Η αναζήτηση της Συνοδικότητας και το μέλλον του Διαλόγου Ορθοδόξων – Καθολικών

Πραγματοποιήθηκε η δεύτερη κατά σειρά ομιλία στα ελληνικά του προγράμματος “Για την ενότητα της Εκκλησίας του Χριστού” του CEMES με θέμα “Η αναζήτηση της Συνοδικότητας και το μέλλον του Διαλόγου Ορθοδόξων – Καθολικών” και ομιλητή τον Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Κερκύρας των εν Ελλάδι Καθολικών, Ομότ. Καθ. κ. Ιωάννη (Σπιτέρη).

Την εκδήλωση συντόνιζε ο Ομότ. Καθ. Κωνσταντίνος Αγόρας. Στη συζήτηση μετείχαν ο Αρχιεπίσκοπος Γρατιανουπόλεως των εν Ελλάδι Ελληνορρύθμων Καθολικών κ. Δημήτριος Σαλάχας και ο Ομότ. Καθ. του Graz κ. Γρηγόριος Λαρεντζάκης.

Ο ομιλητής υποστήριξε ότι η Καθολική Εκκλησία είναι πεπεισμένη, σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, πως πρέπει να αξιοποιήσει περαιτέρω το συνοδικό σύστημα διακυβέρνησης της Εκκλησίας. Και αυτό αντικειμενικά για εκκλησιολογικούς και οικουμενικούς λόγους. Έτσι τον Οκτώβριο του 2023, θα λάβει χώρα στη Ρώμη η 16η Τακτική Σύνοδο των Επισκόπων, με θέμα: «Προς μία Εκκλησία Συνοδική: κοινωνία, συμμετοχή, αποστολή». Θα προηγηθεί μια ευρεία προσυνοδική διαδικασία με στόχο τη «μέγιστη δυνατή ένταξη και συμμετοχή» όλων των βαπτισμένων Καθολικών, κληρικών και λαϊκών, που άρχισε τις 17 Οκτωβρίου 2021 και θα διαρκέσει μέχρι το τέλος Απριλίου 2022.

Το θέμα της συνοδικότητας, υποστήριξε, απασχόλησε τον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ Καθολικής και Ορθοδόξου Εκκλησίας κατά την τελευταία δεκαετία.

Σε όλα αυτά τα χρόνια εκδόθηκαν μόνο δύο κείμενα: της Ραβέννας: (14 Οκτωβρίου 2007) και του Chieti (21 Σεπτεμβρίου 2016). Άλλα κείμενα εγκαταλείφθηκαν καθώς δεν ήταν αρεστά, κυρίως από την αντιπροσωπεία του Πατριαρχείου της Μόσχας. Σαν ναυάγια, σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα, επιβίωσαν μονάχα τα κείμενα της Ραβέννας και του Chieti.

Ο Αρχιεπίσκοπος ανέφερε ότι η συνοδικότητα είναι ένα θέμα που απασχολεί πολύ τον Πάπα Φραγκίσκο, και ανέλυσε τη σημασία της «πενταρχίας», όπως και την λανθασμένη απόφαση απάλειψης το 2006 του τίτλου του Πάπα «Πατριάρχης της Δύσεως» από την Ποντιφική Επετηρίδα και τις δίκαιες αντιρρήσεις των Ορθοδόξων.

Αναφορικά με την πενταρχία ο ομιλητής αναφέρθηκε στην θεωρία των «πέντε αισθήσεων». Όπως το σώμα έχει πέντε αισθήσεις, για να μπορεί να ζει με κανονικό τρόπο, το ίδιο ισχύει και με τις κεφαλές της Εκκλησίας. Οι πέντε πνευματικές αισθήσεις που στόλιζαν το σώμα της Εκκλησίας, ήταν οι πέντε Πατριάρχες. Για τους βυζαντινούς θεολόγους της εποχής εκείνης, η «απομάκρυνση» του Πατριάρχη της Ρώμης από τους άλλους Πατριάρχες, «ακρωτηριάζει» το σώμα της Εκκλησίας και κάνει να λείπει κάτι από την ακεραιότητα αυτού του σώματος.

