Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ
Καθηγητής Λαογραφίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Κοσμήτωρ της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών
Άρχων Προστάτης των Γραμμάτων της Μ.τ.Χ.Ε.
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙΩΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ: ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΣΤ. ΑΝΕΣΤΙΔΗΣ «ΕΝΑΣ ΑΚΡΑΙΦΝΗΣ ΦΑΝΑΡΙΩΤΗΣ»
Υπό τον τίτλο αυτό εκδόθηκε πρόσφατα ένας τόμος 246 σελίδων, από τον «Εν Αθήναις Σύλλογο Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως» [Θεοχάρης Στ. Ανεστίδης. Ένας ακραιφνής Φαναριώτης, επιμ. Σταύρος Θ. Ανεστίδης, Αθήνα 2021, σελ. 246]. Πρόκειται για μια καλαίσθητη έκδοση, που έχει επιμεληθεί ο ερευνητής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών κ. Σταύρος Ανεστίδης, και που στην αρχή του φέρει σεπτό πατριαρχικό πιττάκιον της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, μαζί με την φωτογραφία του Θεοχάρη Ανεστίδη, στον οποίο τα περιεχόμενα του τόμου αναφέρονται.
Μετά τον κατάλογο των ερανιστών (σ. 9) και τον πρόλογο του Άρχοντος Πρωτομαΐστορος Σταματίου-Νικολάου Κίσσα (σ. 11), προέδρου του «Εν Αθήναις Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως», παρατίθενται τα βιογραφικά του Θεοχάρη Ανεστίδη, με βάση μια συνέντευξη που είχε δώσει το 2016 στην κα Κορνηλία Τσεβίκ-Μπαϊβερτιάν (σ. 15). Ακολουθούν έξι κείμενα – μελετήματα του Ανεστίδη (σ. 21) και οι πρώτες δημοσιεύσεις τους (σ. 113), σχετικά κυρίως με την Μεγάλη του Γένους Σχολή, αλλά και προσωπικότητες που συνδέονται με την μουσική παράδοση της Πόλης και πρωταγωνιστικές προσωπικότητές της, όπως οι Ευστάθιος Βιγγόπουλος, Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, Βασίλειος Νικολαΐδης και ο Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας Ειρηναίος.
Στη συνέχεια, παρατίθενται τα σχετικά με τον εορτασμό του ιωβηλαίου του Θεοχάρη Ανεστίδη (σ. 115), τον Απρίλιο του 2017, και το κείμενο της ομιλίας του Γεωργίου Κιοσέογλου (σ. 120), αλλά και χειρόγραφα, κειμένων και μουσικών καταγραφών του Θεοχάρη Ανεστίδη (σ. 125), σημαντικά κομμάτια της αλληλογραφίας του (σ. 149), η καταγραφή της βιβλιοθήκης του (σ. 169) και χαρακτηριστικές φωτογραφίες (σ.193). Τέλος παρατίθενται επτά χαρακτηριστικές μαρτυρίες (σ. 213) και συγκεκριμένα των πρωτοπρεσβυτέρου Σεραφείμ Φαράσογλου, Θεοφάνη Βασαγεώργη, Ιωάννας Δόκου, Μιχάλη Μαυρόπουλου, Αντωνίου Παριζιάνου, Θωμά Σίδερη και Στέφανου Τζέπογλου, σχετικά με τον Θεοχάρη Ανεστίδη, την προσωπικότητα και το έργο του.
Συνοδευτικά της έκδοσης ένα DVD με την εκδήλωση του ιωβηλαίου του Θεοχάρη Ανεστίδη (3 Απριλίου 2017) και ένα CD με τον εσπερινό της εορτής της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, στη Χάλκη των Πριγκηποννήσων (23 Σεπτεμβρίου 1975), στον οποίο ψέλνουν οι Νικολαΐδης και Ανεστίδης, ώστε ο αναγνώστης να έχει και ακουστική εντύπωση για τα όσα διαβάζει στο βιβλίο αυτό.
