Αρχιμ. Μιχαήλ Χαρ. Σταθάκη
Το 1882 εκδίδεται από το τυπογραφείο του Φιλαδελφέως στην Αθήνα ένα βιβλίο με τον τίτλο «Μιχαὴλ Ἀκομινάτου τοῦ Χωνιάτου καὶ Γεωργίου Βούρτζου Μητροπολιτῶν Ἀθηνῶν λόγοι νῦν πρῶτον ἐκδιδόμενοι ἐκ χειρογράφου τῆς ἐν Χάλκῃ Μονῆς τῆς Θεοτόκου». Ας σημειωθεί για την ιστορία ότι η διάθεση του βιβλίου γινόταν στην Αθήνα από κάποιον Ν. Β. Νάκη και στην Κωνσταντινούπολη από τους αδελφούς Δεπάστα.
Την έκδοση επιμελήθηκε ο Βασίλειος Γεωργιάδης. Στα προλεγόμενα σημειώνει ότι στην Μονή της Θεοτόκου στη Χάλκη, εκεί που έχει ιδρυθεί και ελληνική εμπορική σχολή, βρίσκονται θησαυρισμένα ικανά ελληνικά χειρόγραφα ποικίλης αξίας και ύλης, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι εκκλησιαστικά. Μεταξύ αυτών βρίσκεται και ένα Τριώδιο, χρονολογούμενο στην 14η εκατονταετηρίδα και το οποίο έχει στο μέσον εκκλησιαστικούς λόγους. Από αυτούς οι πρώτοι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, και μόνοι άξιοι προσοχής είναι οι δύο λόγοι οι οποίοι για πρώτη φορά δημοσιεύονται από εκείνον. Η αξία του χειρογράφου αυτού Τριωδίου δεν είναι μεγάλη, διότι περιέχει εκκλησιαστική υμνογραφία η οποία εν πολλοίς είναι γνωστή και από άλλα και αρχαιότερα μάλιστα χειρόγραφα. Η ιδιαίτερη αξία του όμως έγκειται στους λόγους τους οποίους φιλοξενεί και μέχρι τότε δεν είχαν ξανά δημοσιευθεί. Σημαντικός είναι και ο τρόπος γραφής του χειρογράφου των λόγων ετούτων, οι οποίοι είναι γραμμένοι με ιδιαίτερη επιμέλεια και ευκρίνεια. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί το εν λόγω χειρόγραφο να συμπεριληφθεί μεταξύ των καλών χειρογράφων, όσα δηλαδή χειρόγραφα γνώρισαν παλαιά έργα εγνωσμένης φιλολογικής αξίας.
Ο πρώτος λόγος επιγραφόμενος ως «Εἰς τὴν Τριήμερον καὶ Ζωαρχικὴν Ταφὴν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ», του αγίου Μιχαήλ, συμπληρώνει την συλλογή των λόγων του σπουδαίου εκείνου εκκλησιαστικού ανδρός του 12ου αιώνος. Ο δεύτερος λόγος που επιγράφεται «Τοῦ ἁγιωτάτου Μητροπολίτου Ἀθηνῶν κυροῦ Γεωργίου Βούρτζου, λόγος εἰς τὴν ἁγίαν καὶ μεγάλην Πέμπτην» για πρώτη φορά ξεκαθαρίζει η υπόθεση περί της υπάρξεως ή μη του συγκεκριμένου προσώπου καθώς έχει αναπτυχθεί μεγάλη φιλολογική και ιστορική έρευνα για το θέμα του Μητροπολίτου Γεωργίου, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα ήταν ο άμεσος προκάτοχος του αγίου Μιχαήλ και ό,τι γνωρίζαμε για εκείνον ήταν από μία επιγραφή χαραγμένη σε κίονα του Παρθενώνα απομνημονεύει το Μητροπολίτη Γεωργίου και την ημέρα θανάτου του.
Επίσης για μία ακόμα φορά γίνεται αναφορά στην ευρυμάθεια και στην εγκρατή γνώση όχι μόνο των θεολογικών αλλά και των φιλολογικών ελληνικών πηγών από τον άγιο Μιχαήλ τόσο στα πεζά κείμενά του όσο και στα ποιήματα, ενώ αναγνωρίζεται για μία ακόμη φορά η δυνατότητά του να χρησιμοποιεί ταυτοχρόνως τη θύραθεν και την θεολογική σκέψη.
Με τρόπο απαράμιλλο στο εν λόγω κείμενό του ο άγιος Μιχαήλ έχει κάνει χρήση φράσεων που συναντάμε στον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό και σε πολλούς άλλους. Ας σημειωθεί ότι ο Χωνιάτης κάνει και ιδιαίτερη αναφορά στα περί της υλικής προετοιμασίας των Αθηναίων για την εορτή του Πάσχα. Για μία ακόμα φορά κάνει χρήση σπανίων λέξεων ή και μοναδικών, τις οποίες εκείνος δημιουργεί για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της σκέψης του.
Εντυπωσιάζεται ο κάθε αναγνώστης αντιλαμβανόμενος ότι ο λόγος του Χωνιάτη αποτελείται από δεκαπέντε μακροσκελείς παραγράφους και διανθίζεται από διακόσια πενήντα και δύο χωρία της Αγίας Γραφής, τα οποία και αντλεί από το βιβλίο της Γενέσεως, της Εξόδου, το Λευιτικό, τους Αριθμούς, το Δευτερονόμιο, τον Ιησού του Ναυή, Βασιλειών, Ιώβ, Ψαλμούς, Άσμα Ασμάτων, από τον προφήτη Ωσηέ, τον Αμώς, τον Ναούμ, τον Αβακούμ, τον Ζαχαρία, τον Μαλαχία, τον Ησαΐα, Ιερεμία, τον Βαρούχ, τον Δανιήλ καθώς και από τα περισσότερα βιβλία της Καινής Διαθήκης.
Στο παρόν αφιέρωμα απλά παραθέτουμε το εκτενές πρωτότυπο κείμενο και σύντομα καιρό θα σας παρουσιάσουμε και την ελεύθερη απόδοση του κειμένου στα νέα ελληνικά.