Η εικόνα των πέντε αισθήσεων δεν ήταν άγνωστη στη Δύση. Ο Αναστάσιος, βιβλιοθηκάριος της Εκκλησίας της Ρώμης (817-897), ο οποίος γνώριζε καλά τον Ανατολικό Χριστιανισμό, στην εισαγωγή της λατινικής μετάφρασης των Πράξεων της Δ’ Συνόδου της Κωνσταντινούπολης (869-870), υιοθετεί αυτή την εικόνα και προσπαθεί να ερμηνεύσει την πενταρχία με τρόπο αποδεκτό και από τη Ρωμαϊκή Εκκλησία.

Αναφορικά με τους Ορθοδόξους υπενθύμισε ότι για τους Έλληνες, ο Πάπας εθεωρείτο ανέκαθεν ως ο Πατριάρχης της Δυτικής Εκκλησίας, ο οποίος, μαζί με τους άλλους τέσσερις Πατριάρχες της Ανατολής (Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) σχηματίζει «το πεντακόρυφον σώμα της Εκκλησίας», όπως συχνά επαναλάμβανε ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης (759 – 826). Τόσο αυτός, όσο και ο Άγιος Νικηφόρος Α’, ήταν υποστηρικτές του πρωτείου της Εκκλησίας της Ρώμης, επιμένοντας με την ίδια ένταση στη συλλογική λειτουργία της πενταρχίας μέσα στην παγκόσμια Εκκλησία, θεωρώντας επί πλέον ότι το κριτήριο της αποστολικότητας δε βασίζεται τόσο στην αποστολική διαδοχή, όσο στην διακήρυξη της αληθινής αποστολικής πίστεως, της οποίας οι πέντε Πατριάρχες είναι εγγυητές, ιδίως στο πλαίσιο της Οικουμενικής Συνόδου.

Οι Βυζαντινοί, υπογράμμισε, χρησιμοποίησαν από τον 12ο αιώνα και μετά, την πενταρχία ενάντια στη «μοναρχία του Πέτρου» (monarchia Petri), και αναγνώρισε ως εξίσου αληθινή και την τάση της Ρώμης τότε, να απορροφά τα άλλα πατριαρχεία στον εαυτό της.

«Είμαστε πεπεισμένοι, κατέληξε, ότι η πενταρχία στη Δύση δεν έπαιξε τον ίδιο ρόλο με εκείνον στην Ανατολή, και ότι επιπλέον σήμερα, η γεωπολιτική κατάσταση των μεγάλων επισκοπικών εδρών έχει αλλάξει ριζικά από την περίοδο της πενταρχίας στην εποχή του Ιουστινιανού. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον πολύ αρχαίο θεσμό της συνοδικότητας, όπως βιώθηκε με τη μορφή της πενταρχίας στην πρώτη χιλιετία, κατά την οποία η Ρώμη δεν αποκλειόταν αλλά, αντιθέτως, καταλάμβανε την πρώτη θέση. Επομένως, δεν θα ήταν χωρίς νόημα, για τους χριστιανούς αδελφούς μας της Ανατολής, αν ο Πάπας Φραγκίσκος – συνηθισμένος σε προφητικές χειρονομίες – επανέφερε τον αρχαίο τίτλο στην Ποντιφική Επετηρίδα: ο Πάπας «Πατριάρχης της Δύσεως».

Ενδιαφέρουσα ήταν, στο τέλος της συζήτησης που επακολούθησε, η πρόσκλησή του στους Ορθοδόξους να ετοιμάσουν και αυτοί προτάσεις στην συνοδική αυτή διαδικασία της Καθολικής Εκκλησίας, πράγμα που σκοπεύει το CEMES μαζί με τους μετέχοντες στο πρόγραμμα να πράξει μετά την ολοκλήρωση του οικουμενικού αυτού προγράμματος.