Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Για την περίφημη ομιλία του μακαριστού Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος για τον “Καρνάβαλο” (Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών 8.3.1970), έχουν γραφτεί πολλά κατά καιρούς.
Εμείς εστιάζουμε σε δύο σημαντικά κείμενα που φωτίζουν τις προεκτάσεις της στην εκκλησιαστική ζωή σήμερα.
Διαβάζοντάς τα κανείς, και έχοντας υπ’ όψιν του φυσικά και την περιώνυμη ομιλία, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι και μόνο αυτή την ομιλία να είχε εκφωνήσει ο επιφανής αυτός – στον καιρό του – ιεράρχης του Οικουμενικού Θρόνου, θα είχε μείνει στην ιστορία.
Το πρώτο κείμενο περί της ομιλίας αυτής είναι του Άρχοντος Μ. Ιερομνήμονος της Μ.τ.Χ.Ε. Καθηγητού Αριστείδη Πανώτη.
Το δεύτερο κείμενο είναι του Κωνσταντίνου Ι. Μπελέζου, Επ. Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, δημοσιευμένο στο ένθετο του Κυριακάτικου φύλλου (17.3.2013) της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος Θρησκευτικά Αναγνώσματα, το οποίο έχει ως θέμα “Οι Απόκριες και η Χριστιανική Θρησκεία”.
Το κείμενο του Α. Πανώτη είναι οιονεί αυτοβιογραφικό, αφού ο ίδιος ο Άρχοντας έζησε όλο το …παρασκήνιο της ομιλίας του Χαλκηδόνος Μελίτωνος στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και το περιγράφει με ενάργεια τέτοια, σα να το ξαναζεί. Η προσωπική του σχέση, άλλωστε, με τον μακαριστό Μελίτωνα τον καθιστούσε αυτόχρημα αυτήκοο και αυτόπτη μάρτυρα όλων των σχετικών γεγονότων.
Γι’ αυτό, όπως ο ίδιος σημειώνει, “ως ο εωρακώς, θα σας εξιστορήσω υπό ποίες συνθήκες γράφτηκε και ακούστηκε πριν ακριβώς 43 χρόνια μια πραγματική δημηγορία του Γέροντα που και το ραδιοφωνικό άκουσμά της από τη Μητρόπολη των Αθηνών κατατάραξε τότε τις ακοές και τις συνειδήσεις των αλαζόνων κρατούντων και ανησύχησε τους εκλεγέντες «αριστίνδην» σε αρχιερατικούς θρόνους και ιδίως τούς καθ΄ έξιν φαντασμένους «ευσεβείς» της φαρισαϊκής «υψηγορίας».”
Γι’ αυτό, όπως ο ίδιος σημειώνει, “ως ο εωρακώς, θα σας εξιστορήσω υπό ποίες συνθήκες γράφτηκε και ακούστηκε πριν ακριβώς 43 χρόνια μια πραγματική δημηγορία του Γέροντα που και το ραδιοφωνικό άκουσμά της από τη Μητρόπολη των Αθηνών κατατάραξε τότε τις ακοές και τις συνειδήσεις των αλαζόνων κρατούντων και ανησύχησε τους εκλεγέντες «αριστίνδην» σε αρχιερατικούς θρόνους και ιδίως τούς καθ΄ έξιν φαντασμένους «ευσεβείς» της φαρισαϊκής «υψηγορίας».”
Αφού ο Α. Πανώτης αναλύει το συλλογιστικό της ομιλίας του Χαλκηδόνος, καταλήγει πως “μετά την επισήμανση αυτών των αληθειών ήταν φυσικό όχι μόνων οι υπόλογοι αποδέκτες των λόγων του Γέροντα να αντιδράσουν, αλλά και οι κάθε λογής παραπλανητές της ευσεβείας της συνειδήσεως της Εκκλησίας και με διαμαρτυρίες και αναφορές να απευθυνθούν στην Ιερά Σύνοδο επιστρατεύοντας κάθε δογματική ασυναρτησία και κανονική αντιφατικότητα για να επιτιμηθεί ο Χαλκηδόνος ως κακόδοξος. Αυτό όμως είχε αντίθετα αποτελέσματα γιατί δημοσιεύθηκε στον Δελτίο της «Επισκέψεως» που εκδίδετο από το Πατριαρχικό Κέντρο της Γενεύης μία συντριπτική θεολογική και Πατερική θεμελίωση των λόγων του Γέροντα, που και έφραξε για πάντα την αυθάδη προπέτεια της οργανωσιακής κακεντρέχειας”.
