Του Ανδρέα Λουδάρου
Τον Οκτώβρη του 2013, με αφορμή τους εορτασμούς των 100 ετών από την ενσωμάτωση του Αγίου Όρους στο ελληνικό κράτος, ο επίσκοπος του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, βρέθηκε στον Άθωνα προκειμένου να προεξάρχει των εορτασμών, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν στη σκιά μιας σειράς προβλημάτων που αντιμετώπιζε η μοναστική πολιτεία την εποχή εκείνη. Ένα από αυτά ήταν η περιπέτεια της βατοπεδινής αδελφότητας με τη Δικαιοσύνη που ξεκινούσε τότε και η οποία είχε προκαλέσει έντονο προβληματισμό σε ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο.
Τότε λοιπόν κατά τη διάρκεια μιας πανηγυρικής συνεδριάσεως της Διπλής Συνάξεως των Αγιορειτών, ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναφέρθηκε στο ζήτημα, μιλώντας σε ιδιαίτερα αυστηρούς τόνους, κάνοντας λόγο για σοβαρή εκκοσμίκευση και υπέρβαση των μοναχικών καθηκόντων που οδήγησαν στον διασυρμό του Αγίου Όρους.
«Οι ειρημένοι, κατά το κατηγορητήριον παραπεμπτικόν βούλευμα, εκινήθησαν αξιοποίνως εις πολυπράγμονας πρωτοβουλίας και ενεργείας πέραν και επί υπερβάσει των μοναχικών καθηκόντων αυτών, διά τα οποία εγκατελείψατε οι τον τόπον της Θεομήτορος οικούντες τον κόσμον και τα του κόσμου» είχε πει τότε στους μοναχούς ο Οικουμενικός Πατριάρχης, τονίζοντας με τρόπο απόλυτο πως «Ο διασυρμός τον οποίον υφίσταται ο Ιερός Τόπος εξ αιτίας των, επί σειράν ετών, είναι μέγας».
Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι πως τότε ο Πατριάρχης δεν μιλούσε στη βάση μιας ενδεχόμενης καταδίκης των κατηγορουμένων μοναχών αλλά ακόμη και για την περίπτωση αθώωσης τους, όπως και έγινε, αφού είχε τονίσει με νόημα πως «Η τροπή της υποθέσεως, ανεξαρτήτως της εκβάσεως της επικειμένης δίκης, διδάσκει ότι δεν είναι πρέπον να εγκαταλείπουν οι μοναχοί την μοναχικήν άσκησιν και να επιδίδωνται εις έργα κοινωνικής αποστολής, διά την πραγματοποίησιν των οποίων καταλληλότεροι είναι οι λαϊκοί και η εν τω κόσμω στρατευομένη Εκκλησία».
Ακόμη πιο ενδιαφέρον ήταν και το κλείσιμο της ομιλίας του Πατριάρχη που υπενθύμισε στους μοναχούς πως δεν είναι ούτε κοινωνικοί εργάτες ούτε επιχειρηματίες. «Φαίνεται, ότι ο πειρασμός της εκκοσμικεύσεως προσβάλλει και τινας των Αγιορειτών αδελφών και πρέπει να τονισθή και να επισημαίνηται συνεχώς και επανειλημμένως η διαφορετική αποστολή του μοναχού ίνα μη μετατρέπηται ούτος από ανθρώπου προσευχής και αφιερώσεως εις απλούν κοινωνικόν εργάτην ή – όπερ χείρον- και επιχειρηματίαν» είχε πει τότε.
Αλήθεια, τι άλλαξε σήμερα επτά χρόνια μετά; Εισακούστηκαν από τους μοναχούς οι διδαχές του πνευματικού τους πατέρα; Εγκατέλειψαν τις μη συμβατές με την αποστολή τους επιχειρηματικές και άλλες δραστηριότητες; Επέστρεψαν στην φυσική τους έδρα, την μάνδρα του μοναστηριού τους την οποία οι ίδιοι επέλεξαν ως τόπο διαμονής και άσκησης; Πολύ φοβάμαι πως όχι.
