Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος – Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων
Η
πανδημία ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα και ο άνθρωπος ταλαιπωρεί τον συνάνθρωπο
του. Δεν είναι απαραίτητο να υφίσταται ομοφωνία μέσα στην Εκκλησία, είναι
απαραίτητη όμως η ταπείνωση δια της υπακοής και εμπιστοσύνης στη φωνή της
Συνόδου, φωνή συλλογικής φύσεως.
Κι
αν ο Χριστός φορούσε μάσκα; Δεν θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο αν ερχόταν
στην εποχή μας και περπατούσε ανάμεσα μας; Βέβαια, δεν θα είχε ανάγκη την μάσκα
ο Χριστός κι αν την φορούσε δεν θα την φορούσε για τον εαυτό του. Δεν έχει
ανάγκη να κολλήσει τον ιό η πηγή της ζωής, η ίδια η ζωή. Αν θα το έπραττε, θα
το έπραττε για τους ανθρώπους. Για να προστατεύσει με την στάση του εκείνους
που δοκιμάζονται, εκείνους που αμφιταλαντεύονται, που βρίσκονται αδύναμοι στην
πίστη.
Ας
δούμε δύο παραδείγματα πάνω σ’ αυτό. Το πρώτο
παράδειγμα αφορά την θεία ενανθρώπιση. Ο Θεός είδε την αδυναμία του
ανθρώπου, την κατάπτωση του, την αμαρτωλότητα του. Δεν τον άφησε έτσι. Πρώτος
Εκείνος, επειδή ο θάνατος κυριαρχούσε στον άνθρωπο, φανερώθηκε με ανθρώπινο
σώμα (το υποδεέστερο της ψυχής κατά Πλωτίνο και την σύνολη αρχαιοελληνική
αντίληψη) για την σωτηρία μας από φιλανθρωπία και αγαθότητα του Πατρός του, όπως
θα πει ο Μ. Αθανάσιος. Έχουμε να κάνουμε με έναν Θεό που βγαίνει από μία
βεβαιότητα, χωρίς να χάνει τίποτε από την φύση Του, την ουσία Του. Κινείται
προς τον αδύναμο άνθρωπο με αγάπη και φοράει την σάρκα του. Δεν ήταν
υποχρεωμένος να το πράξει. Θεός είναι∙ δεν θα μπορούσε να σώσει αλλιώς τον
άνθρωπο; Δεύτερο παράδειγμα, η
Αποστολική Σύνοδος του 49 μ.Χ.. Δεν υφίσταται πιο ρηξικέλευθη τομή για μία
Εκκλησία που ξεπηδούσε μέσα από τους κόλπους των Ιουδαίων εκείνη την περίοδο.
Κι όμως, στην Σύνοδο ξεπεράστηκαν προκαταλήψεις, φοβίες, τυπολατρίες,
νομικισμοί και οι εθνικοί δεν χρειαζόταν να περιτμηθούν για να βαπτιστούν, αλλά να απέχουν από τα
είδωλα και την πορνεία. Οι απόστολοι εστίασαν στην ουσία, στο βάθος της πίστης,
στην αλήθεια των πραγμάτων και κινήθηκαν με αγάπη προς τους εθνικούς, χωρίς
φόβο.
Ο
εαυτός βρίσκεται σε σύγχυση. Ο εαυτός εκείνος που εγκλωβίζεται στα όρια του.
Όπως έχει πει σε συνέντευξη του ο καθηγητής Φιλοσοφίας Νίκος Ερηνάκης ‘’δεν
είναι ανάγκη ότι πρέπει να απομακρυνθούμε από οποιαδήποτε έννοια του εαυτού,
γιατί πολλές φορές είναι και συγκροτητικά χρήσιμη, αλλά να μην περιοριζόμαστε
στην προάσπιση αυτού’’. Να προσεγγίσουμε τον εαυτό ως κάτι σχεσιακό,
ξεφεύγοντας από την νεωτερική ορθολογικότητα. Ο εαυτός σε σχέση. Το πρόσωπο ως
ύπαρξη σε σχέση. Όχι ως άτομο. Μία απόλυτα εκστασιασμένη υποστατικότητα,
δημιουργημένη για να κοινωνεί πρόσωπα, ιδέες, τόπους, χρόνους.
Δεν
υπάρχω για να μην υπάρχει ο άλλος. Υπάρχω επειδή η θεϊκή αγάπη με τοποθέτησε
στην κτίση και στην ιστορία ως το αμφισβητούμενο απωθημένο μιας δυτικής
αντιπαράθεσης. Υπάρχω ως άτομο, όμως εξέρχομαι του εαυτού σε συνάντηση με την
ετερότητα, τον άλλο, τον κάθε άλλο, τον απόλυτα άλλο. Η έξοδος αυτή με φέρνει
ενώπιον του άλλου με τον οποίο συναντιέμαι και συνδέομαι. Η κοινωνία αυτή δεν
μου δίνει το δικαίωμα να δείξω απειθαρχία σε νόμους και κανόνες, σε
συμπεριφορές και ήθη, καθότι η κοινωνία έχει αυθεντικότητα επειδή ακριβώς
συνδέομαι με τον άλλον. Κάθε απειθαρχία και επαναστατικότητα προς το κοινό
συμφέρον και αγαθό, με φέρνει ενώπιον των ευθυνών μου. Για παράδειγμα, δεν θέλω
να φορέσω και δεν φοράω την μάσκα για τον εαυτό μου μέσα στον ναό, όμως από την
στιγμή που έρχομαι σε μία κοινωνία προσώπων, όπως αυτή της Εκκλησίας, μαζί και
με άλλους πιστούς μέσα και περισσότερο της ευχαριστιακής σύναξης, οφείλω να
συνυπάρξω, να χωρέσω τον άλλον μέσα μου, να σεβαστώ, να εγκαταλείψω την άρνηση
και την επιμονή που διαταράσσει την ενότητα και την συνύπαρξη. Εκεί τότε, όχι
μόνο δεν έχω το δικαίωμα να μην φορέσω μάσκα, αλλά έχω την υποχρέωση να
διαφυλάξω κάθε σχέση εντός της κοινότητας που απαρτίζεται από τους αδελφούς
μου, χωρίς να τους σκανδαλίσω και γίνω αφορμή για δυσάρεστες εκπλήξεις.
