ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ ΤΗΣ Α. Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΣΥΝΑΞΙΝ ΤΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΘΡΟΝΟΥ (1 Σεπτεμβρίου 2021)
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί καί συλλειτουργοί Ἀρχιερεῖς, οἱ συγκροτοῦντες τήν παροῦσαν Σύναξιν τῆς Ἱεραρχίας τοῦ Πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου,
Δόξαν καί αἶνον ἀναπέμπομεν τῷ ἐν Τριάδι Θεῷ, διότι ἠξίωσεν ἡμᾶς τῆς μεγάλης δωρεᾶς, ὅπως συνέλθωμεν ἐπί τό αὐτό ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου, ἔχοντες Αὐτόν παρόντα ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν καί τήν ἀγάπην Αὐτοῦ συνέχουσαν ἡμᾶς (Β’ Κορ. 5, 14), «σπουδάζοντες τηρεῖν τήν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμω τῆς εἰρήνης» (Ἐφ. 4, 3), μαρτυροῦντες ἐν ταὐτῷ καί ἐπιβεβαιοῦντες μίαν Ἐκκλησίαν, «καίπερ καθ᾿ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἕως περάτων τῆς γῆς διεσπαρμένην» (Εἰρηναίου, Ἔλεγχος Ψευδωνύμου Γνώσεως Α’, 10, 1). Ἡ παρουσία ὑμῶν σήμερον, τιμιώτατοι ἀδελφοί, εἰς τήν τοῦ Κωνσταντίνου πόλιν, δίδει εἰς πάντας ἡμᾶς τήν εὐκαιρίαν νά βιώσωμεν, διά μίαν εἰσέτι φοράν, τό Μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας, καθώς «ἕν σῶμα οἱ πολλοί ἐσμεν» (Α´ Κορ. 10, 17), διακηρύττοντες, κατά τόν λόγον τοῦ Ἁγίου προκατόχου ἡμῶν, Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τόν «τρόπον», τούς «νόμους», τήν «γνώμην» καί τήν «πίστιν» ἡμῶν (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, PG Migne 52, 397), διαβουλευόμενοι κατά «τόν νοῦν τοῦ Χριστοῦ» (Α´ Κορ. 2, 16), ὅτι «Αὐτός ἐστι τό πλήρωμα τό πληροῦν τά πάντα» (Ἐφ. 1, 23).
Ὅπως γνωρίζετε, ἡ ἐκ τοῦ σύνεγγυς κοινωνία τῶν προσώπων διά τήν Ὀρθόδοξον ἡμῶν Ἐκκλησίαν συνιστᾷ πρᾶξιν καί ἐκδήλωσιν πίστεως καί καθίσταται τρόπος ζωῆς, βοηθοῦσα ἡμᾶς νά ἐξερχώμεθα ἀπό τόν ἑαυτόν μας, νά ἀποκτῶμεν ἐν Χριστῷ ἐπίγνωσιν τοῦ νοήματος τῆς ζωῆς, νά ἀκούωμεν καί τήν ἄλλην ἄποψιν, νά καλλιεργῶμεν ἔτι περισσότερον τήν σκέψιν ἡμῶν καί νά προσεγγίζωμεν ἐν ἀγάπῃ τόν συνάνθρωπον. Δέν εἶναι τυχαῖον ἄλλως τε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει δώσει εἰς τό Μυστήριον τῶν μυστηρίων, ἤτοι τήν Θείαν Εὐχαριστίαν, τήν ὀνομασίαν «Κοινωνία», διότι εἰς αὐτήν ἐνυπάρχουν πᾶσαι αἱ διαστάσεις τῆς πνευματικῆς ὁλοκληρώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ταύτης ἐπιτυγχανομένης διά τῆς ἐξόδου ἐκ τοῦ ἑαυτοῦ του καί τῆς μετά τοῦ πλησίον ἀγαπητικῆς ἀλληλοπεριχωρήσεως. Ὅπως σημειώνει ὁ Πρύτανις τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας, περισπούδαστος καί ἐκλεκτός ἐν Χριστῷ ἀδελφός, Ἱερώτατος Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ἰωάννης, «ὁ Θεός εἰς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν κοινωνεῖ τόν ἑαυτόν Του εἰς ἡμᾶς, ἡμεῖς εἰσερχόμεθα εἰς κοινωνίαν μετ᾽ Αὐτοῦ, οἱ μετέχοντες καί παριστάμενοι εἰσέρχονται εἰς κοινωνίαν μεταξύ των, καί ἡ κτίσις ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς εἰσέρχεται μέσῳ τοῦ ἀνθρώπου εἰς κοινωνίαν μέ τόν Θεόν. Πάντα ταῦτα πραγματοποιοῦνται ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, τό ὁποῖον φέρει τάς ἐσχάτους ἡμέρας εἰς τό παρόν καί προσφέρει εἰς ἡμᾶς τήν πρόγευσιν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ» (Μητροπολίτου Περγάμου Ἰωάννου, «Κοινωνία καί Ἑτερότης», Σύναξις 76, 2000, σελ. 11).
Εὐχαριστοῦμεν ἀπό καρδίας πάντας καί προσωπικῶς ἕνα ἕκαστον ἐξ ὑμῶν, τούς ἐπαρχιούχους Ἀρχιερεῖς τοῦ Πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, τούς ἐκπροσωποῦντας τόν εὐσεβῆ κλῆρον καί τόν φιλόχριστον λαόν τῶν ἰδίων ἐπαρχιῶν, καθώς καί τούς κατ᾽ αὐτούς Θεοφιλεστάτους Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι ὅλοι ἐσπεύσατε προθύμως, ἀνταποκρινόμενοι εἰς τήν ὁλοκάρδιον πρόσκλησιν τῆς ἡμετέρας Μετριότητος καί τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, νά μετάσχητε εἰς τάς ἐργασίας τῆς Συνάξεως, κοινωνοῦντες διά τῆς παρουσίας ὑμῶν μετ᾽ ἀλλήλων ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης, καί διαδηλοῦντες ἐν ταυτῷ τά αἰσθήματα τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀφοσιώσεως ὑμῶν πρός τόν Οἰκουμενικόν Πρῶτον Θρόνον τῆς Ὀρθοδοξίας, εἴς ὅν ἀνήκετε κανονικῶς τε καί ἐκκλησιαστικῶς. Ἡ εὐλογητή παρουσία ὑμῶν ἔχει ἰδιαιτέραν σημασίαν κατά τήν περίοδον ταύτην τῆς πανδημίας, διότι αἱ μέν μετακινήσεις ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ εἶναι δύσκολοι, κοπιώδεις καί εἰς ὡρισμένας περιπτώσεις ἐπικίνδυνοι, τινές δέ ἐκ τῶν ἀδελφῶν θά ὑποβληθοῦν εἰς πολυήμερον ἐγκλεισμόν (καραντίναν) μετά τήν ἐπιστροφήν αὐτῶν εἰς τά ἴδια.
Συγχαίρομεν ὅθεν διά τήν θυσίαν τῆς ἱεραποδημίας ταύτης καί, δραττόμενοι τῆς εὐκαιρίας τῆς συναντήσεως ὑμῶν τε καί ἡμῶν, εὐχαριστοῦμεν ὄχι μόνον διά τήν σημερινήν παρουσίαν ὑμῶν εἰς τό σεπτόν τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρον ἀλλά καί διά τήν ἐν γένει προσφοράν ὑμῶν εἰς τόν Ἀποστολικόν Θρόνον τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, τοῦ ὁποίου τόν σταυρόν, ὡς ἄλλοι συν-Κυρηναῖοι, μετά τοῦ Πατριάρχου αἴρετε, ἐφ᾿ ᾧ ἕκαστος ἐξ ὑμῶν ἐτάχθη. Εὐχαριστοῦντες πάντας ὑμᾶς, πεφιλημένοι ἀδελφοί, διά τά παρελθόντα καί τά παρόντα, τά γνωστά καί ἄγνωστα τῶν κόπων καί τῶν ἀγώνων ὑμῶν, τά προσφερόμενα τῷ ἱερῷ θυσιαστηρίῳ τοῦ ταπεινοῦ Φαναρίου ὡς θυσία εὐάρεστος, ὑποδεχόμεθα ὑμᾶς μετά μεγάλης χαρᾶς καί καρδιακῆς ἀγαλλιάσεως εἰς τάς αὐλάς τοῦ σεπτοῦ Κέντρου, εὐχόμενοι αἰσίαν καί ἐν παντί εὐχάριστον τήν παραμονήν ὑμῶν εἰς τήν Βασιλεύουσαν, ἀποδοτικήν δέ καί λυσιτελῆ διά τήν Ἐκκλησίαν τήν μετοχήν ὑμῶν εἰς τάς ἐργασίας τῆς Ἱερᾶς ταύτης Συνάξεως.
