Καταληκτήριος Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἰς τήν Σύναξιν τῆς Ἱεραρχίας (3 Σεπτεμβρίου 2021)
Τιμιώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Μετά τριήμερον δημιουργικήν πνευματικήν ἐργασίαν, περιεκτικάς εἰσηγήσεις καί γόνιμον διάλογον, δοξάζοντες τόν Θεόν τῆς ἀγάπης καί τῆς σοφίας, κατακλείομεν αἰσίως τήν παροῦσαν Σύναξιν τῆς Ἱεραρχίας τοῦ Θρόνου.
Ἐκφράζομεν ὁλοκαρδίους εὐχαριστίας πρός πάντας ὑμᾶς, τούς τιμιωτάτους καί ἀγαπητούς ἀδελφούς, διά τήν συμμετοχήν εἰς τήν Σύναξιν, τήν ὁποίαν προφρόνως ἀφιερώσατε εἰς τήν τριακοστήν ἐπέτειον τῆς ἀναρρήσεως τῆς ἡμῶν Μετριότητος εἰς τόν Ἀποστολικόν καί Πατριαρχικόν Θρόνον τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας. Ὑμνοῦμεν καί δοξολογοῦμεν τόν φιλάνθρωπον Δοτῆρα παντός ἀγαθοῦ δι᾿ ὅσα ἐχαρίσατο ἡμῖν, θεραπεύων τά ἀσθενῆ καί ἀναπληρῶν τά ἐλλείποντα. Δύο φράσεις ἐκφράζουν ὅλον τό εἶναι μας, τό μέγεθος τῆς θείας δωρεᾶς καί τό βάθος τῆς εὐγνωμοσύνης μας: Τό Παύλειον «Τί δέ ἔχεις ὅ οὐκ ἔλαβες;» (Α’ Κορ. δ’, 7) καί τό τοῦ Χρυσορρήμονος «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν».
Κεντρικός στόχος τῆς ταπεινῆς Πατριαρχίας μας ἦτο ἡ διακονία τῆς Ἐκκλησίας, μέ πυξίδα τήν καθορισθεῖσαν ἐν τῇ μακραίωνι ἐκκλησιαστικῇ πράξει θέσιν καί ἀποστολήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν αὐτῇ. Ἡ ἱστορία θά ἀξιολογήσῃ τήν ἰδικήν μας συμβολήν ὡς Πατριάρχου εἰς τήν ἄσκησιν τοῦ ρόλου αὐτοῦ, δέν ἔχει ὅμως οὐδεμίαν ἁρμοδιότητα νά κρίνῃ τήν ἐκκλησιολογικήν οὐσίαν τῶν εὐθυνῶν αὐτῶν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας.
Εὐχαριστοῦμεν τῷ Δομήτορι τῆς Ἐκκλησίας διά τήν πραγματοποίη-σιν, πρό πενταετίας, τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Κρήτης, ἡ ὁποία, ὁμοῦ μέ τάς ἀποφάσεις διά τήν κανονικήν δομήν καί λειτουργίαν τῆς Ἐκκλησίας, τήν θείαν λατρείαν καί τήν πνευματικότητα, καί τάς σχέσεις μέ τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, ἐτόνισε τήν ἀποστολήν τῆς Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον καί ἀνέδειξε τήν ζωτικήν σημασίαν τῶν χριστιανικῶν ἀξιῶν ἐνώπιον τῶν σημείων τῶν καιρῶν. Ἡ θεματική τῆς ἐπικαίρου μαρτυρίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἦτο εἰς τό κέντρον τῶν ἐργασιῶν καί τῆς παρούσης Συνάξεως, μέ πρώτην τήν ἀναφοράν εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν ποιμαντικήν κατά τήν περίοδον τῆς πανδημίας τοῦ κορωνοϊοῦ Covid – 19, μέ ὡραίας εἰσηγήσεις περί τῆς ἐξαγγελίας τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τάς συγχρόνους κοινωνίας, περί τῆς θέσεως τῆς Ἐκκλησίας εἰς τό γεωπολιτικόν περιβάλλον σήμερον, καί περί τῆς κοινωνικῆς μαρτυρίας αὐτῆς. Συνεζητήθη ἐπίσης ἡ πορεία τῶν διαχριστιανικῶν καί διαθρησκειακῶν διαλόγων, ἡ ποιμαντική τῆς νεολαίας καί τῆς τρίτης ἡλικίας, καθώς καί ἡ μαρτυρία τοῦ Ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ.
Ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας ἐκτυλίσσεται πανταχοῦ καί πάντοτε ἐντός συγκεκριμένου πολιτισμικοῦ πλαισίου. Δέν ὑπάρχει ἐκκλησιαστική παρουσία εἰς ἕν πολιτισμικόν κενόν. Τοῦτο σημαίνει, ὅτι ἡ Ἐκκλησία διά νά δίδῃ τήν μαρτυρίαν της ὀφείλει νά γνωρίζῃ καί νά ἀξιολογῇ τά ἑκάστοτε πολιτισμικά δεδομένα. Προφανῶς, τά προβλήματα δέν λύονται, οὔτε καί ἐξαφανίζονται, ὅταν τά ἀγνοῶμεν ἤ τά ἀποσιωπῶμεν. Ἐδῶ εὑρίσκεται ἡ σημασία τῆς θεολογίας, ἡ ὁποία εἶναι πάντοτε συναφειακή, δηλαδή ἀναπτύσσεται ἐν διαλόγῳ μέ τάς ἑκάστοτε προκλήσεις. Ἡ θεολογία ζῇ, ὡς συχνάκις ὑπογραμμίζομεν, ἐκ τῆς «διπλῆς ἀναφορᾶς» εἰς τήν ἀλήθειαν τῆς πίστεως καί εἰς τήν σύγχρονον πραγματικότητα. Ὁ ἄριστος γνώστης τῆς Παραδόσεως θεράπων τῆς Ἱερᾶς Ἐπιστήμης εἶναι ἀδύνατον νά ἀνταποκριθῇ εἰς τήν ἀποστολήν του, ἐάν δέν αἰσθάνεται τόν παλμόν τῶν συγχρόνων του, ἐάν δέν ἐνδιαφέρεται διά τό πολιτισμικόν πλαίσιον, ἐντός τοῦ ὁποίου καλεῖται νά διατυπώσῃ τήν ἀλήθειαν τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Κάθε γενεά Χριστιανῶν ζῇ τήν πίστιν της ἐν τῷ πλαισίῳ τῶν δεδομένων τῆς ἐποχῆς της. Αἱ ἐντάσεις μεταξύ χριστιανικῆς ταυτότητος καί συγχρόνου βιοτῆς εἶναι ἀναπόφευκτοι, δύνανται ὅμως νά λειτουργήσουν δημιουργικῶς. Ἡ ἀπόρριψις τοῦ θύραθεν πολιτισμοῦ εἰς τό σύνολόν του, ὡς καί ἡ ταύτισις μέ αὐτόν, δέν ἀνταποκρίνονται εἰς τό πνεῦμα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Καλούμεθα καί σήμερον νά ἀντιμετωπίσωμεν τάς πολιτισμικάς προκλήσεις, ἀλλά καί νά ἀνακαλύψωμεν τάς θετικάς δυνατότητας, τάς ὁποίας προσφέρει ὁ πολιτισμός μας.
Εἰς τήν ἐποχήν μας, τό ζητούμενον διά τήν Ἐκκλησίαν εἶναι ἡ ἀντίστασις εἰς τάσεις ἐκκοσμικεύσεώς της, εἰς τήν ταύτισίν της μέ τόν κόσμον καί τήν μετατροπήν τοῦ «ἐν τῷ κόσμῳ» χαρακτῆρος της εἰς «ἐκ τοῦ κόσμου», καθώς καί ἡ ἀποφυγή τοῦ αὐτοεγκλεισμοῦ, τῆς «κλειστῆς ἐκκλησιαστικότητος». Ἐνῶ τό πρῶτον ἀθετεῖ τήν βιβλικήν προτροπήν «μή ἀγαπᾶτε τόν κόσμον μηδέ τά ἐν τῷ κόσμῳ» (Α’ Ἰωάν. β’, 15), τό δεύτερον λησμονεῖ τήν ἀλήθειαν «οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ᾿ ἔχῃ ζωήν αἰώνιον» (Ἰωάν. γ’, 15).
Ὅ,τι ἐκτυλίσσεται, βιοῦται, κηρύσσεται, πράττεται ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἔχει σωτηριολογικήν ἀναφοράν, εἶναι μετοχή εἰς τήν «ἀληθεστάτην ἐλευθερίαν» (Ἰ. Χρυσοστόμου, εἰς τήν Γένεσιν, PG 54, 600), εἰς τό τιμαλφέστατον τοῦτο δῶρον τῆς ἐλθούσης ἐν Χριστῷ χάριτος, καί πρόγευσις τῆς ἐσχατολογικῆς ἀποκαλύψεως τῆς πληρότητος τῆς ζωῆς καί τῆς χαρᾶς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ ἀκένωτος πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς διακονικῆς μαρτυρίας μας. Ἡγιασμένοι διά τῆς κοινωνίας τῶν Ἀχράντων μυστηρίων καί ἔχοντες λάβει «πνεῦμα ἐπουράνιον», δυνάμεθα νά συνεχίσωμεν τήν ζωήν μας ὡς «λειτουργίαν μετά τήν Λειτουργίαν» ἐν τῷ κόσμῳ. Ἡ ἐγκόσμιος «καλή μαρτυρία» τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἀνάπτυξις τῆς θεανδρικῆς, ἁγιοπνευματικῆς, εὐχαριστιακῆς καί ἐσχατολογικῆς ταυτότητός της. Συνεχίζουσα τό ἔργον τοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἐκκλησία μεταμορφώνει, ἐν τῇ εὐχαριστιακῇ πραγματώσει αὐτῆς, ὁλόκληρον τήν κτίσιν εἰς «κοσμικήν λειτουργίαν», προσανατολίζει τόν ἄνθρωπον ἀδιαλείπτως εἰς τό «ἕν οὗ ἐστι χρεία», τό ὁποῖον δέν εἶναι δυνατόν νά προσφέρωμεν ἡμεῖς εἰς τόν ἐαυτόν μας, ἀλλά εἶναι δωρεά τοῦ Χριστοῦ, ἤ, ὀρθότερον, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰωάν. ιε’, 5).