Η αθώωση από Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων της Αθήνας φαίνεται πως θεωρήθηκε ως το εισιτήριο για την επιστροφή με ακόμη πιο δυναμικό τρόπο της κατά τα άλλα εκτός του κόσμου μονής, στα του κόσμου με ένα εντυπωσιακό μπουκέτο δράσεων οι οποίες εντυπωσιάζουν θετικά μεν τους αδαείς, όμως δεν γίνεται να μην προκαλούν το αίσθημα όλων εκείνων που εξακολουθούν να πιστεύουν στα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη σχετικά με την αποστολή του αγιορείτη μοναχού.
Το γεγονός δε πως ο Άρειος Πάγος με απόφαση του κατέληξε στο συμπέρασμα πως η Βιστωνίδα από τα νερά της οποίας ξεκίνησαν τα κύματα που προκάλεσαν όλη αυτή την περιπέτεια για ολόκληρη την Εκκλησία και για τους ίδιους τους Βατοπεδινούς, δεν ανήκε ποτέ στη Μονή Βατοπεδίου, δεν πτόησε κανέναν.
Σήμερα λοιπόν επτά χρόνια μετά την επισήμανση του Οικουμενικού Πατριάρχη πως οι αγιορείτες μοναχοί δεν είναι ούτε επιχειρηματίες, ούτε κοινωνικοί εργάτες και η αποστολή τους δεν είναι ίδια με αυτήν της «στρατευομένης Εκκλησίας», οι μοναχοί του Βατοπεδίου κάνουν ακριβώς τα αντίθετα.
Σε κοινωνικό επίπεδο η Μονή μοιράζει δωρεές με τρομερή συχνότητα αλλά και ενδιαφέρουσα στόχευση. Τα χιλιάδες -κυριολεκτικά- κατεψυγμένα κοτόπουλα που έχουν μοιραστεί σε δεκάδες Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος, είναι πλέον κάτι σαν θρύλος. Τόνοι τροφίμων μοιράζονται επίσης τόσο σε Μητροπόλεις όσο και σε άλλους φορείς.
Αντίστοιχες δωρεές γίνονται και σε άλλους φορείς. Σε πανεπιστήμια, στο ΕΚΑΒ, σε σχολεία, σε ενώσεις πολυτέκνων.
Την εποχή της οικονομικής κρίσης η ΜΚΟ της Αρχιεπισκοπής Αθηνών λάμβανε σε μηνιαία βάση δεκάδες χιλιάδες ευρώ από τη Μονή Βατοπεδίου για την ενίσχυση του φιλανθρωπικού έργου της. Και δεν ήταν η μοναδική.
Κι αυτά είναι μόλις ελάχιστα από αυτά που μπορεί να απαριθμήσει ένας ουδέτερος παρατηρητής των πραγμάτων.
Απέναντι σε όλα αυτά βέβαια, εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος. «Και που είναι το κακό στο να δωρίζει ένα μοναστήρι χρήματα και τρόφιμα σε ανθρώπους και ιδρύματα;». Σωστά! Ένα μπουκέτο τόσο καλών πράξεων και πρωτοβουλιών δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί παρά μόνο θετικά. Όμως αλήθεια, εγώ έχω ένα άλλο ερώτημα: Που βρίσκει τέτοια απίστευτη ρευστότητα ένα αγιορείτικο μοναστήρι και μπορεί να ενισχύει με τέτοια άνεση Εκκλησίες ολόκληρες; Κι αν ακόμη αυτή η ρευστότητα είναι αποτέλεσμα αγαθών ενεργειών, που πράγματι δεν μπορώ να πιστέψω πως δεν είναι έτσι, πόσο συμβατό με την ζωή του αναχωρητή Αγιορείτη μοναχού είναι το να συγκεντρώνει και να διαχειρίζεται έναν τόσο σημαντικό όγκο χρημάτων; Αν θυμηθούμε τα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη… δεν φαίνεται να υπάρχει συμβατότητα.
Η πολυσχιδής δραστηριότητα του μεγάλου αυτού μοναστηριού του Αγίου Όρους δεν σταματά στο κοινωνικό έργο. Σε πνευματικό επίπεδο τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Ιστορικές εικόνες που αποτελούσαν λατρευτικά σκεύη των μελών της αθωνικής πολιτείας βρέθηκαν να αντιγράφονται και να αποστέλλονται σε ολόκληρο τον κόσμο σαν… ευχετήριες κάρτες.