Το άλλο κείμενο, τώρα, του καθηγητού Κ. Μπελέζου, είναι μία εξονυχιστική, θα λέγαμε, μελέτη πάνω στην ομιλία του Γέροντος Χαλκηδόνος και τα περί αυτήν.
Ο Κ. Μπελέζος αναφέρεται και αυτός στις σφοδρές αντιδράσεις που προκάλεσε τότε η ομιλία – με πλήρη βιβλιογραφική τεκμηρίωση – αλλά και στην ουσία της ομιλίας, δηλ. στο υψηλό θεολογικό περιεχόμενό της, ασύμβατο – κατά πως φάνηκε – με την Ελλαδική θρησκευτική πραγματικότητα. Επίσης, αναλύει το γλωσσικό ιδίωμα της ομιλίας, την δομή της (κηρυγματική τεχνική) και επισημαίνει με έμφαση την εκπληκτική δεξιοτεχνία του Μελίτωνος στην ερμηνεία του βιβλικού λόγου και την επικαιροποίησή του, σύμφωνα με τις εκάστοτε και τις διαχρονικές ανάγκες του ανθρώπου.
Παραθέτω στη συνέχεια κάποια αποσπάσματα από το άρθρο του Κ. Μπελέζου σχετικά με τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν από την ομιλία:
“Σε μια εποχή κατά την οποία η Ελλάδα ζούσε υπό καθεστώς στρατιωτικής δικτατορίας και κυριαρχούσε το πνεύμα της σωματειακής ευσέβειας, το κήρυγμα του Μελίτωνος προκάλεσε πρωτοφανές ενδιαφέρον, τέτοιο που δεν είχε προκαλέσει μέχρι τότε κήρυγμα από τον άμβωνα του Μητροπολιτικού Ναού. Επέσυρε όμως και την μήνιν από πρόσωπα και ομάδες θρησκευομένων που είχαν αποδυθεί, κατά τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα κατά των καρναβαλικών εκδηλώσεων, ιδίως εκείνων της Πάτρας…”. Ποιος πρωτοστατούσε σ’ αυτόν τον “αγώνα”; Μα φυσικά ο Φλωρίνης Αυγουστίνης Καντιώτης, από αρχιμανδρίτης ήδη.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Κ. Μπελέζο, ο Φλωρίνης Αυγουστίνος “παρεξήγησε, όπως ήταν αναμενόμενο, την πρόσκληση του τελευταίου προς τον καρναβαλίζοντα άνθρωπο του παρόντος κόσμου, ο οποίος μεταμφιεζόμενος μπορεί να εκφράζει τη βαθύτατη ανάγκη του για εσωτερική μεταμόρφωση, κι εξέλαβε το κήρυγμά του ως στρεφόμενο προσωπικώς εναντίον του. Ξεκινώντας από μια μάλλον εκκλησιοπολεμική αποτίμηση της καταστάσεως … κατηγόρησε ευθέως την κηρυγματική ερμηνεία του Χαλκηδόνος ως “αντορθόδοξη”, “ασεβή”, “βλάσφημη” και “σκανδαλώδη”. Χαρακτήρισε τον “ταλαίπωρο” Μελίτωνα ως “τον μεγαλύτερον και απαισιώτερον υποκριτήν, διότι υπό την προσωπίδα ορθοδόξου ιεράρχου έκρυπτεν αρχιερέα του Βάκχου, καλούντα τον χριστιανικόν λαόν εις εκδήλωσιν λατρείας προς τα ξόανα”, το δε κήρυγμά του ως “κήρυγμα σουρεαλιστικής τέχνης, περιφρονητικόν και καταλυτικόν του ενδόξου παρελθόντος της Εκκλησίας”. Κάνοντας χρήση όλων αυτών των χαρακτηρισμών ο Αυγουστίνος, εμήνυσε διά τηλεγραφήματος τον Μελίτωνα ενώπιον της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (13.3.1970) και απαίτησε, εκτός πάσης κανονικής τάξεως, “να δικασθή” ο Μελίτων και “να καθαιρεθή προς παραδειγματισμόν” (!!!)