Εἶναι γεγονός ὅτι κατά τό τελευταῖον διάστημα ἡ ἀνθρωπότης βιώνει μίαν δυσάρεστον κατάστασιν. Ἡ σταδιακή ἐξάπλωσις τῆς πανδημίας τοῦ κορωνοϊοῦ (COVID-19) προυκάλεσε παγκοσμίους ἀναταράξεις, ὡδήγησεν ἐκατομμύρια συνανθρώπων μας εἰς τόν θάνατον (4.345.549 ἕως σήμερον) καί ἐπέφερεν ἀνυπολογίστους καί θλιβεράς συνεπείας ὡς καί δυσαρέστους μεταβολάς εἰς τήν οἰκονομικήν, κοινωνικήν, πολιτικήν, ὑπαρξιακήν, ψυχικήν, ἀκόμη καί εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν πτυχήν τῆς καθημερινότητος τῶν ἀνθρώπων. Τό κλείσιμον τῶν Ἱερῶν Ναῶν, τό ζήτημα τοῦ ἐκκλησιασμοῦ καί ἡ ἀπαγόρευσις τῆς δημοσίας λατρείας, ὁ τρόπος μεταδόσεως τῆς Θείας Κοινωνίας καί ἄλλα σχετικά ἀπετέλεσαν ἐν πολλοῖς αἰτίαν πιέσεως καί παραπικρασμοῦ, ἐντόνου διαλόγου ἀλλά καί συγκρούσεως μεταξύ ἑνίων ἀδελφῶν Ποιμεναρχῶν καί τῶν ἐν ταῖς ἐπαρχίαις αὐτῶν πολιτειακῶν καί νομοθετικῶν συστημάτων καθώς καί τῶν μέσων γενικῆς ἐνημερώσεως, τά ὁποῖα προφανῶς δέν γνωρίζουν τά τῶν δογμάτων, τά τῆς λατρείας καί γενικῶς τά τῆς Ἐκκλησίας ζητήματα. Δυστυχῶς, κατά τό διάστημα τοῦτο τῆς πανδημίας ἐνεφανίσθησαν πολλοί αὐτόκλητοι ἐπαΐοντες, οἱ ὁποῖοι ἐθεώρησαν καθῆκον των νά καθορίσουν τά καθ᾽ ἡμᾶς ἐν ὀνόματι τῆς δημοσίας ὑγείας καί τῆς προστασίας τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Οὕτως, ἄσχετοι περί τά ἐκκλησιαστικά, μή ὀρθόδοξοι καί εἰς ὡρισμένας περιπτώσεις μή χριστιανοί ἤ καί ἀγνωστικισταί, προσεπάθησαν νά ἐπιβάλλουν εἴς τινας ἐπαρχίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ὀθνείας πρακτικάς εἰς τήν λατρείαν, τήν παράδοσιν καί τήν τάξιν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν. Ἡ κοινωνία σήμερον, εὐτυχῶς, ἔχει ἀποδεχθῆ ὅτι δι᾽ ὅλα τά σημαντικά ζητήματα ὀφείλουν νά ὁμιλήσουν καί νά ἀποφανθοῦν οἱ πλέον εἰδικοί ἐπιστήμονες. Δυστυχῶς ὅμως, ὅσον ἀφορᾷ εἰς τά ζητήματα τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Θεολογίας, ἡ πλειονότης τῶν ἀνθρώπων φρονεῖ ὅτι ἅπαντες πρέπει νά ἔχουν λόγον καί μάλιστα, εὐκαίρως ἀκαίρως, νά ἀποφαίνωνται ὡσεί εἰδήμονες, ἀξιοῦντες νά ἐπιβάλλουν τήν γνώμην καί τάς ἀπόψεις αὐτῶν.
Ἐντός τοῦ κλίματος τῆς πανδημίας καί τῆς ἐξ αὐτῆς προελθούσης γενικωτέρας συγχύσεως, διεπιστώθη ὅτι ἡ ἔννομος τάξις ἔχει κυριαρχικόν λόγον, ἰσχυρότερον ἀκόμη καί ἀπό αὐτόν τῆς ἰατρικῆς. Ἀντιλαμβανόμεθα βεβαίως ὅτι, ἔχοντες ἐνώπιον ἡμῶν τόν ἰόν COVID-19, ὁμιλοῦμεν περί μιᾶς ἰατρικῆς, τῆς ὁποίας κεφαλαιῶδες ἀντικείμενον πλέον εἶναι ἕνα ὑπερ-γεγονός, μεγάλαι παγκόσμιοι καταστάσεις, μία πανδημία (μέ τήν κυριολεκτικήν σημασίαν τῆς λέξεως), σχετιζομένη πρός τήν δημοσίαν ὑγείαν καί ὄχι πρός τήν ἀτομικήν ὑγείαν ἤ συμπεριφοράν. Ἀλλά, τελικῶς, ἡ ἔννομος τάξις εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία λαμβάνει τάς κρισίμους ἀποφάσεις περί τῶν ἀναγκαίων μέτρων ἀντιμετωπίσεως τῆς πανδημίας καί διαχειρίζεται τά μεγάλα ζητήματα ἐν σχέσει καί πρός τήν Ἐκκλησίαν, τήν θρησκείαν καί τήν πίστιν. Συγχαίρομεν τούς ἀδελφούς Ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι κατώρθωσαν νά ἀντιμετωπίσουν τά ἐκ τῆς νομοθεσίας ἀναφυέντα ἐν ταῖς ἐπαρχίαις αὐτῶν προβλήματα, ἄνευ ἀποκλίσεως οὐδέ κατ᾽ ἐλάχιστον ἀπό τῶν τεθεσπισμένων τῆς πίστεως, τῶν ἱερῶν καί τῶν ὁσίων τῆς Παραδόσεως ἡμῶν καί τῶν ὑπό τῶν Ἱερῶν Κανόνων προβλεπομένων.
Πέραν ὅμως τῶν νομοθετικῶν πιέσεων τάς ὁποίας ἐδέχθη κατά τόπους καί κατά καιρούς ἡ Ἐκκλησία ἐξ ἀφορμῆς τῆς πανδημίας, ἤλθομεν ἀντιμέτωποι καί μέ τάσεις, προσεγγίσεις καί ἑρμηνείας, διδασκαλίας καί διακηρύξεις ὡρισμένων, κληρικῶν τε καί λαϊκῶν, οἵτινες δέν ἀντιμετώπισαν τήν κρίσιν μέ νηφαλιότητα, σοφίαν καί λογικήν, ἐμπιστευόμενοι τήν γνώμην καί τήν ἀπόφασιν τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας ἡ φωνή ἐκφράζεται συνοδικῶς. Μετά πολλῆς θλίψεως διαπιστώνομεν ὅτι ἡ κρίσις ἐργαλειοποιήθη ἀπό τόν δημαγωγικόν λαϊκισμόν, τήν συνωμοσιολογίαν, τάς θρησκοληπτικάς καί μεταφυσικάς τάσεις καί ἐδημιούργησε μείζονα προβλήματα εἰς τό ποίμνιον, ἕν μέρος τοῦ ὁποίου, ὡς μή ὤφελε, δηλητηριάζεται ὑπό ἀλλοτρίων φωνῶν καί δι᾽ αὐτό, ἐπί παραδείγματι, ἐναντιοῦται εἰς τήν χρῆσιν τῆς μάσκας, εἰς τόν ἐμβολιασμόν καί εἰς τήν ἀποδοχήν οἱουδήποτε μέτρου διά τόν περιορισμόν τῆς ἐξαπλώσεως τοῦ ἰοῦ. Ἐν τῷ πλαισίῳ τούτῳ καί, διά νά εἴμεθα εἰλικρινεῖς, ἡ κρίσις ἀνέδειξε μίαν ποιμαντικήν καί θεολογικήν ἔνδειαν, ἐδημιούργησε δέ καί τήν ἀνάγκην ἀναζητήσεως ἑρμηνευτικῶν κριτηρίων, ἐπί τῇ βάσει τῶν ὁποίων ἡ Θεολογία καί ἡ ἐπίσημος διοικοῦσα Ἐκκλησία θά ἀξιολογήσουν, θά ἀποτιμήσουν καί θά ἑρμηνεύσουν τήν στάσιν καί τάς ἀποφάσεις αὐτῶν περί τῆς πανδημίας.
Σύν τοῖς ἄλλοις, ὅμως, ἐνεφανίσθη καί μία μορφή φονταμενταλι-σμοῦ, ὅρος ὁ ὁποῖος χρησιμοποιεῖται κατ᾽ ἐξοχήν διά τήν θρησκείαν καί τήν πίστιν, κυρίως εἰς τόν χῶρον τῆς ἐπιστήμης ἀλλά καί γενικῶς ἀπό τόν σύγχρονον τεχνοκρατούμενον πολιτισμόν. Βεβαίως, ἡμεῖς γνωρίζομεν τούς φονταμενταλιστάς τῆς θρησκείας, τῶν ὁποίων τήν ἀντιεκκλησια-στικήν δρᾶσιν βιώνομεν κατά καιρούς, ἐξ ἀφορμῆς διαφόρων σημαντικῶν γεγονότων τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἐπί παραδείγματι συνέβη κατά τήν σύγκλησιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Ὑπενθυμίζομεν ἀδελφικῶς, ὅτι ὁ σύγχρονος – ἀντιφατικός κατ᾽ οὐσίαν – ὅρος «ἐκκλησιαστικός φονταμενταλισμός» δηλοῖ τήν ἐν ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ, τῇ ἐπικλήσει τῶν δογμάτων καί τῇ ἐμμονῇ εἰς τό γράμμα καί ὄχι εἰς τό πνεῦμα τῶν Ἱερῶν Κανόνων ἀπόρριψιν τοῦ ὀρθοῦ καί θεολογικοῦ λόγου καί τήν ἀντιμετώπισιν μέ καχυποψίαν τῆς νεωτερικότητος καί οἱασδήποτε μορφῆς προόδου καί πολιτισμοῦ. Ὅμως, δέν πρέπει νά λησμονῶμεν ὅτι ὑπάρχουν καί οἱ κοσμικοί, ἤτοι οἱ θύραθεν φονταμενταλισταί, πολλοί ἐκ τῶν ὁποίων ἀνεδείχθησαν ὡς τοιοῦτοι κατά τό τρέχον διάστημα τῆς πανδημίας. Οὗτοι, ἔχοντες τό αὐτό μετά τοῦ θρησκευτικοῦ φονταμενταλισμοῦ ὑπόβαθρον, τήν προσκόλλησιν δηλαδή, εἰς τήν λογικήν ἀπόδειξιν τῶν ἰατρικῶν καί ἐρευνητικῶν δεδομένων, ἐμμένουν εἰς τήν ἀπολυτότητα τῆς ἐπιστήμης: εἶναι οἱ λεγόμενοι «σκληροπυρηνικοί τοῦ ὀρθοῦ λόγου», οἱ ὁποῖοι τελικῶς συρρικνώνουν τήν πολυπλοκότητα τῆς ὑποστάσεως τοῦ ἀνθρώπου μόνον εἰς την βιολογικήν αὐτοῦ διάστασιν, οὐδόλως δίδοντες χῶρον εἰς τόν λόγον τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς θεολογίας αὐτῆς, μή ἐπιτρέποντες διάλογον τῆς ἐπιστήμης μετά τοῦ λόγου τῆς πίστεως, οὐδέ καί τήν μελέτην ἄλλων ὑπαρξιακῶν διαστάσεων τοῦ ἀνθρωπίνου ὄντος.
Ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, ἐξ ἀφορμῆς τῆς πανδημίας, ἐπιχειρεῖ νά ἀναδείξῃ καί νά παρουσιάσῃ διά μίαν εἰσέτι φοράν τήν ἀνάγκην διαλόγου μεταξύ ἐπιστήμης καί θεολογίας, ὁ ὁποῖος μέλλει νά ὁδηγήσῃ εἰς μίαν βαθεῖαν θεολογικήν ἀποτίμησιν καί εἰς τήν κατάθεσιν θέσεων καί προτάσεων τεθεμελιωμένων εἰς τήν μακραίωνα παράδοσιν καί ἐμπειρίαν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν. Διά τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον τό ζήτημα τῆς πανδημίας δέν εἶναι θέμα προσωπικόν ἤ ζήτημα ἀτομικῆς ἠθικῆς συμπεριφορᾶς ἤ ἀκόμη ἐπιλογῆς μεταξύ καλοῦ καί κακοῦ, ἀλλ᾽ εἶναι γεγονός τό ὁποῖον ἅπτεται τῶν ὁρίων τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως καί προκαλεῖ πάντας ἡμᾶς νά ἐπιλέξωμεν μεταξύ τοῦ στενοῦ καί ἀνηφορικοῦ μονοδρόμου: ζωή ἤ θάνατος.
Ἔχοντες ἐπίγνωσιν τῆς σοβαρότητος τοῦ συγχρόνου καί εἰσέτι ταλανίζοντος τήν ἀνθρωπότητα ὑγιειονομικοῦ προβλήματος, ἐθεωρήσαμεν ἐπιβεβλημένον ὅπως αἱ ἐργασίαι τῆς παρούσης Συνάξεως ἐκκινήσουν μέ τήν θεματικήν ἑνότητα «Πανδημία καί ἐκκλησιαστική ζωή». Κατ᾽ αὐτήν πρῶτος θά ὁμιλήσῃ ὁ πλέον προβεβλημένος καί εἰδικός καθηγητής λοιμωξιολογίας τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἄρτι χειροθετηθείς Ἄρχων Πρωτοασηκρήτης τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, Ἐντιμολ. κ. Σωτήριος Τσιόδρας, ὁ ὁποῖος θά διαφωτίσῃ τό Ἱερόν Σῶμα ἐπιστημονικῶς καί θά θέσῃ, ἀσφαλῶς, τάς βάσεις καί τό ὑπόβαθρον τῶν ἰατρικῶν δεδομένων δι᾽ ἕνα γόνιμον καί εἰλικρινῆ διάλογον, διαπραγματευόμενος τό θέμα: «Ἡ Πρόκλησις τῆς πανδημίας». Ἀκολουθοῦν αἱ εἰσηγήσεις τῶν Ἱερωτάτων καί λίαν προσφιλῶν ἡμῖν ἀδελφῶν, πεπειραμένων καί ἐκλεκτῶν Μητροπολιτῶν, Χόνγκ Κόνγκ κ. Νεκταρίου, Αὐστρίας κ. Ἀρσενίου καί Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Κυρίλλου, μέ θέμα: «Ἡ Ἐκκλησία εἰς τόν καιρόν τῆς πανδημίας τοῦ COVID-19: προβλήματα, ἐμπειρίες, λύσεις», ἐνῶ εἰς τήν αὐτήν θεματικήν ἑνότητα θά ὁμιλήσῃ καί ὁ λίαν ἡμῖν ἀγαπητός καί προσφιλής ἀδελφός Ἀρχιεπίσκοπος Αὐστραλίας κ. Μακάριος μέ θέμα: «”Τά ἀλλόκοτα ὄνειρα” καί “ὁ σώφρων λογισμός”. Σκέψεις περί τῆς ἀντιμετωπίσεως τῆς πανδημίας, ἐξ ἀφορμῆς τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἔναντι τῶν ἐπιδημιῶν τοῦ 19ου αἰῶνος».
Εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι ἐκ τῶν ἀνωτέρω εἰσηγήσεων θά ἀναδειχθῇ, μεταξύ ἄλλων, ἡ κοινή διαπίστωσις ὅτι, τόσον ὁ κόσμος ὅσον καί ἡ Ἐκκλησία, δέν ἀνέμενον ὅτι ὁ παντοδύναμος ἄνθρωπος θά ἔλθῃ ἀντιμέτωπος μέ μίαν ἰσχυράν πανδημίαν, ἡ ὁποία ἔμελλε νά ἀνατρέψῃ τά παγκόσμια δεδομένα. Τά συμβαίνοντα μάλιστα εἰς τά καθ᾽ ἡμᾶς ἐκκλησιαστικά πράγματα, κυρίως οἱ θάνατοι Ἑλλήνων καί Σέρβων Ἱεραρχῶν – ἀκόμη καί αὐτοῦ τοῦ Πατριάρχου Σερβίας Εἰρηναίου – καί πλειάδος Ρώσσων μοναχῶν, ἡ ἄρνησις μεμονωμένων μοναχῶν καί ὁλοκλήρων ἀδελφοτήτων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει νά ἐμβολιαστοῦν, τό ἐκτός πραγματικότητος καί ἐπιστημονικῆς ἀκριβείας καί ἀληθείας κήρυγμα ἐνίων ἀδελφῶν Ἱεραρχῶν, δικαιώνει ἐν πολλοῖς τήν πολυσυζητημένην ἀρθρογραφίαν τῶν New York Times, εἰς τήν ὁποίαν περιγράφονται αἱ κοινωνικαί ἐπιπτώσεις τῆς στάσεως ὡρισμένων κατά τόπους Ἐκκλησιῶν.
Τό ζήτημα, ἑπομένως, τό ὁποῖον τίθεται εἶναι ἐάν ἡ Ἐκκλησία ἤ, κατ᾽ ἀκρίβειαν, ἡμεῖς οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας ἀντιδρῶμεν ἐνώπιον τῆς συγχρόνου κρίσεως, ἔχοντες ὑπόβαθρον ἐκκλησιαστικόν καί θεολογικόν καί ὄχι ἑδραζόμενοι εἰς ἰδίας ἀντιλήψεις καί ἀπόψεις. Ἄς μή λησμονῶμεν, ἀγαπητοί ἀδελφοί, ὅτι τό παράλογον τοῦ κόσμου τούτου δέν νοεῖται ὥς τι μή ὑφιστάμενον, ἀλλ᾽ ὥς τι τό ὑπᾶρχον εἰς διεστραμμένην μορφήν. Ὁ διάβολος δέν δημιουργεῖ οὔτε οἰκοδομεῖ, ἀλλά ὡς μή δυνάμενος νά μηδενίσῃ καί νά ἐξαλείψῃ τήν ἀλήθειαν, μάχεται ποικιλοτρόπως νά διαστρέψῃ καί νά παραμορφώσῃ τήν πραγματικότητα, ὥστε νά καταστήσῃ αὐτήν οὐ μόνον ἄσχημον καί ψευδῆ, ἀλλ᾽ ἐχθρικήν καί ἀπάνθρωπον. Διό ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας ἤ, ὀρθότερον, ἡ μαρτυρία αὐτῆς, εἰς τόν κόσμον, δι᾽ ἡμῶν τῶν ἐπισκόπων, εἶναι μέν ἐπιβεβλημένος, ὀφείλει ὅμως νά εἶναι «ἄλατι ἡρτυμένος», ἀληθινός, θεολογικός, ἐκκλησιαστικός, δίχα ἐντυπωσιασμῶν καί ἐπικοινωνιακῶν σκοπιμοτήτων. Ἄλλως εἶναι βέβαιον ὅτι τό κενόν τό ὁποῖον ἐνδεχομένως θά ὑπάρξῃ, ὡς ἀπόρροια τοῦ ἐντυπωσιακοῦ ἴσως ἀλλ᾽ ἀθεολογήτου λόγου ἤ τῆς σιωπῆς τῶν ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας, θά τό ὑποκαταστήσουν ἀλλότριαι καί μή ὑγιεῖς φωναί.