Πρέπει αρχικώς να τονιστεί ότι το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλαίσθητο και άριστα επιμελημένο, άψογο από τυπογραφική μορφή, πραγματικό κόσμημα για μια βιβλιοθήκη. Από την άλλη πλευρά, τα περιεχόμενα του βιβλίου είναι απολύτως ενδεικτικά για τη σκιαγράφηση μιας σημαντικότατης πνευματικής και καλλιτεχνικής προσωπικότητας της πολίτικης Ρωμηοσύνης. Ο χαρακτηρισμός που δίνεται στον υπότιτλο του βιβλίου, «ένας ακραιφνής Φαναριώτης», είναι απολύτως ακριβής όσον αφορά τον Θεοχάρη Ανεστίδη. Ανήκει σε μια γενιά που διατήρησε όχι μόνο την Ρωμηοσύνη, αλλά και την παράδοσή της, τόσο στην Μεγάλη του Γένους Σχολή, κατά την εκπαιδευτική δράση του, όσο και στα αναλόγια των ναών της Πόλης, όπου κατέθεσε επί δεκαετίες την πίστη και την προσφορά του στην θρησκευτική και λειτουργική ζωή των ομογενών μας.
Οι μαρτυρίες και τα τεκμήρια που συγκεντρώνονται στον τόμο αυτό είναι σημαντικότατες, κυρίως γιατί αποτυπώνουν σημαντικά επίσης κομμάτια της ζωής και της ταυτότητας της Ρωμηοσύνης. Διασώζουν πληροφορίες για τρόπους ζωής, έθιμα και συνήθειες που μπορεί να άλλαξαν δραματικά από τον ρου των γεγονότων, αλλά δεν σταμάτησαν να αντανακλούν αρχοντιά πολίτικη, ζωντάνια ελληνορθόδοξη, ευγένεια και διάκριση που κοσμούσαν ανέκαθεν το Γένος. Μια ζωή στενά και άμεσα συνδεδεμένη με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Μητέρα Εκκλησία, μια δράση δοξολογική, που με υπομονή, επιμονή, σταθερότητα και πίστη κατάφερε να διαιωνίσει τα πατροπαράδοτα και να τα μεταφέρει στις επόμενες γενιές.
Μέσα από διωγμούς, βάσανα και αντιξοότητες, η καρδιά της ομογένειας έμεινε ζωντανή και αναλλοίωτη, και συνεχίζει να χτυπά τροφοδοτούμενη πνευματικά από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που συντηρεί τις παραδόσεις και τα ζώπυρα του Γένους. Ο Θεοχάρης Ανεστίδης θήτευσε με τη ζωή και το έργο του ενεργά στη διαδικασία αυτή, την κράτησε ζώσα και ενεργή, την μετέδωσε στους μαθητές και συνεχιστές του και την καθαγίασε με το παράδειγμα, την αφοσίωση και την πίστη του. Υπήρξε πράγματι «ακραιφνής Φαναριώτης», καθώς η πορεία του ήταν παράλληλη με εκείνην του Φαναρίου, μια μικρογραφία της πατριαρχικής δράσης και των σχεδιασμών και ενεργειών του Οικουμενικού Θρόνου, που τον ενέπνευσαν και τον καθοδήγησαν.
Ήταν γι’ αυτό Φαναριώτης γνήσιος και αυθεντικός, εκφραστής του φαναριώτικου πνεύματος, που είναι για όλους μας ό,τι πολυτιμότερο και τιμαλφέστερο. Η παιδεία και η ψαλτική παράδοση της Πόλης του χρωστούν πολλά. Το μετά χείρας βιβλίο είναι σίγουρα το πληρέστερο μνημόσυνο αυτής της φωτεινής προσωπικότητας και η πλέον ολοκληρωμένη προβολή της ζωής, της δράσης και της κληρονομιάς του Θεοχάρη Στ. Ανεστίδη στο Γένος.