Δωρεά και αυτές της Μονής Βατοπεδίου, σε Μητροπόλεις, ενορίες, μοναστήρια. Σύντομα δεν θα υπάρχει πόλη της Ελλάδας που να μην έχει έστω κι ένα αντίγραφο της Παναγίας Βηματάρισσας ή της Παναγίας Παραμυθιάς. Ξαφνικά η Ελλάδα έγινε μετόχι της Μονής Βατοπεδίου.
Όλα πάντα δωρεάν.
Δωρεάν και οι πανάκριβες διοργανώσεις συναυλιών, ομιλιών, εκδηλώσεων, γευμάτων και δείπνων στην Αθήνα και άλλες περιοχές της χώρας, με θέματα βιβλιοπαρουσιάσεις, βίους αγιορειτών πατέρων και ό,τι μπορεί να φανταστεί κάποιος. Χιλιάδες οι θεατές αυτών των εκδηλώσεων. Κατάμεστο το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Παλλάς κι άλλα μεγάλα θέατρα.
Κι επειδή πάλι θα αναρωτηθεί ο καλοπροαίρετος αναγνώστης «Πού το κακό σε όλα αυτά;», εγώ πάλι θα απαντήσω πως όλα καλά και όμορφα είναι αλλά σε μια χώρα με 80 Μητροπόλεις και 10.000 κληρικούς ποια ανάγκη δικαιολογεί αυτήν την υπερδραστηριοποίηση ενός αγιορείτικου μοναστηριού στον κόσμο; Κι αν πράγματι υπάρχει αυτή η ανάγκη, οι υπόλοιπες 19 μονές του Άθωνα γιατί δεν κάνουν το ίδιο; Δεν βλέπουν την ανάγκη;
Η λίστα όμως έχει συνέχεια.
Η Μονή Βατοπεδίου δεν μεριμνά μόνο για την υλική και πνευματική τροφή των μελών της Εκκλησίας, μεριμνά και για την πνευματική διαπαιδαγώγηση τους αλλά και για την ενημέρωση τους. Σήμερα λοιπόν το αγιορείτικο αυτό μοναστήρι διατηρεί ένα πολύγλωσσο πρακτορείο ειδήσεων με μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Πρόσφατα ξεκίνησε την λειτουργία ενός ραδιοφωνικού σταθμού και όπως ανακοίνωσε πριν από δυο χρόνια ο ίδιος ο ηγούμενος Εφραίμ, έχει στα σκαριά και έναν τηλεοπτικό σταθμό παγκόσμιας δορυφορικής μετάδοσης, σύμφωνα με τα λεγόμενα του.
Ακόμη λοιπόν κι αν δεχτούμε τα κοτόπουλα και τα ρύζια. Ακόμη κι αν αποδεχτούμε τα αντίγραφα των εικόνων και τις εκδηλώσεις, τι δουλειά έχει ένα αγιορείτικο μοναστήρι να διατηρεί έναν όμιλο ΜΜΕ; Και πριν σκεφτεί κάποιος πως ο προβληματισμός μου εδράζεται στην αίσθηση φόβου απέναντι στον όποιο ανταγωνισμό απαντώ πως δόξα τω Θεώ ο χώρος της εκκλησιαστικής ενημέρωσης έχει τέτοια κινητικότητα και πληθώρα ιστότοπων και υπογραφών, που το τελευταίο που θα με ενδιέφερε θα ήταν το αν θα δημιουργούνταν ένας ακόμη.
Από όλη αυτή τη λίστα δεν θα μπορούσα να αφήσω εκτός τη νέα δραστηριοποίηση του ηγουμένου Εφραίμ η οποία έχει να κάνει με ομάδες συζητήσεων μέσω ΖΟΟΜ. Ο Αγιορείτης ηγούμενος στέκεται τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα στο γραφείο του, ανοίγει την κάμερα του και επικοινωνεί με ανθρώπους απ΄ ολόκληρο τον κόσμο δίνοντας οδηγίες ζωής, απαντώντας σε ερωτήματα θεολογικού, ποιμαντικού και κοινωνικού περιεχομένου των συνδαιτυμόνων των διαδικτυακών αυτών συναντήσεων.
