Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝΕΙ ΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ “ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΕΥ ΙΣΩΝ”

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Οι εν Ελλάδι «παραδοσιακοί» συσχετίζουν το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο με μια «νέα Εκκλησιολογία του Φαναρίου», όπως την χαρακτηρίζουν, η οποία θέλει τον Οικουμενικό Πατριάρχη «πρώτο άνευ ίσων». Την χαρακτηρίζουν, μάλιστα, «οικουμενιστική θεωρία» (sic). 

Αυτό δεν είναι, φυσικά, εφεύρημα των εν Ελλάδι αντιπατριαρχικών. Αυτοί εγκολπώνονται την θεωρία που ανέπτυξε η Μόσχα και αναπαράγεται συνεχώς από τους εκπροσώπους της Ρωσικής Εκκλησίας: από τον …πολύ Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα, μέχρι – πρόσφατα – από τον …λίγο Πρύτανη της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου, Επίσκοπο Μπιλογορόντκας Σίλβεστρο, ο οποίος μας είπε: «Οι εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως σήμερα καθοδηγούνται από την διδασκαλία περί του ειδικού καθεστώτος και των δικαιωμάτων του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Μεταξύ των οπαδών αυτής της διδασκαλίας μπορεί κανείς να ονομάσει, για παράδειγμα, τον Μητροπολίτη Ιωάννη Ζηζιούλα και τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο (Λαμπρινιάδη)». 

Όμως, ο Γέρων Περγάμου έχει ξεκαθαρίσει την θέση του: «Τὸ πρωτεῖο (στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία) μπορεῖ νὰ ἀσκηθεῖ μόνο στὸ πλαίσιο τῆς συνοδικότητος κατὰ τὸ γράμμα καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ 34ου Κανόνος τῶν Ἀποστόλων, τὸν ὁποῖο ἤδη ἐξετάσαμε. Ἡ Σύνοδος δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει συμβουλευτικό, ἀλλὰ ἀποφασιστικὸ χαρακτῆρα στὴ λήψη τῶν ἀποφάσεων. Ὁ πρῶτος εἶναι ἐκφραστὴς τῆς ὁμοφωνίας (ἢ τῆς πλειοψηφίας) τῆς Συνόδου του» (Περιοδικὸν Θεολογία, τόμ. 80, 2009, σ. 41). 

Σε ποιο κείμενό του – ας μας το υποδείξουν οι Ρώσοι – αναπτύσσει την «θεωρία» περί του Οικουμενικού Πατριάρχου ως «πρώτου άνευ ίσων»; 

Το κείμενο του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου Primus sine paribus, αποτελεί απάντηση στο περί πρωτείου κείμενο του Πατριαρχείου Μόσχας, που είδε το φως της δημοσιότητας στις 26-12-2013, με τίτλο «Position of the Moscow Patriarchate on the problem of primacy in the Universal Church». 

Για το κείμενο αυτό ο Βολοκολάμσκ Ιλαρίων είχε πει: «Ελπίζω ότι πρόκειται απλώς δια προσωπική γνώμη του Σεβασμιωτάτου Προύσης κ. Ελπιδοφόρου και όχι δια κοινή θέση της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως».
Είχε δίκιο. Το κείμενο αυτό δεν έχει περιβληθεί συνοδικό κύρος, διότι, άλλωστε, δεν το χρειάζεται. Αποτυπώνει μια πραγματικότητα, που έχει να κάνει με το πρωτεύθυνον του Οικουμενικού θρόνου. 

Ο Αμερικής Ελπιδοφόρος είναι σαφής: «τὸ πρόσωπον τοῦ ἐκάστοτε Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος, ὡς ἀρχιερεὺς εἶναι μὲν πρῶτος «μεταξὺ ἴσων», ὡς Κωνσταντινουπόλεως, ὅμως, καὶ συνεπῶς ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, εἶναι πρῶτος δίχως ἴσον (primussineparibus)». Αυτό δεν σημαίνει «παπική» εξουσία, όπως διατείνονται οι Ρώσοι και οι εν Ελλάδι θιασώτες τους, αλλά άσκηση των κανονικών προνομίων του Οικουμενικού Θρόνου, ως πρώτου τη τάξει Θρόνου της Ορθοδοξίας. 

Θυμόμαστε ότι ο Μόσχας Κύριλλος είχε εγείρει θέμα στις Προσυνοδικές Διασκέψεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας, για το αν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατά το Συλλείτουργο των Προκαθημένων θα καθίσει στο σύνθρονο, πράγμα που του δίνει μια «υπεροχή». Και ο Οικουμενικός Πατριάρχης είπε ότι στο σύνθρονο θα μπει η εικόνα του Χριστού. Ο Μόσχας Κύριλλος δεν πήγε τελικά στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, αλλά ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος τήρησε αυτό που είχε πει. Στο σύνθρονο η εικόνα του Δεσπότου Χριστού. 