Ἡ Ἐκκλησία, ὅταν ὁμιλῇ, τό πράττει διά νά ὑπερασπισθῇ τόν ἄνθρωπον. Ἐπίσης, δύναται νά σιωπᾷ διά τόν ἴδιον λόγον. Εἶναι ἀδύνατον ὅμως νά παραμείνῃ ἀδρανής ἀπέναντι εἰς τήν κραυγήν ἀγωνίας τῶν «κοπιώντων καί πεφορτισμένων» καί εἰς τόν στεναγμόν τῆς ἀνηλεῶς λεηλατουμένης κτίσεως. Ἐνώπιον τῶν κοινωνικῶν προκλήσεων, τοῦ οἰκονομισμοῦ, τῆς ἀνοικτῆς καί τῆς δομικῆς βίας, τοῦ ἐπιστημονισμοῦ καί τῆς αὐτονομήσεως τῆς τεχνολογικῆς ἀναπτύξεως ἀπό τάς πραγματικάς ἀνάγκας τοῦ ἀνθρώπου, τῶν ποικίλων ἐξαρτήσεων ἐν τῇ κοινωνίᾳ τῆς πληροφορίας, ἡ μεγάλη πρόκλησις διά τήν Ἐκκλησίαν σήμερον εἶναι νά λειτουργήσῃ ἡ ἰδία ὡς θετική πρόκλησις διά τόν σύγχρονον ἄνθρωπον, ὡς προοπτική καί χῶρος ἐνθέου βιοτῆς καί θυσιαστικῆς ἐλευθερίας, προσφέρουσα εἰς τό κόσμον, ὡς προσφυέστατα ἀπεφάνθη ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, «ὡς ὁδηγόν τό Εὐαγγέλιον τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τήν ἐλπίδα καί βεβαιότητα ὅτι τό κακόν, ὑπό οἱανδήποτε μορφήν, δέν ἔχει τόν τελευταῖον λόγον εἰς τήν ἱστορίαν καί δέν πρέπει νά ἀφεθῇ νά κατευθύνῃ τήν πορείαν της» (Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον, Προοίμιον), διανέμουσα ἐν τῇ οἰκουμενῃ τά «δῶρα τοῦ Θεοῦ», «τήν ἀγάπην Του, τήν εἰρήνην, τήν δικαιοσύνην, τήν καταλλαγήν, τήν δύναμιν τῆς Ἀναστάσεως καί τήν προσδοκίαν τῆς αἰωνιότητος» (Ἐγκύκλιος, Προοίμιον).
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί ἐν Χριστῷ καί συλλειτουργοί,
Περαίνοντες τόν λόγον, ἀπευθύνομεν ἅπαξ ἔτι πρός πάντας ὑμᾶς θερμάς εὐχαριστίας διά τήν παρουσίαν σας εἰς τήν Πόλιν τοῦ Κωνσταντίνου. Εὐχαριστοῦμεν τούς ἐκλεκτούς ὁμιλητάς ἀδελφούς, ὅλως δέ ἰδιαιτέρως τούς ἐπισκέπτας εἰσηγητάς, τόν Ἐξοχώτατον πρέσβυν ἐπί τιμῇ κ. Δημήτριον Παρασκευόπουλον, τούς Ἐντιμολογιωτάτους καθηγητάς κυρίους Σωτήριον Τσιόδραν καί Ἀριστοτέλη Παπανικολάου, καί τόν Ἐλλογιμώτατον κ. Γεώργιον Βλαντῆν.
Συγχαρητήρια ἀνήκουν εἰς τήν Ὀργανωτικήν Ἐπιτροπήν τῆς Συνάξεως καί εἰς πάντας τούς συμβαλόντας εἰς τήν προετοιμαασίαν καί τήν διεξαγωγήν της. Ἑορτίους εὐχάς ἀπευθύνομεν πρός τόν ἄγοντα τά ὀνομαστήρια αὐτοῦ Ἱερώτατον καί προσφιλέστατον ἀδελφόν ἅγιον Ἀλεξανδρουπόλεως κύριον Ἄνθιμον, καί τόν εὐχαριστοῦμεν ἐκ μέρους τῆς Συνάξεως διά τό δεῖπνον ἐν πλῷ, τό ὁποῖον θά μᾶς προσφέρῃ σήμερον, ἀργά τό ἀπόγευμα.
Σᾶς ἀσπαζόμεθα ὅλους ἐν Κυρίῳ. Ὁ ἐν Τριάδι Θεός νά εὐλογῇ καί νά κρατύνῃ τήν σεπτήν καί προσφιλεστάτην ἡμῖν Ἱεραρχίαν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας!
