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος (Gundiaev) έχουν επανειλημμένα επικαλεστεί και αναπτύξει την ιδεολογία αυτού του «ρωσικού κόσμου». Το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και ξεκίνησε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στην περιοχή του Ντονμπάς της Ουκρανίας, μέχρι την έναρξη του πλήρους πολέμου κατά της Ουκρανίας σήμερα αλλά και γενικότερα, ο Πούτιν και ο Πατριάρχης Κύριλλος χρησιμοποίησαν την ιδεολογία του «ρωσικού κόσμου» ως κύρια δικαιολογία για την εισβολή. Η διδασκαλία αναφέρει ότι υπάρχει μια υπερεθνική ρωσική σφαίρα ή πολιτισμός, που ονομάζεται Αγία Ρωσία, που περιλαμβάνει τη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία (και μερικές φορές τη Μολδαβία και το Καζακστάν), καθώς και τους Ρώσους και τους ρωσόφωνους σε όλο τον κόσμο. Υποστηρίζει ότι αυτός ο «ρωσικός κόσμος» έχει ένα κοινό πολιτικό κέντρο (Μόσχα), ένα κοινό πνευματικό κέντρο (το Κίεβο ως «μητέρα όλων των Ρως»), μια κοινή γλώσσα (ρωσικά), μια κοινή Εκκλησία (Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, Πατριαρχείο Μόσχας) και έναν κοινό πατριάρχη (Πατριάρχης Μόσχας), ο οποίος εργάζεται σε «συμφωνία» με έναν κοινό πρόεδρο/εθνικό ηγέτη (Πούτιν) προκειμένου να κυβερνήσει τον ρωσικό αυτόν κόσμο, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα μια κοινή ξεχωριστή πνευματικότητα, ηθική και πολιτισμό.
Σύμφωνα με τη διδασκαλία αυτή, απέναντι στον «ρωσικό κόσμο» στέκεται η διεφθαρμένη Δύση, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα δυτικοευρωπαϊκά έθνη, η οποία Δύση έχει συνθηκολογήσει με τον «φιλελευθερισμό», την «παγκοσμιοποίηση», τη «χριστιανοφοβία», τα «δικαιώματα των ομοφυλοφίλων» που προωθούνται στις παρελάσεις των ομοφυλοφίλων και τη «στρατευμένη εκκοσμίκευση». Απέναντι στη Δύση και όλους εκείνους τους Ορθοδόξους που έχουν εκπέσει σε σχίσμα και πλάνη (όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και άλλες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες που τον υποστηρίζουν) στέκεται το Πατριαρχείο Μόσχας, μαζί με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ως οι πραγματικοί υπερασπιστές της ορθόδοξης διδασκαλίας, την οποία αντιλαμβάνονται με όρους παραδοσιακής ηθικής, αυστηρής και άκαμπτης κατανόησης της παράδοσης και σεβασμού στην Αγία Ρωσία.
Από την ενθρόνιση του Πατριάρχη Κυρίλλου το 2009, οι ηγετικές φυσιογνωμίες του Πατριαρχείου Μόσχας, καθώς και οι εκπρόσωποι του Ρωσικού Κράτους, αρύονται διαρκώς από τις αρχές αυτές, με σκοπό να ανατρέψουν τη θεολογική βάση της ενότητας μεταξύ των Ορθοδόξων. Η αρχή της εθνικής οργάνωσης της Εκκλησίας καταδικάστηκε στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 1872. Η ψευδής διδασκαλία του εθνοφυλετισμού αποτελεί τη βάση για την ιδεολογία του «ρωσικού κόσμου». Εάν θεωρούμε έγκυρες τέτοιες ψευδείς αρχές, τότε η Ορθόδοξη Εκκλησία παύει να είναι η Εκκλησία του Ευαγγελίου του Ιησού Χριστού, των Αποστόλων, του Συμβόλου Πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως, των Οικουμενικών Συνόδων και των Πατέρων της Εκκλησίας. Η ενότητα καθίσταται τότε εγγενώς αδύνατη.
Επομένως, απορρίπτουμε την αίρεση του «ρωσικού κόσμου» και τις επαίσχυντες ενέργειες της κυβέρνησης της Ρωσίας για την κήρυξη του πολέμου κατά της Ουκρανίας, κάτι που πηγάζει από αυτήν την ποταπή και αδικαιολόγητη διδασκαλία με τη συμπαιγνία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως βαθιά ανορθόδοξη, μη χριστιανική, στρεφόμενη κατά της ανθρωπότητας, η οποία ανθρωπότητα καλείται να δικαιωθεί… φωτιστεί… και να καθαρθεί «ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» (Ακολουθία Βαπτίσματος). Όπως η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, έτσι και το Πατριαρχείο Μόσχας του Πατριάρχη Κυρίλλου εισέβαλε στην Ορθόδοξη Εκκλησία, για παράδειγμα, στην Αφρική, προκαλώντας διχασμό και διαμάχες, με ανείπωτες απώλειες όχι μόνο στο σώμα, αλλά και στην ψυχή, θέτοντας σε κίνδυνο τη σωτηρία των πιστών.
Το ελληνικό κείμενο της «Διακήρυξης» είναι προσβάσιμο μέσω του ιστολογίου της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών: https://www.polymerwsvolos.org/2022/03/14/diakirikis_kata_tis_didaskalias
Μπορεί κανείς να υπογράψει τη «Διακήρυξη» εδώ: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScvb_T58aLFSSmGAvFPbDRi5m-lUIQnbDesRk77cNnFWu0hag/viewform) και να δει τις μέχρι τώρα υπογραφές εδώ: (https://bit.ly/3MOq0Le).