Κι αναρωτιέμαι εγώ, ο σίγουρα κακοπροαίρετος στα μάτια των χιλιάδων οπαδών αυτής της μονής, όλοι αυτοί οι άνθρωποι παπά στην ενορία τους δεν έχουν να πάνε να τον ρωτήσουν; Μητροπολίτη στην πόλη τους δεν έχουν να πάνε να τον βρουν να του εκθέσουν τους προβληματισμούς τους; Τι συνέβη; Πέθαναν όλοι οι κληρικοί από τον κορονοϊό και ξαφνικά στράφηκαν στους επιζώντες κληρικούς του Αγίου Όρους για καθοδήγηση;
Μέχρι και συζητήσεις με την ομοσπονδία των ιεροψαλτών κάνει ο καθηγούμενος δεχόμενος ερωτήματα συνδικαλιστικής φύσεως από ιεροψάλτες.
Ξέρω πως θα κριθώ σκληρά από πολλούς για όσα γράφω αλλά ως δημοσιογράφος που σέβεται τον εαυτό του και την αποστολή του δεν μπορώ να σιωπώ. Δεν γίνεται να μην επισημάνω πως τα τελευταία χρόνια συντελείται υπό το πρόσχημα του ιεραποστολικού ζήλου και της εκκλησιαστικής δράσης μια συστηματική μεταβίβαση εξουσίας. Ένα άτυπο εκκλησιαστικό πραξικόπημα και μια αόρατη δημιουργία υπερόριων δικαιοδοσιών σε ένα μοναστήρι, κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Είναι θέμα χρόνου να εκδίδονται αποφάσεις από την Ιερά Σύνοδο στο Φανάρι ή στην Αθήνα και οι οπαδοί της Μονής να λένε “για να δούμε τι λέει και ο γέροντας… συμφωνεί;”
Για φανταστείτε ένας στενός συγγενής σας, να προσκαλούσε τα παιδιά σας συχνά πυκνά στο σπίτι του. Με καλό σκοπό. Να τα ντύσει, να τα ταΐσει, να τα διδάξει, να τα κατευθύνει. Θα το δεχόσασταν; Προφανώς και όχι. Γιατί αυτό είναι δική σας δουλειά, όχι του συγγενή ούτε του γείτονα. Η μάνα μας η ίδια πολλές φορές λέει διαφορετικά από αυτά που εμείς λέμε στα παιδιά μας και της λέμε «μάνα σε παρακαλώ, είναι δουλειά μου».
Η Εκκλησία της Ελλάδος και το Πατριαρχείο γιατί το επιτρέπουν;
Η Εκκλησία όπως και ο κάθε οργανισμός έχουν δομές γιατί ακριβώς μόνο έτσι μπορούν να λειτουργήσουν. Στον κόσμο λοιπόν υπηρετούν κληρικοί όλων των βαθμίδων γιατί αυτό επέλεξαν και αυτή την ευθύνη ανέλαβαν. Αντίστοιχα στα μοναστήρια και ειδικά στα εκτός κόσμου, ζουν και ασκούνται άνθρωποι που επέλεξαν αυτό ακριβώς, την απομόνωση. Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Αγιορείτης, Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο, κληρικός στον κόσμο και τις Κυριακές συνεδρίαση διοικητικού συμβουλίου… δεν μπορεί να θεωρηθεί υγιές, όσο κι αν το αποτέλεσμα είναι προς δόξαν του Θεού και της Εκκλησίας!
Κλείνω όπως άρχισα. Με τα ίδια λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη «…δεν είναι πρέπον να εγκαταλείπουν οι μοναχοί την μοναχικήν άσκησιν και να επιδίδωνται εις έργα κοινωνικής αποστολής, διά την πραγματοποίησιν των οποίων καταλληλότεροι είναι οι λαϊκοί και η εν τω κόσμω στρατευομένη Εκκλησία».
Ας αποφασίσουν λοιπόν οι Βατοπεδινοί πατέρες τι είναι και τι υπηρετούν.