Ἐντός τοῦ πλαισίου τῆς καταθέσεως τῆς ἀληθείας τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τόν 21ον αἰῶνα, τονίζομεν διά πολλοστήν φοράν ὅτι τό ἔργον τῆς Ἐκκλησίας καί δή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐπικεντρώνεται κυρίως εἰς τόν ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος, παρά τάς κακάς ἀλλοιώσεις του ἐκ τῆς προπατορικῆς πτώσεως, παραμένει ἀνώτερος ἀπό τήν ἱστορίαν καί σπουδαιότερος ἀπό τόν κόσμον. Τό μέγα τραῦμα τῆς ἱστορίας εἶναι ὁ ἐκπεσών ἄνθρωπος, ἐνῶ τό μέγα θαῦμα εἶναι ὁ σεσωσμένος ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος. Ἐπί πολλούς αἰῶνας, συμπαρισταμένης τῆς φιλοσοφίας καί τῆς ἐπιστήμης, τῶν ὁποίων τά κριτήρια ὑπῆρξαν κυρίως διανοητικά καί ὀρθολογικά, μαθηματικά ἤ γεωμετρικά, ἐσχάτως δέ μηχανιστικά καί βιοτεχνολογικά, εἴμεθα μάρτυρες μιᾶς τραγωδίας προερχομένης ἐκ τοῦ ἀθέου οὑμανισμοῦ. Πρόκειται δι᾽ ἕνα ἀνθρωπισμόν, ὁ ὁποῖος ἀρνεῖται τήν ἐνσάρκωσιν, τήν ἀνάστασιν καί γενικῶς τό Εὐαγγέλιον. Ἀλλεπάλληλα ἀνθρωπολογικά συστήματα, εἰς τήν προσπάθειαν αὐτῶν ὅπως ἑρμηνεύσουν τόν ἄνθρωπον διά τοῦ ἀνθρώπου, κυριαρχοῦν καί κατακλύζουν ἀκόμη καί τάς λεγομένας χριστιανικάς κοινωνίας, μέ τελικόν ἀποτέλεσμα νά διαμορφώνουν ἕνα κόσμον, ὁ ὁποῖος θέλει μέν νά λέγεται πολιτισμένος, ἀλλά δέν εἶναι κόσμος πολιτισμοῦ.
Τό θεμελιῶδες κεφάλαιον, ὅπως παρουσιάζει καί διαφυλάττει τοῦτο ἡ πατερική ἡμῶν παράδοσις, παραμένει ἀκλόνητον καί εἶναι τό μυστήριον τοῦ Εὐαγγελίου, δηλαδή τό χριστολογικόν μυστήριον, τό «ἀεί μυστήριον» τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἡ διάσπασις καί σχάσις τῆς θεανθρωπινότητος, τήν ὁποίαν ἐπιδοκιμάζει ὁ κόσμος εἰς μέγιστον βαθμόν, σημαίνει ὅτι ὁ Θεός καί ὁ ἄνθρωπος παύουν νά εἶναι ἐν κοινωνίᾳ, δηλαδή «παραδείγματα ἀλλήλων», κατά τήν προσφιλῆ ἔκφρασιν τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ. Οὕτως, ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, ἀπομεμακρυ-σμένος ἐκ τῶν ἀληθειῶν τοῦ Εὐαγγελίου, συνεχίζει νά μιμῆται καί νά ἀκολουθῇ τόν ἄνθρωπον τῆς πτώσεως, παραμένων ἐξόριστος εἰς τήν ἔρημον τοῦ κόσμου, ἔνθα οὐκ ἔστι θέα τοῦ τυπώματος τῶν βημάτων τοῦ Θεοῦ.
Εἰς τήν Ἐγκύκλιον τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας (Κρήτη 2016), σημειοῦται ὅτι: «τό ἀποστολικόν ἔργον καί ἡ ἐξαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου, γνωστή ὡς ἱεραποστολή, ἀνήκουν εἰς τόν πυρῆνα τῆς ταυτότητος τῆς Ἐκκλησίας, ὡς διαφύλαξις καί τήρησις τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου “Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη” (Ματθ. 28, 19). Εἶναι ἡ πνοή τῆς ζωῆς, τήν ὁποίαν ἐμφυσᾷ ἡ Ἐκκλησία εἰς τήν κοινωνίαν τῶν ἀνθρώπων καί ἐκκλησιοποιεῖ τόν κόσμον διά τῶν ἑκασταχοῦ νεοπαγῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν. Ὑπό τό πνεῦμα αὐτό, οἱ ὀρθόδοξοι πιστοί εἶναι καί ὀφείλουν νά εἶναι ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ κόσμῳ. Ἡ ἀποστολή αὕτη πρέπει νά ἐκπληροῦται ὄχι ἐπιθετικῶς, ἀλλ᾽ ἐλευθέρως, ἐν ἀγάπῃ και ἐν σεβασμῷ πρός τήν πολιτιστικήν ταυτότητα ἀτόμων καί λαῶν. Εἰς τήν προσπάθειαν αὐτήν ὀφείλουν νά συμμετέχουν πᾶσαι αἱ Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι μέ τόν δέοντα σεβασμόν εἰς τήν κανονικήν τάξιν» (Ἐγκύκλιος τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Κρήτη 2016, ΙΙ, 6).
Ἡ Μήτηρ, Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, ἑπομένη κατά τήν ὑπερχιετῆ πορείαν αὐτῆς τῇ διακηρύξει ταύτῃ, μετά τήν φωτιστικήν διακονίαν τῶν Ἀποστόλων εἰς τούς διαφόρους λαούς τῆς Οἰκουμένης, ἔδωσεν ἰδιαιτέραν βαρύτητα εἰς τήν ἐξαγγελίαν τοῦ Εὐγγελίου τῆς πίστεως. Τήν ἱεραποστολήν ἐκαλλιέργησαν ἐντόνως καί μεθοδικῶς οἱ Ἅγιοι προκάτοχοι ἡμῶν Πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί Μέγας Φώτιος μετά τῶν Ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, τῶν φωτιστῶν τῶν Σλάβων. Ὁ ἐκχριστιανισμός τῶν Γότθων, τῶν Οὔννων, τῶν Ἰβήρων, τῶν Ρώσσων, διαφόρων φυλῶν τῆς Κολχίδος, τοῦ Καυκάσου, τῶν Σλάβων καί τῆς Νουβίας, ἀποτελεῖ τόν εὔχυμον καρπόν τοῦ ἀποστολικοῦ τούτου χρέους. Εἶναι αὐτονόητον ὅτι ἡ προσπάθεια αὕτη συνεχίζεται συντόνως καί ἐπισταμένως καί σήμερον εἰς τάς ἱεραποστολικάς Μητροπόλεις ἡμῶν ἐν Κορέᾳ, Νέᾳ Ζηλανδίᾳ, Σιγκαπούρῃ, Χόνγκ-Κόνγκ, Λατινικῇ καί Κεντρικῇ Ἀμερικῇ. Παρομοίως δέ ὑπό τῶν ἀξίων Ἱεραρχῶν τοῦ καθ᾽ ἡμᾶς Ἀποστολικοῦ Θρόνου ἐπιτελεῖται ἀξιολογώτατον ἐσωτερικόν ἱεραποστολικόν ἔργον εἰς τάς Ἐπαρχίας ἡμῶν ἐν Εὐρώπῃ, ἐν Ἀμερικῇ καί ἐν Ὠκεανίᾳ.
Ὅμως, ἔξοχοι καί ὑπεράνθρωποι προσπάθειαι, μέ ὁρατούς τούς καρπούς τοῦ Παναγίου Πνεύματος, δέν καταβάλλονται μόνον μακράν τοῦ σεπτοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρου. Ἡ ἡμετέρα Μετριότης ἠλεήθη παρά Θεοῦ, κατά τά τριάκοντα σχεδόν ἔτη τοῦ ταπεινοῦ πατριαρχικοῦ αὐτῆς δολίχου, νά ἴδῃ τήν ἀναβίωσιν καί ἀνάστασιν ἐκκλησιαστικῶν ἐπαρχιῶν ἐν τῇ Μικρᾷ Ἀσίᾳ καί τῇ Θράκῃ, ὅπως αὐτῶν τῆς περιωνύμου Ἀδριανουπόλεως, τῆς μαρτυρικῆς Σμύρνης, τῆς περιπύστου Προύσης, τῆς περιόπτου Πισιδίας, τῆς γειτονικῆς Σηλυβρίας, τῶν γραφικῶν Βρυούλων καί τῶν ταπεινῶν Γανοχώρων. Ἀλλά καί τά ἐσχάτως, ἐλέῳ Θεοῦ, ἐπιτελεσθέντα ἐν τῇ ταπεινῇ γενετείρᾳ ἡμῶν Ἴμβρῳ, ἤτοι ἡ ἐπαναλειτουργία τῶν ὁμογενειακῶν σχολείων αὐτῆς, ὁ ἐπαναπατρισμός πολλῶν γηγενῶν συμπατριωτῶν ἡμῶν, ἡ ἐκ βάθρων ἀνοικοδόμησις παλαιῶν καί ἱστορικῶν ἐξωκκλησίων καί μοναστηριακῶν μετοχίων, ἡ ἀρξαμένη ἀνοικοδόμησις γηροκομείου, ἀποτελοῦν καί αὐτά καρπόν τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τάς ἐνταῦθα ἐπαρχίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριαρχείου.
Ἀσφαλῶς, συνυπολογίζομεν εἰς τήν ὅλην ταύτην προσπάθειαν καί τήν μετά διακρίσεως μαρτυρίαν «περί τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπίδος», τήν μετάφρασιν καί τέλεσιν τῆς Θείας Λειτουργίας εἰς τήν Τουρκικήν γλῶσσαν καί τήν εὐρυτέραν ποιμαντικήν ἡμῶν διακονίαν εἰς τήν χώραν ἐν τῇ ὁποίᾳ ζῶμεν, χώραν μέ τήν ἰδίαν αὐτῆς ταυτότητα, ἡ ὁποία δέν δύναται νά ἀγνοήσῃ τήν ἐμπειρίαν τοῦ παρελθόντος, τήν συνυφασμένην μετά δόξης χριστιανικῆς ἀλλά καί μετά δακρύων καί «πείρας ἐμπαιγμῶν καί μαστίγων».
