Του Δημήτρη Β. Μπαλτά
Καιρός τοῦ ποιῆσαι: Ἡ Ὀρθοδοξία ἐνώπιον τῆς πανδημίας τοῦ κορωνοϊοῦ, ἐπιμ. Νικ. Ἀσπρούλης και Ν. Wood, Ἐκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2020, σ. 175
Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ βρῆκε ἀπροετοίμαστο τόν κόσμο συνολικά, ἀναδεικνύοντας την προβληματική κατάσταση στήν πολιτική, την οἰκονομία, τίς διανθρώπινες σχέσεις, ἀλλά καί τήν Ἐκκλησία. Εἰδικά ὡς πρός τήν Ἐκκλησία, στόν τόμο πού παρουσιάζω ἐδῶ, ὁ διάκ. Νίκολας Ντενυσένσκο γράφει χαρακτηριστικά ὅτι «ἡ ἀπειλή τοῦ covid-19 εἶναι τόσο μεγάλη ὥστε τά λειτουργικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας ἔχουν στερέψει ἀπό ἀπαντήσεις» (σ. 102).
Ἀλλά παρά τό ἀπροετοίμαστο τῆς ὑπόθεσης, στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας βρῆκαν ἀμέσως ἔδαφος φωνές συνωμοσιολογικές, ὅπως ἐπισημαίνει (σσ. 134-138) ὁ σεβ. Ἀργολίδος Νεκτάριος ἀλλά καί φωνές φονταμενταλιστικές, ὅπως γράφει ἡ Ρεγγίνα Ἔλσνερ: «Ἡ Ἐκκλησία βρίσκεται ἐνώπιον τῶν συνεπειῶν τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ φωνή τῶν φονταμενταλιστῶν ἦταν ἡ μόνη πού ἀκουγόταν να δίνει ἀπαντήσεις» (σ. 120). Τίς συνέπειες αὐτές συγκεκριμενοποιεῖ ὁ μητρ. Νιγηρίας Ἀλέξανδρος: «Κατάκριση, ἀπόρριψη, ἀπειλές, καί δεν ξέρω τί ἄλλο ἀκόμα, ἐναντίον κάθε ἤρεμης καί νουνεχοῦς φωνῆς πού προσπάθησε να καθησυχάσει καί νά ἐνθαρρύνει τούς πιό ἀδύναμους. Πατριάρχες, ἀρχιεπίσκοποι, ἐπίσκοποι, κληρικοί, καθηγητές πανεπιστημίων, ἁπλοί σκεπτόμενοι ἄνθρωποι, ὅλοι στό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα με συνοπτικές διαδικασίες ἀπό τίς γνωστές Μαινάδες τῆς Ἐκκλησίας, κληρικούς και λαϊκούς» (σ. 161).
Δυστυχῶς τά παραπάνω δείνουν την εὐκολία «νά προκαλέσουν διάσπαση στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας» (σ. 119), ὅπως τονίζει ἡ Ρ. Ἔλσνερ, ἀναφερόμενη στήν Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας. Θα ἔλεγα ὡστόσο ὅτι αὐτήν τήν δυνατότητα διάσπασης καί διαίρεσης ἐκ μέρους ὑπερσυντηρητικῶν κύκλων, τήν εἴδαμε να ἐμφανίζεται, μέ εὐκολία μέν λόγω τῆς τεχνολογίας, ἀλλά εὐτυχῶς χωρίς νά ἐπικρατεῖ (πβ. σ. 62, τοῦ κειμένου τοῦ π. Ἰωαάννου Χρυσαυγῆ) και στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος.
Στόν παρόντα τόμο συζητοῦνται ζητήματα κυρίως ἡ παρουσία τῶν πιστῶν στήν Θεία Εὐχαριστία καί ἡ μετοχή τους στήν Θεία Μετάληψη, στά
ὁποῖα τό πνεῦμα διαλόγου καί τῆς πολυφωνίας μεταξύ τῶν συγγραφέων ἀναδιεκνύει βεβαίως και διαφορετικές προσεγγίσεις. Γιά τόν λόγο αὐτόν, μπορεῖ να ἀναγνώσει κανείς παράλληλα καί ἀντιθετικά τά κείμενα τῶν μητρ. Ἰωάννου Ζηζιούλα και τῶν διακ. Μπρ. Γλάλλαχερ καί π. Ρ. Ρενέ (σσ. 21,27 καί σσ. 76-77, ἀντιστοίχως), ἀλλά επίσης και τίς ἀπόψεις τῶν μητρ. Ἰωάννου Ζηζιούλα και Γουίλ Κοέν (σ. 27 καί σ. 50, ἀντιστοίχως). Γιά τήν «ἀποχή ἀπό την Θεία Κοινωνία» ὁ διάκ. Μάρκ Ρόζιεν ὑπενθυμίζει τον βίο τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας (σσ. 51-54), τον ὁποῖο ὁ Πατρ. Μόσχας Κύριλλος «ζήτησε ἀπό τούς πιστούς νά μιμηθοῦν, μετατρέποντας τά σπίτια τους σέ μία ἔρημο», ὅπως μᾶς πληροφορεῖ στο κείμενό του ὁ Τζών Μπούρτζες (σ. 114).