Τοποθετημένος
λοιπόν στο κέντρο της αγάπης του Θεού, συνυπάρχω με τους άλλους. Δεν υπάρχω
στον εαυτό μου. Η αναφορά στον εαυτό μου και η αντίληψη περί εμού ως σύνολο του
μέρους και όχι ως μέρους του συνόλου δεν έχει καμία έκσταση. Σε μία τέτοια
περίπτωση σημαίνει τον αυτοερωτισμό. Αυτή η μονοφυσιτική αντίληψη των
αυτοαναφερόμενων ιδιωμάτων, ως άκρατος αυτοερωτισμός αναιρεί την συμμετοχική
ενέργεια που διεισδύει στην κοινωνικότητα των πλασμένων προσώπων ως υπάρξεων σε
σχέση, άρα σε μετοχή και συμπλήρωση. Δεν με συμπληρώνει ο εαυτός μου. Βλέπετε,
η έννοια συγχώρεση απαιτεί δύο μέρη. Δεν συγχωρώ τον εαυτό μου, δεν
περιλαμβάνομαι μόνος εγώ στο σχέδιο σωτηρίας. Υπάρχει και ο άλλος. Αυτή η
ατομικότητα (ατομική προσευχή, ατομικές αρετές, ατομικές πεποιθήσεις), ως
δυτικό κατάλοιπο, συνθλίβει τα θεμέλια της λειτουργικότητας, αφού η
λειτουργικότητα δεν συνάδει με την ατομικότητα.
Θέλουν
πολύ δρόμο να διαβούν όσοι επιμένουν να αρνούνται. Η άρνηση της μάσκας μέσα
στον ναό έχει βαθύτατες υπαρξιακές συνέπειες για τον εαυτό. Είναι σοβαρά
πράγματα αυτά και στην Εκκλησία, με αφορμή κάθε δοκιμασία, από εδώ και πέρα θα
τα βρίσκουμε μπροστά μας. Δεν είναι υπόθεση ενός. Είναι υπόθεση όλων. Κι από
την στιγμή που υπάρχουμε αγαπητικά ως κοινωνία προσώπων μέσα στην Εκκλησία,
οφείλουμε να υποχωρήσουμε για το κοινό καλό, την σύμφωνη γνώμη των περισσοτέρων
και όχι να σκανδαλίζουμε συνεχώς και ανερυθρίαστα, διεκδικώντας θεολογικά και
πνευματικά πρωτεία για τον εαυτό μας. Θέλουν δουλειά αυτά. Θα τα βρούμε μπροστά
μας μέσα στην Εκκλησία και θα αναμετρηθούμε με όσα αρνηθήκαμε να απαντήσουμε
και να συνδιαλεχθούμε. Είναι τεράστιες οι προκλήσεις της σύγχρονης εποχής και
δεν χωράνε φανατισμοί και κανένα αλάθητο.
Ο
Χριστός έγινε τα πάντα για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος πώς υπάρχει στον άλλον και
με ποιον τρόπο φέρνει τον άλλον στον εαυτό του; Η χρήση της μάσκας μέσα στον
ναό δεν δηλώνει απιστία. Ούτε είναι βλασφημία. Βλασφημία είναι ο ηθικισμός, ο
ευσεβισμός, η υποκρισία. Βλασφημία είναι η αμετανοησία να θες να επιβληθείς
στους άλλους χωρίς μάσκα, την στιγμή που οι ίδιοι φοβούνται και αγαπάνε.
Αγαπάνε τον άλλον και τον προστατεύουν. Έτσι δεν έπραξε ο Χριστός; Ο άλλος
είναι το ζήτημα. Η σωτηρία δεν είναι ατομική υπόθεση. Αυτά είναι της Δύσης. Η
σωτηρία είναι συλλογική υπόθεση, έχει κοινωνικό χαρακτήρα. Η σωτηρία περνάει
μέσα από τον άλλον για να φτάσει στον Χριστό. Αγαπώ τον άλλον; Τον προστατεύω,
τον σέβομαι, τον αντιμετωπίζω ως εικόνα Θεού. Αυτός ο άλλος είναι ο άλλος του
ευαγγελίου της Κρίσεως, της παραβολής του καλού Σαμαρείτη, ο Άλλος του Levinas. Όλα τα άλλα γίνονται γιατί
ορισμένοι με την άρνηση της χρήσης μέσα στον ναό ξεγελιούνται. Επιμένοντας να
θεωρούν την στάση τους ομολογιακή και τον παράδεισο ατομική υπόθεση.