Ἡ ἐξαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τόν κόσμον καί εἰς τό παρόν εἶναι τό γενικόν θέμα τῆς Β´ συνεδρίας τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνάξεως, διά τό ὁποῖον θά ὁμιλήσουν ἐκλεκτοί καί πεφωτισμένοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς, παλαιότεροι εἰς τά πρεσβεῖα καί νεώτεροι, ὥστε νά ὑπάρξῃ λόγος ἐμπειρίας ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων ἀδελφῶν καί, παραλλήλως, λόγος ἐνθουσιασμοῦ ἐκ τῶν νεωτέρων. Κατά τήν Β´ συνεδρίαν θά ὁμιλήσουν σχετικῶς μέ τό θέμα: «Ἡ ἐξαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τόν ΚΑ΄ αἰῶνα» οἱ Ἱερώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί Ἱεράρχαι Καναδᾶ κ. Σωτήριος, Πισιδίας κ. Σωτήριος καί Κορέας κ. Ἀμβρόσιος, ἐνῶ θά κατακλείσουν οἱ Θεοφιλέστατοι Ἐπίσκοποι Ἄσσου κ. Τιμόθεος, Ἰλίου κ. Ραφαήλ καί Ἀργυρουπόλεως κ. Ἀμβρόσιος.
Διά τῶν εἰσηγήσεων τούτων θά ἀναθερμάνωμεν ἐντός ἡμῶν τήν μεγάλην πραγματικότητα, ὅτι ἡ ἐξαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου εἰς τόν 21ον αἰῶνα δέν ἀποτελεῖ μίαν παρωχημένην ὑπόθεσιν ἀλλ᾽ ὑποχρέωσιν καί εὐθύνην ἁπάντων ἡμῶν τῶν ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας. Κυρίως σήμερον, ὅτε τά θηρία τῆς παγκοσμιοποιήσεως καί τῆς ἐκκοσμικεύσεως λυσσομανοῦν κατά τῆς Ἐκκλησίας, ἔχομεν ἱεράν ὑποχρέωσιν νά δίδωμεν τήν μαρτυρίαν τῆς πίστεως πρός τούς ἐγγύς καί τούς μακράν, συμφώνως πρός τήν σαφῆ ἐντολήν τοῦ Κυρίου πρό τῆς Ἀναλήψεώς Του: «καί ἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε Ἱερουσαλήμ καί ἐν πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ καί Σαμαρείᾳ καί ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ. 1, 8).
Αὕτη ἡ ἱερά ὑποχρέωσις ὁριοθετεῖ, τρόπον τινά, τήν σχέσιν ἡμῶν μετά τοῦ συγχρόνου κόσμου. «Ἐκκλησία καί σύγχρονος κόσμος» εἶναι τό γενικόν θέμα τῆς Γ´ συνεδρίας τῆς Ἱερᾶς ταύτης συνάξεως. Τό πλαίσιον ἐντός τοῦ ὁποίου θά κινηθοῦν οἱ ἐκλεκτοί ὁμιληταί προβάλλει τήν θέσιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἰς τό σύγχρονον γεωπολιτικόν, ἐκκλησιαστικόν καί κοινωνικόν περιβάλλον. Θά τονισθοῦν, ἀφ᾽ ἑνός μέν ἡ πνευματική ὑπόστασις τῆς Ἐκκλησίας, ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ἡ προσφορά αὐτῆς εἰς τόν σύγχρονον κόσμον. Εἰς τό σημεῖον τοῦτο ἀξίζει νά ἐπισημάνωμεν ὅτι εἷς ἐκ τῶν μεγαλυτέρων πειρασμῶν, τούς ὁποίους ἀντιμετωπίζει ἡ Ἐκκλησία σήμερον, εἶναι αὐτός τῆς ἐκκοσμικεύσεως. Πρόκειται περί πνευματικῆς ἀσθενείας, ἡ ὁποία παρασύρει κληρικούς τε καί λαϊκούς, κυρίως ὅμως τούς κληρικούς, εἰς τήν ταύτισιν τῆς Ἐκκλησίας μετά τοῦ κόσμου. Ἐν ἄλλαις λέξεσι, πρόκειται περί τῆς ἀλλοιώσεως τῆς ὑποστάσεως τῆς Ἐκκλησίας, διά τήν ὁποίαν ὁ Χριστός ἔδωκε τό σῶμα Του καί τό αἷμα Του καί ἀπεκάλυψεν αὐτήν εἰς τόν κόσμον διά τῆς σταυρικῆς Του ἀγάπης. Συνεπῶς, ἡ ἐκκοσμίκευσις παραπέμπει εἰς τήν ἐξάλειψιν τῆς ἁγιότητος ἀπό τήν ζωήν ἡμῶν τῶν ἐπισκόπων, τῶν κληρικῶν καί τῶν λαϊκῶν καί τήν ἀνταλλαγήν αὐτῆς, ὡς καί τῆς ἐμπειρίας τῶν Ἁγίων, διά τῆς ψευδοσοφίας καί ἀσοφίας τοῦ κόσμου τούτου καί τῆς ἀνθρωπίνης δυνάμεως.
Ἔναντι τῆς ἰσοπεδωτικῆς καί ἀπροσώπου ὁμογενοποιήσεως, ἡ ὁποία προωθεῖται διά τῆς ἐκκοσμικεύσεως καί τῆς παγκοσμιοποιήσεως, ἡ Ὀρθοδοξία διακηρύττει τόν σεβασμόν εἰς τήν ἰδιοπροσωπίαν ἀνθρώπων καί λαῶν καί προτρέπει εἰς ἁγιότητα τοῦ βίου, ἡ ὁποία θά πρέπει νά χαρακτηρίζῃ τήν ζωήν παντός χριστιανοῦ, σαφέστατα δέ καί ἑκάστου ἐπισκόπου. Κατά τήν πατερικήν ἡμῶν παράδοσιν, ἡ σχέσις ἡμῶν μετά τοῦ πλησίον καί τοῦ κόσμου ἑδράζεται ἐπί τῆς ἀγάπης καί τοῦ σεβασμοῦ τῆς μοναδικότητος ἑκάστου προσώπου. Ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας παραμένει διακριτικός ἀλλά καί προφητικός, ὡς ὀφειλετική παρέμβασις ὑπέρ τοῦ ἀνθρώπου.
Διά τήν θέσιν καί τήν μαρτυρίαν τοῦ πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου εἰς τόν σύγχρονον κόσμον θά ὁμιλήσουν ὁ Ἱερώτατος καί περισπούδαστος ἀδελφός Μητροπολίτης Κρήνης κ. Κύριλλος, ἔξαρχος Μελίτης καί Καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ θέμα: «Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον: Κανονική παράδοσις καί ἐκκλησιολογία ὑπό τήν διάστασιν τῶν συγχρόνων ἐξελίξεων», καθώς καί ἕτεροι δύο ἐκλεκτοί καί διακεκριμένοι ὁμιληταί, ὁ Ἐξοχώτατος Πρέσβυς κ. Δημήτριος Παρασκευόπουλος μέ θέμα: «Σύγχρονα γεωπολιτικά δεδομένα καί Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία» καί ὁ Ἐντιμολ. Ἄρχων κ. Ἀριστοτέλης Παπανικολάου, καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Fordham, μέ θέμα: «Περί τοῦ κειμένου ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς», ἐνῶ ὁ ἀδελφός καί προσφιλής τῇ Μητρί Ἐκκλησίᾳ καί τῇ ἡμετέρᾳ Μετριότητι Ἱερώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς κ. Ἐλπιδοφόρος θά παρουσιάσῃ τό θέμα: «Τό ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου ἀποθεματικόν Ταμεῖον τῆς Ἐκκλησίας, πρωτοβουλίᾳ τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀμερικῆς».
Εἰς τήν αὐτήν συνεδρίαν θά ἀναπτυχθῇ, ὡς συναφές, καί τό θέμα τῶν Διαχριστιανικῶν καί Διαθρησκειακῶν σχέσεων, μέ ὁμιλητάς τόν ἐκλεκτόν καί σεμνόν, ἀφωσιωμένον καί προσφιλῆ Ἱεράρχην, ἀδελφόν Μητροπολίτην Χαλκηδόνος κ. Ἐμμανουήλ, ἔμπειρον εἰς τά Διαχριστιανικά καί Διαθρησκειακά ζητήματα, ὁ ὁποῖος θά παρουσιάσῃ τό θέμα: «Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐν διαλόγῳ μέ τάς μή Χριστιανικάς θρησκείας», καί τόν Ἐλλογιμ. κ. Γεώργιον Βλαντῆν μέ θέμα: «Τό σύγχρονον τοπίον εἰς τάς Οἰκουμενικάς σχέσεις».
