ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ Κ.Α. ΨΑΧΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Με αφορμή τα 25χρονα της λειτουργίας του (1991-2016), το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, προέβη σε μια εξαιρετικά σημαντική έκδοση.

Μας παρέδωσε το χειρόγραφο «Μουσικόν Ημερολόγιον του Βισέκτου έτους 1896», που είχε γράψει τότε στην Κωνσταντινούπολη ο αείμνηστος μουσικοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Α. Ψάχος, με την προοπτική μιας ετήσιας τέτοιας έκδοσης, καθώς είχε επισημάνει την έλλειψή της. 

Για λόγους που αναλύει στον πρόλογο της έκδοσης του Τμήματος Μουσικών Σπουδών ο πρόεδρός του, καθηγητής Αχιλλέας Χαλδαιάκης (ο οποίος έχει ασχοληθεί ιδιαιτέρως με το έργο του Κ.Ψάχου), το ημερολόγιο αυτό δεν εξεδόθη το 1896, αλλά μόλις στις μέρες μας, δηλ. 120 χρόνια μετά!

Αναμφισβήτητα η έκδοση αποτελεί συμβολή στη νεώτερη μουσικολογική έρευνα, γιατί εκτός των άλλων, μας αποκαλύπτει και τον Κ. Ψάχο της οθωμανικής μουσικής, μέσα από ένα ανέκδοτο υλικό. Ο ίδιος σημειώνει πως «τα εν αυτώ [τω ημερολογίω] οθωμανικά άσματα είναι μικρά Συλλογή αξίζει πολλής προσοχής». 

Πράγματι, τα οθωμανικά μέλη που περιλαμβάνονται στο Μουσικό Ημερολόγιο του 1896 και μας είναι πλέον προσιτά με την έκδοση του 2016, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον διότι άλλα αποτελούν μεταγραφές (στην βυζαντινή παρασημαντική) από τον Κ. Ψάχο, άλλα ετονίσθησαν από αυτόν, τον πρωτοψάλτη του Ι. Ναού της Παναγίας του Πέραν Ευστράτιο Παπαδόπουλο (στον οποίο ο Ψάχος αφιερώνει και το Ημερολόγιο) και τον μεγάλο Γεώργιο Βιολάκη. Στα υπόλοιπα ο Ψάχος σημειώνει τον οθωμανό συνθέτη του μακαμιού. Έχουμε, λοιπόν, άσματα των: Σουλτάνου Σελίμ, Σαρδουλλάχ Εφένδη, Δεδέ Ισμαϊλ, Ασήμ Πεή, Αστίκ αγά, Χατζή Αρίφ Πεή κ.ά. Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το «ταξίμι δι’ όργανον, μελοποιηθέν και τονισθέν υπό Κ.Α. Ψάχου». 

Αναμφισβήτητα εδώ φανερώνεται περίτρανα η μεγάλη μουσική παιδεία του Ψάχου, ο οποίος γνώριζε και την Βυζαντινή και την Οθωμανική μουσική και το Δημοτικό Τραγούδι. 

Άλλωστε στο Μουσικό Ημερολόγιο του 1896 ο Ψάχος παραθέτει και εκκλησιαστικά μέλη δικά του και των Στεφάνου Μωϋσιάδου (Κούτρα), Θεοδώρου Μαντζουρανή και Ευστρατίου Παπαδοπούλου (Καμπούρη). 

Τέλος, στην έκδοση του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, περιλαμβάνονται και μερικά δημοτικά τραγούδια, αρχαία και νεώτερα, που αποτελούσαν το τρίτο μέρος του Ημερολογίου του Ψάχου. 

Αξίζουν συγχαρητήρια στον πρόεδρο του Τμήματος Αχιλλέα Χαλδαιάκη και στους συνεργάτες του για την έκδοση αυτή, που συμβάλλει στην γνώση μας γύρω από τον πολιτισμό, ανοιχτών οριζόντων, της Πολίτικης Ρωμιοσύνης στο τέλος του 19ου αιώνα.
Παραθέτουμε στη συνέχεια ολόκληρη την σχετική έκδοση.