Ενώ στο Συλλείτουργο των Προκαθημένων στην Αγία Σοφία της Νίκαιας στην Βιθυνία (26-12-2000), για τους εορτασμούς των 2000 ετών από τη Γέννηση του Χριστού, ο Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν κανονικά στο σύνθρονο και κανείς δεν είχε θέσει ανάλογο ζήτημα. 

Το θέμα, λοιπόν, του «Πρώτου» μεταξύ ή άνευ ίσων, σημαίνεται εν τοις Μυστηρίοις! Ποιος διαφωνεί σε αυτό; Στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, σε ένα συλλείτουργο Προκαθημένων, προΐσταται, ως έχων τα πρεσβεία, ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος «εκένωσε εαυτόν» και δεν έκαμε χρήση του προνομίου του να ανέβει στο σύνθρονο κατά το συλλείτουργο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Παρ’ ότι απουσίαζε ο Μόσχας, ο οποίος είχε θέσει το σχετικό ζήτημα. 

Αυτός είναι ο έχων «παπικάς αξιώσεις»; 

Στο κείμενό του ο Αμερικής Ελπιδοφόρος έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα υποσημείωση σχετικά με την αυτοαπομόνωση της Ρωσικής Εκκλησίας στους Διαλόγους, εδώ και χρόνια: «Χαρακτηριστικὰ παραδείγματα ἄλλων περιπτώσεων αὐτοαπομονώσεως συνιστοῦν ἡ ἀπουσία τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας ἐκ τοῦ Συμβουλίου Εὐρωπαϊκῶν Ἐκκλησιῶν (Conference of European Churches), καθὼς καὶ ἡ παγία πλέον τακτικὴ τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας ταύτης νὰ τελοῦν τὴν Θείαν Λειτουργίαν κεχωρισμένως ἀπὸ τοὺς λοιποὺς ἐκπροσώπους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἔγκλειστοι ἐντὸς τῶν ἑκασταχοῦ Πρεσβειῶν τῆς Ρωσσικῆς Ὁμοσπονδίας ὁσάκις δίδεται εὐκαιρία πανορθοδόξου λειτουργίας εἰς διαφόρους περιστάσεις». 

Επομένως, η σημερινή διακοπή κοινωνίας της Εκκλησίας της Ρωσίας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και με άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, ήταν οιονεί προδιαγεγραμμένη! Οι Ρώσοι θέλουν να λειτουργούν επί Ρωσικού εδάφους, όχι επί διορθοδόξου! 

Το καίριο σημείο, λοιπόν, δεν είναι το Ουκρανικό, αλλά το λειτουργικό.
Τι σημαίνει η Ευχαριστία για την Ρωσική Εκκλησία όταν δίνει «μαρτυρία» συλλείτουργου προκαθημένων σαν κι αυτό του Μόσχας Κυρίλλου με τον Ιεροσολύμων Θεόφιλο (Νοε. 2019); 

Στην Μεγάλη Είσοδο πρώτος μνημόνευσε ο Μόσχας και δεύτερος ο Ιεροσολύμων, διαγράφοντας από τα Δίπτυχα όλους τους Προκαθημένους πλην των εαυτών τους!
Στον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων ο καθένας είπε από μια εκφώνηση (την πρώτη ο Κύριλλος: “Λάβετε φάγετε…”, τη δεύτερη ο Θεόφιλος “Πίετε εξ αυτού πάντες…”). Επίσης, ενώ την ευχή του καθαγιασμού την είπε ο Μόσχας (έχοντας έτσι ένα… προβάδισμα στο να θεωρείται “Πρώτος”) εν συνεχεία… έκανε νόημα στον Ιεροσολύμων ώστε να ευλογήσει αυτός τα Τίμια Δώρα! Και μιλάμε για τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, δηλαδή τον Προκαθήμενο ενός εκ των τεσσάρων Πρεσβυγενών Πατριαρχείων.
Θα λέγαμε ότι ο Μόσχας Κύριλλος εισάγει στην λειτουργική ζωή την θεωρία του «Πρώτου άνευ ίσων» για τον εαυτό του! Κι αυτό είναι που θα πρέπει να προβληματίσει τους νουν έχοντας. 

Το «πρωτείο» του Μόσχας είναι το θέμα για τους Ρώσους. Ας λένε ότι δεν αμφισβητούν το «πρωτείο» του Κωνσταντινουπόλεως. Θεωρητικά το λένε. Στην πράξη επιδιώκουν την κατοχύρωση του δικού τους πρωτείου μέσα στον ορθόδοξο κόσμο.
Είναι καιρός να το αντιληφθούν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες πριν να είναι πολύ αργά. 

Η «τιμωρία» των Εκκλησιών που αναγνώρισαν την Αυτοκεφαλία της Ουκρανίας με την ίδρυση ρωσικών Επισκοπών και Εξαρχιών στην κανονική δικαιοδοσία τους, αποκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις της Μόσχας να κατακυριεύσει την Ορθοδοξία. 

Το μόνο ανάχωμα σ’ αυτή την επεκτατική πολιτική είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο. “Και αν δεν υπήρχε θα έπρεπε να το είχαμε εφεύρει” (Περγάμου Ιωάννης).