Πολύ ὀρθῶς ἐπισημαίνεται εἰς τό Μήνυμα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας «Πρός τόν Ὀρθόδοξο λαό καί κάθε ἄνθρωπο καλῆς θελήσεως» ὅτι «οἱ ἐκρήξεις φονταμενταλισμοῦ πού παρατηροῦνται στούς κόλπους διαφόρων θρησκειῶν ἀποτελοῦν ἔκφραση νοσηρῆς θρησκευτικότητος. Ὁ νηφάλιος διαθρησκειακός διάλογος συμβάλλει σημαντικά στήν προώθηση τῆς ἀμοιβαίας ἐμπιστοσύνης, τῆς εἰρήνης καί τῆς καταλλαγῆς. Τό λάδι τοῦ θρησκευτικοῦ βιώματος πρέπει νά χρησιμοποιεῖται γιά νά ἐπουλώνει πληγές καί ὄχι γιά νά ἀναζωπυρώνει τή φωτιά τῶν πολεμικῶν συρράξεων. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καταδικάζει ἀπεριφράστως τήν ἐπέκταση τῆς πολεμικῆς βίας, τούς δωγμούς, τήν ἐκδίωξη καί δολοφονία μελῶν θρησκευτικῶν κοινοτήτων, τόν ἐξαναγκασμό γιά τήν ἀλλαγή θρησκευτικῆς πίστεως, τήν ἐμπορία τῶν προσφύγων, τίς ἀπαγωγές, τά βασανιστήρια, τίς εἰδεχθεῖς ἐκτελέσεις. Καταγγέλλει τήν καταστροφή ναῶν, θρησκευτικῶν συμβόλων καί μνημείων πολιτισμοῦ». (Μήνυμα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας παρ. 4)
Τό ζήτημα τοῦ διαλόγου τῆς Ὀρθοδοξίας μετά ὁμοδόξων καί ἑτεροδόξων, μετά κοσμικῶν καί ἐκλησιαστικῶν, μετά τῆς ἐπιστήμης καί τῆς πολιτικῆς ὡς καί μετά συγχρόνων ρευμάτων σκέψεως, τά ὁποῖα ἀρδεύουν τόν πολιτισμόν τῆς ἐποχῆς ἡμῶν, ἀποτελεῖ προτεραιότητα διά τόν Οἰκουμενικόν Θρόνον. Ἡ Ἐκκλησία δέν δύναται οὔτε καί ἔχει τό δικαίωμα νά ἀπέχῃ τοῦ διάλόγου μετά τοῦ συγχρόνου κόσμου, παρ᾽ ὅτι διαπιστώνομεν ὅτι σήμερον ὑπάρχουν ποιμένες οἱ ὁποῖοι εἴτε ἀδυνατοῦν εἴτε φοβοῦνται νά προσφέρουν τήν παρουσίαν καί τήν μαρτυρίαν αὐτῶν εἰς τήν διαδικασίαν τοῦ διαλόγου, ἤτοι εἰς τήν διαδικασίαν λειτουργίας τῆς συγχρόνου κοινωνίας. Ἡ Ὀρθοδοξία ὀφείλει νά πορευθῇ καί νά πολιτευθῇ οἰκουμενικῷ τῷ τρόπῳ. Ἡ ἐσωστρέφεια καί οἱ τοπικισμοί ὁδηγοῦν μᾶλλον εἰς ἀναχρονισμόν καί, παρ᾽ ὅτι αἱ ἰδιαιτερότητες τῶν λαῶν πρέπει νά γίνωνται σεβασταί, εἶναι ἀνάγκη νά ἀνοίγωνται εἰς αὐτούς καί νέοι ὁρίζοντες. Ἡ καταδίκη τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ ἀπό τούς Πατριάρχας τῆς Ἀνατολῆς εἰς τήν Μεγάλην Σύνοδον τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό 1872 ἦτο πρᾶξις προφητική καί ἰσχύει κατ᾽ ἐξοχήν διά τόν αἰῶνα τόν ὁποῖον διανύομεν.
Ἀξίζει ἐν προκειμένῳ νά τονισθῇ ὅτι τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, διά πασῶν τῶν ἱεραποστολικῶν του προσπαθειῶν, ἐδημιούργησεν ἕνα ἁγιοπνευματικόν ἐνθουσιασμόν, μίαν κατάστασιν, δηλαδή, ἐσωτερικῆς χαρᾶς καί πληρότητος, ξένην πρός πᾶσαν πνευματικήν ὑπεροψίαν καί αὐτάρκειαν. Οὐδέποτε ἠσχολήθη μόνον περί τό γενικόν, ἀδιαφοροῦν περί τό εἰδικόν καί συγκεκριμένον. Τό Πατριαρχεῖον ἡμῶν ἐσεβάσθη τήν ἰδιαιτερότητα τῆς γλώσσης, τῆς ψυχοσυνθέσεως καί ἰδιοσυγκρασίας ἑκάστου ἔθνους· διό καί διέσωζε πάντοτε τήν ἰδιοπροσωπίαν καί τήν συγκεκριμένην ταυτότητα τῶν ἐκχριστιανιζομένων λαῶν. Οὐδέποτε εἰς τήν ἱστορικήν αὐτοῦ πορείαν ἐχρησιμοποίησε τήν ἱεραποστολήν πρός ἴδιον ὄφελος καί μέ διαθέσεις ἐπεκτατικάς ἤ ἀποικιοκρατικάς. Οὐδέποτε ἐχρησιμοποίησε τήν ἱεραποστολήν, διά νά σφυρηλατήσῃ ἐθνοφυλετικάς καί ἐθνικιστικάς «ἁλύσεις», αἱ ὁποῖαι καταπνίγουν καί ἐκκλησιαστικῶς ἀλλοτριώνουν τούς ἐκχριστιανιζομένους λαούς.
Τοῦτο σημαίνει ὅτι πᾶσα προσπάθεια ἱεραποστολῆς καί διαλόγου τῆς Μητρός Ἐκκλησίας συνδυάζεται μετά τῆς ποιμαντικῆς ἤ, ἐπί τό ἀκριβέστερον, μετά τῆς διαλεγομένης ποιμαντικῆς, ὡς εἶναι τό θέμα τῆς Δ´ καί τελευταίας συνεδρίας τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνάξεως. Ἅπαντες οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας ὀφείλομεν νά δίδωμεν τήν προσωπικήν ἡμῶν μαρτυρίαν, διά τῆς ὁποίας ἐκφράζεται ἡ γνησιότης τῆς ἡμετέρας ἀκραιφνοῦς πίστεως. Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἐκάλεσεν ἡμᾶς, διά τῆς παραβολῆς τοῦ Καλοῦ Σαμαρείτου (Λουκ. 10, 30-37), νά γινώμεθα «πλησίον» πρός κάθε συνάνθρωπον, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀνάγκην τῆς συμπαραστάσεώς μας. Ἐπίσης, εἰς τήν περικοπήν τῆς μελλούσης κρίσεως (Ματθ. 25, 31-46), ὡς κριτήριον τῆς σωτηρίας ἤ ἀπωλείας ἡμῶν κατονομάζεται ἡ ἡμετέρα ἔμπρακτος μέριμνα διά τόν συγκεκριμένον «πεινῶντα, διψῶντα, ξένον, γυμνόν, ἀσθενῆ ἤ ἐν φυλακῇ» ἀδελφόν, μετά τοῦ ὁποίου ταυτίζεται αὐτός οὗτος ὁ Χριστός. Αὕτη ἡ ἀπόλυτος προτεραιότης τῆς ἀγάπης κατέστησε τόν Χριστιανισμόν τήν μεγίστην ἀξιολογικήν ἐπανάστασιν εἰς τήν ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος, τήν ὁποίαν θαυμάζουν ἀκόμη καί οἱ ἀρνηταί τῆς χριστιανικῆς πίστεως.
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὑπῆρξε καί παραμένει ποιμαντική Ἐκκλησία, Ἐκκλησία διακονοῦσα τόν ἄνθρωπον. Προσέφερε καί προσφέρει τήν ἀλήθειαν, ἀλλά καί ἔμπρακτον βοήθειαν, διακονοῦσα τόν οὐράνιον προορισμόν καί ἐν ταὐτῷ τήν ἐπίγειον ζωήν τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν δέν ζῇ διά τόν ἑαυτόν της. Προσφέρεται χάριν ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητος, διά τήν ἀνύψωσιν καί τήν ἀνακαίνισιν τοῦ κόσμου, διά τήν ἀποκάλυψιν καινοῦ οὐρανοῦ καί καινῆς γῆς (πρβλ. Ἀποκ. 21, 21). Ὅθεν δίδει τήν εὐαγγελικήν μαρτυρίαν καί διανέμει ἐν τῇ οἰκουμένῃ τά δῶρα τοῦ Θεοῦ: τήν ἀγάπην, τήν εἰρήνην, τήν δικαιοσύνην Αὐτοῦ, τήν καταλλαγήν, τήν δύναμιν τῆς Ἀναστάσεως καί τήν προσδοκίαν τῆς αἰωνιότητος. Ἀλλά δέν πρέπει νά λησμονῶμεν ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν ἐπιτρέπεται νά παραμελῇ τήν διακονίαν τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, ἐπικαλουμένη τόν πνευματικόν καί ἐσχατολογικόν χαρακτῆρα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Τό γεγονός ὅτι «τό πολίτευμα ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει» (Φιλιπ. 3, 20), δέν ἀναιρεῖ, ἀλλ᾿ ἐνδυναμώνει τήν ἀνάγκην μαρτυρίας ἡμῶν ἐν τῷ κόσμῳ.
Πτυχάς τῆς ποιμαντικῆς μερίμνης τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν θά ἀναπτύξουν εἰς τάς εἰσηγήσεις αὐτῶν οἱ προσφιλέστατοι καί ἐκλεκτοί ἀδελφοί, διακεκριμένοι διά τήν πολύπλευρον ποιμαντικήν των δρᾶσιν, Ἱερώτατοι Μητροπολῖται Ἴμβρου καί Τενέδου κ. Κύριλλος, μέ θέμα: «Ἡ μέριμνα διά τήν Ὀρθόδοξον νεολαίαν ἐν Τουρκίᾳ σήμερον», Νεαπόλεως καί Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβας, μέ θέμα: «Ἡ νεολαία: ὄχι μόνον τό μέλλον, ἀλλά καί τό παρόν τῆς Ἐκκλησίας», καί Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ μέ θέμα: «Ἡ τρίτη ἡλικία ὡς περιεχόμενον τῆς ποιμαντικῆς διακονίας».
Συναφής πρός τήν θεματολογίαν τῆς Δ´ συνεδρίας εἶναι καί ὁ Ὀρθόδοξος Μοναχισμός καί εἰδικώτερον ἡ μαρτυρία τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ εἰς τόν κόσμον. Εἶναι ἀξίωμα διά τήν Ἐκκλησίαν ὅτι ἡ ζωή ἑκάστου μοναχοῦ ἀποτελεῖ μίαν ἄλλην μορφήν ποιμαντικῆς μαρτυρίας καί διακονίας, διότι δέν κατευθύνεται εἰς ἕν εἶδος προσωπικῆς σωτηρίας ἀλλά, διά τῆς ἀγάπης, καθίσταται συνεχής ἀγών διά τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου. Οἱ μοναχοί ἀγωνίζονται ἐναντίον τῶν δαιμόνων, τουτέστιν τῶν κοινῶν ἐχθρῶν τῆς ἀνθρωπότητος. Διό καί ὅταν ἀποσύρωνται εἰς τό κελλίον αὐτῶν, προσεύχονται διά νά ὠφελήσουν τήν ἀνθρωπότητα ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῆς. Ὑπ᾽ αὐτό τό πνεῦμα κατανοοῦμεν ὅτι, ὅταν ὁ μοναχός μονολογῇ τήν προσευχήν τοῦ Ἰησοῦ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν», εἶναι ὡς νά λέγῃ: «Κύριε, ἐλέησον ἡμᾶς καί τόν κόσμον σου».