Σύμφωνα με τον καθηγητή Κ. Μπελέζο, ο Φλωρίνης Αυγουστίνος “παρεξήγησε, όπως ήταν αναμενόμενο, την πρόσκληση του τελευταίου προς τον καρναβαλίζοντα άνθρωπο του παρόντος κόσμου, ο οποίος μεταμφιεζόμενος μπορεί να εκφράζει τη βαθύτατη ανάγκη του για εσωτερική μεταμόρφωση, κι εξέλαβε το κήρυγμά του ως στρεφόμενο προσωπικώς εναντίον του. Ξεκινώντας από μια μάλλον εκκλησιοπολεμική αποτίμηση της καταστάσεως … κατηγόρησε ευθέως την κηρυγματική ερμηνεία του Χαλκηδόνος ως “αντορθόδοξη”, “ασεβή”, “βλάσφημη” και “σκανδαλώδη”. Χαρακτήρισε τον “ταλαίπωρο” Μελίτωνα ως “τον μεγαλύτερον και απαισιώτερον υποκριτήν, διότι υπό την προσωπίδα ορθοδόξου ιεράρχου έκρυπτεν αρχιερέα του Βάκχου, καλούντα τον χριστιανικόν λαόν εις εκδήλωσιν λατρείας προς τα ξόανα”, το δε κήρυγμά του ως “κήρυγμα σουρεαλιστικής τέχνης, περιφρονητικόν και καταλυτικόν του ενδόξου παρελθόντος της Εκκλησίας”. Κάνοντας χρήση όλων αυτών των χαρακτηρισμών ο Αυγουστίνος, εμήνυσε διά τηλεγραφήματος τον Μελίτωνα ενώπιον της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (13.3.1970) και απαίτησε, εκτός πάσης κανονικής τάξεως, “να δικασθή” ο Μελίτων και “να καθαιρεθή προς παραδειγματισμόν” (!!!)
Mισός αιώνας πέρασε από τότε και το σκηνικό είναι – φευ – το ίδιο. Τότε μηνύθηκε και έπρεπε “να καθαιρεθή” ο Μελίτων. Σήμερα ζητούνται “καθαιρέσεις” από τους …απογόνους του Καντιώτη, για πολλούς ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου! Το πρόσχημα το ίδιο: “η κακοδοξία”, “ο οικουμενισμός” και άλλα παρόμοια γελοιωδέστατα. Τι βαθιά υστέρηση για την Εκκλησία μας, τόσα χρόνια το ίδιο σκηνικό;
Με την ευκαιρία ας επαναλάβω: Αυτό που λέγεται “οικουμενισμός” ως “παναίρεσις” (sic) δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο στη νοσηρή φαντασία κάποιων διεστραμμένων που θέλουν συνεχώς να σπέρνουν ζιζάνια στο σώμα της Εκκλησίας. Κι αν κάποιοι σύγχρονοι, ενάρετοι και αγιασμένοι θεολόγοι και ποιμένες χρησιμοποίησαν τον όρο, αυτό δε σημαίνει τίποτα. Δηλαδή δεν εκφράζει την συνείδηση της Εκκλησίας γι’ αυτό που υποτίθεται πως είναι ο “οικουμενισμός”. Τα περί “παναιρέσεως” είναι αστειότητες και αθλιότητες μαζί.
Ευτυχώς το Οικουμενικό Πατριαρχείο διασώζει ακόμα την παράδοση του Γέροντος Χαλκηδόνος, κι αυτό είναι μια παρηγοριά, δηλ. την θεολογία της καταλλαγής και της ενότητας. Γιατί όπως εύστοχα σημειώνει ο καθηγητής Κ. Μπελέζος “αυτή ακριβώς είναι, εν τέλει, η αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στον κόσμο σήμερα: να επαναφέρει το αίτημα της ενότητας, κατεξοχήν δε της χριστιανικής ενότητας, και να μπορέσει – εν τη δυνάμει του Αγίου Πνεύματος – να εργασθεί για τη θεραπεία των πληγών του παρελθόντος και την επισυναγωγή των πάντων σε αυτήν”.
