Του Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Θρόνου Γεράσιμου Φραγκουλάκη
Αννόβερο Γερμανίας
Ο Ισαπόστολος Μέγας Κωνσταντίνος βρισκόταν σε πόλεμο το 362 με τον Μαξέντιο ο οποίος ήταν σκληρός διώκτης των Χριστιανών. Ευρισκόμενος έξω από την Ρώμη στον Τίβερη ποταμό και βλέποντας ότι ο στρατός του αντιπάλου ήταν περισσότερος από τον δικό του άρχισε να διστάζει και να αμφισβητεί κατά πόσο θα ήταν θετικό το αποτέλεσμα σε αυτή την αναμέτρηση. Ενώ λοιπόν σκεφτόταν και προβληματιζόταν τι να κάνει, μέρα μεσημέρι βλέπει στον ουρανό να σχηματίζεται με αστέρια ένας σταυρός περικυκλωμένος επίσης με αστέρια, τα οποία σχημάτιζαν στα λατινικά την φράση “Εν τούτω νίκα”. (Με αυτό δηλαδή, θα νικήσεις).
Αμέσως ο Μέγας Κωνσταντίνος κατασκεύασε ένα σταυρό με εκείνον που είχε δει και διέταξε να προπορεύεται των στρατευμάτων του. Πραγματικά στην συμπλοκή με τους εχθρούς τους νίκησε κατά κράτος. Με αυτό το θαύμα κατανόησε τη δύναμη του σταυρωθέντος Ιησού, πίστεψε στην θεότητά του και έγινε Χριστιανός και αυτός και η μητέρα του Ελένη.
Μετά απ’ αυτά τα γεγονότα ο Μέγας Κωνσταντίνος έστειλε την μητέρα του την Αγία Ελένη στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους και να ψάξει να βρει τον τίμιο Σταυρό του Χριστού.
Η Αγία Ελένη πραγματικά πήγε και μετά από έρευνα βρήκε και τους τρεις σταυρούς του Γολγοθά. Εκείνον δηλαδή του Κυρίου και τους άλλους δύο των συσταυρωθέντων με αυτόν ληστές. Το ποιος ήταν ο Σταυρός του Χριστού διαπιστώθηκε με θαύμα. Συγκεκριμένα ακουμπώντας με τον Σταυρό μία πεθαμένη γυναίκα, όπως λέει το συναξάρι της εορτής, αυτή αναστήθηκε.
Όταν αυτό έγινε γνωστό, ο πιστός λαός ζήτησε να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Μακάριος ανέβηκε πάνω στον άμβωνα και εκεί ύψωσε τον Τίμιο Σταυρό, ευλογώντας το λαό, ο οποίος στη θέα του ζωοποιού ξύλου, του Τιμίου Σταυρού, με συγκίνηση και χαρά αναφώνησε το “Κύριε ελέησον”. Από τότε όρισαν οι θεοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας να εορτάζεται η παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού.
Μετά τριακόσια περίπου χρόνια αφότου βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός, λεηλάτησαν οι Πέρσες την Παλαιστίνη το 614 και πήραν μαζί τους τον Τίμιο Σταυρό. Το 628 ο Ηράκλειος σε νικηφόρο εκστρατεία εναντίον των Περσών επανέκτησε πανηγυρικά τον Τίμιο Σταυρό τον οποίο μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη. Από εκεί ταξίδεψε μέχρι τα Ιεροσόλυμα όπου για δεύτερη φορά, ο Πατριάρχης Ζαχαρίας στο ναό της Αναστάσεως, στις 14 Σεπτεμβρίου ύψωσε τον ζωοποιό Σταυρό του Κυρίου κι ο λαός έψαλλε το “Σώσον Κύριε τον λαόν σου…”. Έτσι καθιερώθηκε την ημέρα αυτή να εορτάζεται η Παγκόσμιος Ύψωσις του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.
Ο Τίμιος και Ζωοποιός Σταυρός του Σωτήρος είναι το σύμβολο της ελευθερίας από τα δεσμά της αμαρτίας, το σύμβολο του Χριστιανισμού. Το σημείο του Σταυρού, με το οποίο “σημειώνουν” οι Χριστιανοί το σώμα τους είναι μια κίνηση ομολογίας και μια επίκληση προστασίας και βοήθειας. Ο Χριστιανός “σταυροκοπιέται” σε όλες τις χρονικές στιγμές, όπου κι αν βρίσκεται δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο την σταθερή πίστη του στον Σταυρωμένο Χριστό, στο όνομα του οποίου βαπτίστηκε. Από πολύ παλιά οι Χριστιανοί άρχισαν να χαράζουν το σημείο του Σταυρού και σε διάφορους χώρους, στις κατακόμβες, στα σπίτια, στις επιστολές καθώς και σε διάφορα αντικείμενα. Καθετί σφραγισμένο με τον Τίμιο Σταυρό δήλωνε την εξουσία και την κυριαρχία του Χριστού. Ο Σταυρός με άλλα λόγια φανέρωνε την κυριότητα του Χριστού πάνω στον κόσμο. Από πολύ νωρίς μάλιστα οι Χριστιανοί άρχισαν να αποκαλούν τον Χριστό “Κύριο”. Από δε την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου που ο Χριστιανισμός θριάμβευσε και έγινε επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας, ο Σταυρός άρχισε να τοποθετείται στους τρούλους των ναών, στα ψηλά καμπαναριά και σε όλα τα επίσημα κτίρια. Αλλά και το κοινωνικοπολιτικό καθεστώς που επικρατούσε στο Βυζάντιο λεγόταν “πολίτευμα του Σταυρού”, λόγω των στενών σχέσεων της Εκκλησίας και της Πολιτείας. Όταν ιδρύθηκε το νεοελληνικό κράτος, μετά την απελευθέρωση από τον ζυγό των Οθωμανών, στο εθνικό του σύμβολο, στη σημαία τοποθέτησε το Σταυρό.
Ο Σταυρός του Χριστού είναι η πολυτιμότερη κληρονομιά των όπου γης Χριστιανών. Παρά τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των Χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών ο Σταυρός αποτελεί κοινό ιερό σύμβολο για όλους.
«Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης. Σταυρός, η ωραιότης της Εκκλησίας. Σταυρός, βασιλέων το κραταίωμα.Σταυρός, πιστών το στήριγμα. Σταυρός, αγγέλων η δόξα και των δαιμόνων το τραύμα»
Η εικόνα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, που δημσοιεύουμε εδώ, βρίσκεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.
Η εικόνα παριστάνει τη σκηνή της παρουσίασης του Τιμίου Σταυρού στον λαό από τον πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο. Εκατέρωθεν του πατριάρχη στέκουν ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ελένη, με πρωτοβουλία της οποίας ανακαλύφθηκε, σύμφωνα με τις σχετικές αφηγήσεις, το λείψανο. Το έργο χρονολογείται στο 1675 και είναι το μόνο γνωστό του ζωγράφου Σίμου του Ροδιακού, ο οποίος ως φαίνεται εργάστηκε στη Μικρά Ασία.