Πιστεύομεν βαθύτατα ὅτι αἱ Ἱεραί Μοναί καί οἱ μοναχοί βοηθοῦν εἰς τήν μεταμόρφωσιν τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ὄχι κατά τρόπον πιεστικόν ἤ μαγικόν καί ἀνελεύθερον, ἀλλά διά τῆς καλλιεργείας τῆς νοερᾶς προσευχῆς. Ἡ ἀξία τῆς προσευχῆς ταύτης κατανοεῖται ἀπολύτως, ἐάν λάβωμεν ὑπ᾽ ὄψιν τούς λόγους τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ, τούς ὁποίους εἶπεν ἀναφερόμενος εἰς τόν Χριστόν: «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλαττοῦσθαι» (Ἰωάν. 3, 30). Οἱ λόγοι οὗτοι δηλοῦν σαφέστατα ὅτι διά τῆς νοερᾶς προσευχῆς δέν ἀρχίζομέν τι νέον καί προσωπικόν οὐδέ μίαν νέαν ἀτομικήν πορείαν, ἀλλά συμμετέχομεν εἰς ἕν γεγονός, τό ὁποῖον ἐνεργεῖ ὁ Θεός ἐντός καί πέριξ ἡμῶν. Τό γεγονός τοῦτο ὀνομάζομεν εἰς τήν γλῶσσαν τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας «μεταμόρφωσιν», ὅπερ σημαίνει ὅτι διά τῆς νοερᾶς προσευχῆς παύομεν νά ὁμιλῶμεν καί νά δρῶμεν, διότι εἰσερχόμεθα εἰς τόν χῶρον τῆς δράσεως τοῦ Θεοῦ. Ἐλάττωσις ἡμετέρα καί αὔξησις τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ εἰς τήν καρδίαν ἡμῶν ἀλλά καί εἰς ἅπαντα τόν κόσμον, εἶναι τό χαρακτηριστικόν τῆς συνεισφορᾶς τῶν μοναχῶν εἰς τήν ἀνθρωπότητα.
Αἰ ὁμιλίαι καί θεματικαί ἑνότητες τῆς παρούσης Συνάξεως θά ἐπισφραγισθοῦν διά τῆς παρουσιάσεως εἰσηγήσεων, ἀναφερομένων εἰς τήν μαρτυρίαν τοῦ μοναχισμοῦ εἰς τόν σύγχρονον κόσμον, ὑπό τοῦ ὁσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου κ. Ἐλισσαίου, Καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Πατριαρχικῆς καί Σταυροπηγιακῆς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους, διακρινομένου διά τό γνήσιον αὐτοῦ φρόνημα εἰς τήν μοναχικήν πολιτείαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μέ θέμα: «Τό ἦθος τοῦ Ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ», καί τῆς ὁσιωτάτης μοναχῆς Ὑπαντίας, Καθηγουμένης τοῦ Ἱεροῦ Μετοχίου Ἁγίας Σκέπης Σολάν, μέ θέμα: «Διακονική πνευματικότης καί μοναχισμός».
Εἰς τό σημεῖον τοῦτο θά ὁλοκληρωθοῦν αἱ εἰσηγητικαί παρεμβάσεις τῶν ἐκλεκτῶν ὁμιλητῶν, τούς ὁποίους συγχαίρομεν καί εὐχαριστοῦμεν προκαταβολικῶς, βέβαιοι ὄντες ὅτι ἅπαντες θά φανοῦν ἀντάξιοι τῶν προσδοκιῶν καί τῶν ἀπαιτήσεων τῶν καιρῶν, τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Σώματος. Εἶναι δέ αὐτονόητον ὅτι μετά ἀπό τάς εἰσηγήσεις θά ἀκολουθήσῃ καί διάλογος διά τήν περαιτέρω ἀνάλυσιν καί ἀνάπτυξιν τῶν θεμάτων.
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί,
Εἷς ἐκ τῶν πλέον φημισμένων πατέρων τῆς ἐρήμου εἰς τήν Αἴγυπτον, ζήσας περί τόν 4ον αἰῶνα, ὁ Ἅγιος Σεραπίων ὁ Σινδωνίτης, ἐπραγματοποίησε κάποτε μίαν προσκυνηματικήν ἱεραποδημίαν εἰς τήν Ρώμην. Ἐκεῖ τοῦ ὡμίλησαν περί μιᾶς περιφήμου ἀσκητρίας, ἡ ὁποία ἔζη ἔγκλειστος εἰς ἕν μικρόν δωμάτιον, δίχως ποτέ νά ἐξέρχηται τούτου. Ὁ Ἅγιος Σεραπίων, ὅστις ἐταξίδευεν ἐκ συστήματος εἰς ὅλην του τήν ζωήν, τήν ἐπεσκέφθη καί τήν ἠρώτησε; “Διατί κάθεσαι ἐδῶ;”. Καὶ ἐκείνη τοῦ ἀπήντησε: “Δέν κάθομαι. Ταξιδεύω”.
Τό περιστατικόν τοῦτο δυνάμεθα νά τό χρησιμοποιήσωμεν διά τήν ζωήν ἑκάστου ἐπισκόπου. Τό νά εἶσαι Ἀρχιερεύς σημαίνει, μεταξύ ἄλλων, ὅτι εἶσαι ταξιδιώτης. Ταξιδεύομεν μέσω τοῦ ἐσωτέρου χώρου τῆς καρδίας εἰς ἕν ἀτελείωτον ταξίδιον, τό ὁποῖον δέν μετρᾶται διά τῶν ὡρῶν τοῦ ὡρολογίου ἤ διά τῶν ἡμερῶν τοῦ ἡμερολογίου, διότι πρόκειται περί διαδρομῆς ἐντός τοῦ χρόνου, ἀλλ᾽ ἐν ταὐτῷ ἐντός τῆς ἀτέρμονος αἰωνιότητος. Πρόκειται οὐσιαστικῶς περί τοῦ ταξιδίου μεταξύ τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Τριημέρου Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ ἡμῶν, περί τῆς διαδρομῆς μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆς. Ἡ ζωή τοῦ ἐπισκόπου εἶναι δύσκολος καί περιπετειώδης, διότι εὑρίσκεται πάντοτε ἐν κινήσει καί προσμονῇ. Πρόκειται περί μιᾶς ζωῆς συνεχῶν προκλήσεων, δοκιμασιῶν καί περιπετειῶν, ἤτοι συνεχῶν καί ἀλλεπαλλήλων σταυρώσεων καί ἀναστάσεων.
Ὅταν κάποιος καθίσταται, τῇ χάριτι τοῦ Παναγίου καί τελεταρχικοῦ Πνεύματος, Ἀρχιερεύς τοῦ Ὑψίστου, ὀφείλει να γνωρίζῃ ὅτι ἐκθέτει τόν ἑαυτόν του εἰς τάς περιπετείας ἑνός προσκυνητοῦ, δηλαδή ἐκθέτει τόν ἑαυτόν του εἰς τά παθήματα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἐπίσκοπος, ὡς ζῶν καί κινούμενος ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, μετέχει εἰς τήν τραγωδίαν τῆς ἀνθρωπότητος ἤ μᾶλλον ἡ τραγωδία τῆς ἀνθρωπότητος γίνεται προσωπική αὐτοῦ ὑπόθεσις, ἁπλῶς καί μόνον διότι τοῦτο ἐπραγματοποίησε καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἡμῶν. Ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς ἔζησε τήν τραγωδίαν τῆς ἀνθρωπότητος, ἐσαρκώθη ἐξ αἰτίας αὐτῆς καί ἐσταυρώθη, διά νά δώσῃ εἰς τόν ἄνθρωπον τοῦ παρελθόντος, τοῦ παρόντος καί τοῦ μέλλοντος τήν δυνατότητα νά ἐλευθερωθῇ ἀπό αὐτήν τήν ὀδυνηράν τραγωδίαν. Ὁ ἐπίσκοπος, λοιπόν, μετέχει εἰς αὐτήν τήν κατάστασιν, κατά μίμησιν τοῦ Χριστοῦ. Ὅπως ἅπαντες οἱ παρόντες γνωρίζομεν, εἰς τόν ἀρχιερατικόν δόλιχον ἑνός ἑκάστου ἐξ ἡμῶν δέν ἔχομεν πεῖραν τῆς ἀληθινῆς χαρᾶς, παρά μόνον ἐξ αἰτίας τοῦ Χριστοῦ καί ἐξ αἰτίας τῆς ἐπιγνώσεως ὅτι Αὐτός (ὁ Χριστός) εἶναι ἡ Ἀλήθεια, ἡ Ζωή καί ἡ πηγή κάθε χαρᾶς.