ὁποῖα τό πνεῦμα διαλόγου καί τῆς πολυφωνίας μεταξύ τῶν συγγραφέων ἀναδιεκνύει βεβαίως και διαφορετικές προσεγγίσεις. Γιά τόν λόγο αὐτόν, μπορεῖ να ἀναγνώσει κανείς παράλληλα καί ἀντιθετικά τά κείμενα τῶν μητρ. Ἰωάννου Ζηζιούλα και τῶν διακ. Μπρ. Γλάλλαχερ καί π. Ρ. Ρενέ (σσ. 21,27 καί σσ. 76-77, ἀντιστοίχως), ἀλλά επίσης και τίς ἀπόψεις τῶν μητρ. Ἰωάννου Ζηζιούλα και Γουίλ Κοέν (σ. 27 καί σ. 50, ἀντιστοίχως). Γιά τήν «ἀποχή ἀπό την Θεία Κοινωνία» ὁ διάκ. Μάρκ Ρόζιεν ὑπενθυμίζει τον βίο τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας (σσ. 51-54), τον ὁποῖο ὁ Πατρ. Μόσχας Κύριλλος «ζήτησε ἀπό τούς πιστούς νά μιμηθοῦν, μετατρέποντας τά σπίτια τους σέ μία ἔρημο», ὅπως μᾶς πληροφορεῖ στο κείμενό του ὁ Τζών Μπούρτζες (σ. 114).
Ἀλλά ἡ πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ ἔχει ὁπωσδήποτε καί ἄλλες παραμέτρους καί κυρίως τήν οἰκονομική καί τήν κοινωνική. Ἔτσι ἡ Κρίνα Γκσβάντνερ καί ἡ Σούζαν Χόλμαν, ἀναφερόμενες στήν Ἀμερική, ἐπισημαίνουν τά πολλαπλά προβλήματα πού ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν οἱ φτωχοί Ἀμερικανοί, χωρίς κοινωνική ἀσφάλιση, ἀλλά καί οἱ μειονότητες στην χώρα μας (σσ. 66-67 και σσ. 81-82, ἀντιστοίχως). Στο σημεῖο αὐτό θέλω νά σταθῶ σέ μία ἄποψη πού ἐξέφρασε ἡ Κρ. Γκσβάντνερ καί τήν ὁποία πρέπει νά θυμοῦνται οἱ χριστιανοί: «Ἐάν ὁ ἄρρωστος γίνει ἁπλῶς ἕνα μέσο γιά νά ἐργαστῶ ἐγώ γιά τήν δική μου σωτηρία, τότε ὁ ἄλλος εἶναι ἀναλώσιμος· ὁ κάθε φτωχός μπορεῖ νά ἐξυπηρετήσει τόν σκοπό αὐτόν ἤ τόν ἑπόμενο. Ἀλλά οἱ ἄλλοι δεν εἶναι ἐργαλεῖο γιά τήν ἐπίτευξη τῆς δικῆς μας σωτηρίας, εἶναι μέρος μας, κι ἐμεῖς εἴμαστε μέρος τους. Ἡ δική μας λύτρωση συνδέεται μέ τή δική τους» (σσ. 68-69).
Εἶναι εὐνόητο ὅτι οἱ συγγραφεῖς τοῦ τόμου ἐπιχειροῦν νά θέσουν ὁρισμένα ἑρμηνευτικά κριτήρια, μακριά βέβαια ἀπό φονταμεταλιστικές κορῶνες, με τά ὁποῖα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί θεολογία θά προσεγγίσει με ἀλληλεγγύη καί συμπάθεια τόν ἄνθρωπο, τον πιστό ἀλλά και τόν μή πιστό, τῆς ἐποχῆς τῆς κρίσης τοῦ κορωνοϊοῦ.
Ἐπίκαιρη καί ἄκρως ἐνδιαφέρουσα ἡ ἔκδοση τῆς Ἀκαδημίας Θεολογικῶν Σπουδῶν Βόλου, περιέχει κείμενα πού θα συζητηθοῦν. Καί πρέπει νά συζητηθοῦν.