Πρό ὁλίγων ἡμερῶν εἰς τήν ἡμετέραν γενέτειραν, τήν ἐρατεινήν Ἴμβρον, ἑωρτάσαμεν, τῇ εὐλογητῇ παρουσίᾳ τοῦ Μακαριωτάτου Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κ. Θεοδώρου, τοῦ Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Κιέβου καί πάσης Οὐκρανίας κ. Ἐπιφανίου, τῶν Ἱερωτάτων ἐκπροσώπων τῶν Ἁγιωτάτων Ἐκκλησιῶν Κύπρου καί Ἑλλάδος καί πολλῶν ἄλλων προσφιλῶν ἀδελφῶν καί πιστῶν τέκνων, τήν συμπλήρωσιν ἑξηκονταετίας ὅλης ἀπό τῆς εἰς διάκονον χειροτονίας ἡμῶν. Δέν δυνάμεθα νά ἀξιολογήσωμεν τά ἑξήκοντα ταῦτα ἔτη, αἰσθανόμεθα ὅμως ὅτι παρῆλθον ὡσεί ἡ ἡμέρα ἡ ἐχθές. Τήν στιγμήν ταύτην ἔρχονται εἰς την σκέψιν ἡμῶν τά σοφά λόγια τοῦ Γέροντος ἡμῶν Μελίτωνος, ὁ ὁποῖος, εἰς τήν προσφώνησίν του τότε, ἐν Ἴμβρῳ, τήν 13ην Αὐγούστου 1961, ἡμέραν ἀποδόσεως τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως, ἔδωκεν εἰς ἡμᾶς τήν ἑξῆς συμβουλήν: «Στάσου ἀκίνητος, στάσου σιωπηλός, στάσου μέ φόβο Θεοῦ μπροστά στό ἔνδοξο φῶς τῆς Μεταμορφώσεως. Μήν πάρῃς ποτέ τά μάτια σου πάνω ἀπό τόν μεταμορφωμένο Κύριο. Νά μεταδίδῃς πάντοτε αὐτό τό φῶς, τό ἀνέσπερο γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους». Κατά δέ τήν εἰς πρεσβύτερον χειροτονίαν ἡμῶν ἐν Χάλκῃ, τήν 19ην Ὀκτωβρίου 1969 ὁ ἴδιος ἀπηυθύνθη πρός τόν τοτε διάκονον Βαρθολομαῖον διά τῶν ἑξῆς προτροπῶν: «Ἔρχεσαι ἵνα λάβῃς τήν χάριν. Αὐτή εἶναι τό κύριον. Αὐτή εἶναι ἡ ἀποφασίζουσα εἰς τό τέλος. Ἀλλά διά νά γίνῃ αὐτό πρέπει νά κενωθῇς διά νά δοθῇ τόπος εἰς τήν χάριν… Κενώθητι. Ταπεινώθητι. Καί κυρίως δός θέσιν τῇ θείᾳ Χάριτι. Καί μεῖνον διά βίου, μέχρι τέλους, μέχρι τῆς ἀποδόσεως λόγου τῷ Κυρίῳ, κεχαριτωμένος παρά Θεοῦ, κεχαριτωμένος παρά ἀνθρώποις» (Μητροπολίτου Γεροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος Χατζῆ, Χαλκηδόνια, σελ. 65-66). Εὐχόμεθα καί προσευχόμεθα νά ἔχωμεν σταθῇ, κατά τά παρελθόντα ἑξήκοντα ἔτη, μετά φόβου Θεοῦ καί σιωπῆς ἐνώπιον τοῦ φωτός τῆς Μεταμορφώσεως, ἀφήνοντες χῶρον εἰς τήν χάριν τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά ἐνεργῇ διά τῆς ἡμῶν ταπεινότητος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, κατά τόν νουθετήριον λόγον τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος ἡμῶν.
Τόν ἐρχόμενον μῆνα, χάριτι Θεοῦ, συμπληροῦνται τριάκοντα ἔτη ἀπό τῆς ἐκλογῆς τῆς ἡμῶν Μετριότητος εἰς τόν Θρόνον τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου. Εἴς τινας ἀδελφούς τό διάστημα τοῦτο τῶν τριάκοντα ἐτῶν ὑπενθυμίζει τό βραχύ τῆς ζωῆς, δι᾽ ἄλλους πάλιν ὁμοιάζει πρός χρονικόν τι πλαίσιον, ἐντός τοῦ ὁποίου δύναταί τις νά βιώσῃ καταστάσεις καί ἐμπειρίας μοναδικάς καί ἀνεπαναλήπτους. Τελικῶς, ἡ πορεία τοῦ ἀνθρώπου ἀξιολογεῖται ὄχι μόνον ἐκ τῶν ἔργων αὐτοῦ ἤ ἐξ ὅλων ὅσα ἀφήνει ὡς κληρονομίαν καί παρακαταθήκην, ἀλλά κυρίως ἐκ τοῦ τρόπου τῆς ζωῆς αὐτοῦ. Εἰδικῶς, ἡμεῖς οἱ Ἀρχιερεῖς πολλάκις ἐκδαπανώμεθα εἰς μίαν σειράν πρακτικοκοινωνικῶν ἔργων, διά νά ἔχωμεν λόγον καί ἀφορμήν νά ζητῶμεν τάς τιμάς ἀπό τούς ἀνθρώπους καί τήν Ἐκκλησίαν. Ὅμως, εἰς τόν προσωπικόν ἡμῶν ἀπολογισμόν συνειδητοποιοῦμεν ὅτι ἡ καταξίωσις τοῦ ἐπισκόπου δέν εὐρίσκεται εἰς τοιούτου εἴδους ἐπιτεύγματα, ἀλλ᾽ εἰς τήν ἰδίαν αὐτοῦ προσωπικότητα. Σημασίαν, ἐπομένως, δέν ἔχει αὐτό τό ὁποῖον πράττομεν, ἀλλά αὐτό τό ὁποῖον εἴμεθα.
Ἔχοντες σχεδόν συμπληρώσει, μέ τήν χάριν καί τό ἄπειρον ἔλεος τοῦ Παναγίου Πνεύματος, τριάκοντα ἔτη πατριαρχίας, εὐχαριστοῦμεν καί δοξάζομεν τόν Τριαδικόν Θεόν δι᾽ αὐτό, καί ὁμολογοῦμεν μέ ἐπίγνωσιν ὅτι «τό πολύ τελείωσε». Μετά ἀπό αὐτήν τήν εὐλογημένην, πολύπαθον καί μαρτυρικήν πορείαν, ἐπιθυμοῦμεν νά καταθέσωμεν εἰς πάντας ὑμᾶς τούς ἀγαπητούς ἀδελφούς Ἀρχιερεῖς, ὡς καταστάλαγμα ταπεινῆς ἐμπειρίας καί διακονίας ἡμῶν, ὅτι ὑπάρχει ἕνας ἄλλος τρόπος ὑπάρξεως καί ζωῆς. Ἀδελφοί, ἄς κάνωμεν κάτι διά τούς ἀνθρώπους. Ὄχι ἁπλῶς νά κάνωμεν καλούς ἀνθρώπους, ἀλλά νά μάθωμεν εἰς αὐτούς νά νικοῦν τόν θάνατον. Ὅλη ἡ μεγαλωσύνη τοῦ Πατριαρχείου μας ἐξαντλεῖται εἰς τήν διακονίαν τοῦ μυστηρίου τούτου τῆς Ἐκκλησίας. Τά λοιπά ἔρχονται καί παρέρχονται. Ἡ μοναδικότης τῆς «ἀρχούσης καί πασχούσης Ἐκκλησίας» ἡμῶν δέν ἔγκειται εἰς τήν κατοχήν ὑπερανθρώπου κοσμικῆς τινος δυνάμεως, ἀλλ᾽ εἰς τήν ταπεινήν καί ἀνιδιοτελῆ βούλησιν αὐτῆς νά ὑποτάξῃ τόν πειρασμόν τῆς ἐξουσίας εἰς τήν χάριν καί νά μεταβάλῃ τήν ἀσφάλειαν τοῦ κατέχειν καί κατακρατεῖν εἰς ἐλευθερίαν καί δωρεάν. Ἐνταῦθα, εἰς τήν Μεγάλην Ἐκκλησίαν, ζῶμεν τήν δύναμιν ἡ ὁποία «ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» (Β΄ Κορ. 12, 9) καί τήν τελικήν δόξαν τοῦ πνεύματος, τήν ταυτιζομένην μέ τήν ἄκραν ταπείνωσιν. Ἐνταῦθα βιοῦμεν τήν νίκην κατά τοῦ θανάτου, ἥτις ἀποτελεῖ τό θεμέλιον καί τήν ἀφετηρίαν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν, ὑπό τόν Ἀρχηγόν, Κύριον καί τελειωτήν αὐτῆς, τόν Ἀναστάντα Ἰησοῦν, τόν ὄντα μετ᾿ αὐτῆς πάσας τάς ἡμέρας μέχρι τῆς συντελείας τῶν αἰώνων.
Τελικῶς, ὅπου καί ἐάν εὐρίσκηται ὁ ἄνθρωπος, εἴτε εἰς τόν Πατριαρχικόν Θρόνον εἴτε εἰς μίαν «ἄγνωστον γωνίαν» τοῦ κόσμου τούτου, ὁπόθεν καί ἄν ὁρμᾶται, εἴτε ἀπό τό μικρόν καί ἄσημον χωρίον τῶν Ἁγίων Θεοδώρων τῆς Ἴμβρου εἴτε ἀπό τήν πλέον διάσημον καί ἱστορικήν οἰκογένειαν τῆς ἀνθρωπότητος, δύναται νά φθάσῃ εἰς τήν νίκην κατά τοῦ θανάτου, ὅπου τά πάντα γίνονται καινά, ὄμορφα, χαρούμενα, ἀναστάσιμα καί ἀγαπητικά.
Εὐχαριστοῦντες ὁλοθύμως πάντας ὑμᾶς, πάλιν καί πολλάκις, ὑπερήδιστα προσαγορεύομεν καί κατασπαζόμεθα ἕνα ἕκαστον ἐξ ὑμῶν, ἀδελφοί, προσεπιφωνοῦτες τό «ὡς εὐ παρέστητε εἰς τήν Βασιλεύουσαν» καί εἰς τό σεπτόν τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρον, τό Οἰκουμενικόν ἡμῶν Πατριαρχεῖον.
Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν. Καί ἦν καί ἔστι καί ἔσται.
__________
