Μόλις κυκλοφόρησε, από τις εκδόσεις “Πορφύρα” το νέο βιβλίο του Αρχιδιακόνου του Οικουμενικού θρόνου π. Ιωάννη Χρυσαυγή, με τίτλο “ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ – Η Πνευματικότητα των Πατέρων και των Μητέρων της Ερήμου”.
Πρόλογος ελληνικής έκδοσης: Αρχιμ. Βασίλειος Ιβηρίτης
Πρόλογος αγγλικής έκδοσης: Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος Ware
Μετάφραση: Νικόλαος Ασπρούλης
Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου 2019, στις 7 το απόγευμα, στο πατάρι των εκδόσεων “Αρμός” (Μαυροκορδάτου 11, Αθήνα).
Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:
– Δρ Νίκη Τσιρώνη, Βυζαντινολόγος, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & εταίρος βυζαντινών σπουδών, Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Harvard, Washington D.C.
– π. Ιωάννης Χρυσαυγής, Σύμβουλος Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου για περιβαλλοντικά θέματα (Οικουμενικό Πατριαρχείο), συγγραφέας του βιβλίου
– π. Αλέξανδρος Καριώτογλου, Δρ Θεολογίας-Θρησκειολογίας, εφημέριος Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Ραγκαβά
Τον συντονισμό της εκδήλωσης θα έχει ο Δρ. Νικόλαος Ασπρούλης, Αναπληρωτής Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών και μεταφραστής του βιβλίου.
Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου, παραθέτουμε εδώ μια παλαιότερη συνέντευξη (2006) που έδωσε ο π. Ιωάννης με αφορμή την αγγλική έκδοση του βιβλίου του “In the Heart of the Desert: The Spirituality of the Desert Fathers and Mothers.”
Η συνέντευξη δόθηκε στα αγγλικά και τη μετέφρασε στα ελληνικά ο φίλος λιβανέζος θεολόγος και φιλόλογος Peter Saliba, ο οποίος υπήρξε φοιτητής του π. Ιωάννη στη θεολογική σχολή του Μπάλαμαντ.
Ένας Ορθόδοξος Θεολόγος, λοιπόν, ομιλεί για Σύγχρονες Ερήμους.
«Ο μοναδικός τρόπος εκτίμησης της μυστικιστικής διάστασης του κόσμου μας και της ψυχής μας επιτυγχάνεται εάν περάσουμε από το στάδιο της ερήμου», λέει ο π. Ιωάννης Χρυσαυγής.
«Θα έλεγα ότι το μυστικό της ερήμου είναι να μάθει κανείς να χάνει», λέει ο ίδιος.
Συγγραφέας πολλών βιβλίων, ο Δρ Χρυσαυγής έχει εκδώσει πρόσφατα το βιβλίο του «Στην Καρδιά της Ερήμου: Η Πνευματικότητα των Πατέρων και Μητέρων της Ερήμου».
Ερώτηση: Η αναζήτηση του Θεού μέσα από τη σιωπή και την προσευχή, όπως οι χριστιανοί ασκητές του 4ου και 5ου αιώνα, έχει ακόμα πολλά να μάς διδάξει τώρα;
π. Χρυσαυγής: Είναι τόσο εύκολο σήμερα να θεωρήσει κανείς τη σιωπή και την προσευχή ως κάτι ιστορικά ξεπερασμένο ή απλώς ως πνευματικές αρετές. Στην πραγματικότητα, για τη ζωή των πρώιμων πατέρων και μητέρων της ερήμου, κατά τον 4ο και 5ο αιώνα, η σιωπή ήταν ένας τρόπος αναπνοής, ένας τρόπος μετάβασης στα βαθιά.
π. Χρυσαυγής: Είναι τόσο εύκολο σήμερα να θεωρήσει κανείς τη σιωπή και την προσευχή ως κάτι ιστορικά ξεπερασμένο ή απλώς ως πνευματικές αρετές. Στην πραγματικότητα, για τη ζωή των πρώιμων πατέρων και μητέρων της ερήμου, κατά τον 4ο και 5ο αιώνα, η σιωπή ήταν ένας τρόπος αναπνοής, ένας τρόπος μετάβασης στα βαθιά.
Σε έναν κόσμο, όπως τον δικό μας, που καθορίζεται τόσο από το άμεσο και το επιφανειακό, οι γέροντες της ερήμου μάς διδάσκουν τη σημασία της επιβράδυνσης, την ανάγκη να προσέχουμε και να κοιτάζουμε πιο βαθιά.
Η σιωπή είναι να αφήσεις τον κόσμο και τον εαυτό σου να είναι αυτό που είναι. Και από την άποψη αυτή, η σιωπή είναι βαθιά συνδεδεμένη με τον Ζώντα Θεό, «ο οποίος είναι αυτός που είναι».
Η σιωπή είναι να αφήσεις τον κόσμο και τον εαυτό σου να είναι αυτό που είναι. Και από την άποψη αυτή, η σιωπή είναι βαθιά συνδεδεμένη με τον Ζώντα Θεό, «ο οποίος είναι αυτός που είναι».
Φυσικά, όλα αυτά χρειάζονται κόπο και δάκρυα, μόχθο και αγάπη. Είναι η τέχνη τού να ζήσει κανείς απλά, αντί απλά να ζει. Θα έμοιαζε με την επιδεξιότητα στην κηπουρική: δεν μπορείς να φυτέψεις, εκτός αν πρώτα καλλιεργήσεις. Δεν μπορείς να περιμένεις να σπείρεις, εκτός αν σκάβεις βαθιά. Και σίγουρα δεν μπορείς να προσδοκάς καρπό αν δεν υπομένεις.
Η αναζήτηση, λοιπόν, είναι για το τι κρύβεται κάτω από την επιφάνεια. Μόνο με ησυχία και πολλή προσοχή μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσα περισσότερα υπάρχουν για τον κόσμο μας, για τον γείτονά μας, ακόμα και για τον εαυτό μας απ’ όσα παρατηρούμε στην αρχή, ή απ’ όσα θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε.
Ε: Μήπως υπάρχει κανένα μυστικό για να ζήσει κανείς μια υγιή και πλούσια πνευματική ζωή;
π. Χρυσαυγής: Κατά κάποιο τρόπο, το μυστικό για να ζήσει κανείς μια πλούσια και υγιή πνευματική ζωή μπορεί να είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει μυστικό.
Ένα από τα προβλήματα κατά τη διάρκεια της πνευματικής πορείας είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς αναζητούν- ή καταφεύγουν- σε μαγικές λύσεις για εμβριθή ζητήματα.
π. Χρυσαυγής: Κατά κάποιο τρόπο, το μυστικό για να ζήσει κανείς μια πλούσια και υγιή πνευματική ζωή μπορεί να είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει μυστικό.
Ένα από τα προβλήματα κατά τη διάρκεια της πνευματικής πορείας είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς αναζητούν- ή καταφεύγουν- σε μαγικές λύσεις για εμβριθή ζητήματα.
Διαβάζοντας τα κείμενα των πρώτων ασκητών, έχω καταλήξει να συνειδητοποιήσω ότι, ίσως, το πιο σημαντικό δίδαγμα που μπορεί να μάθει κανείς στη ζωή είναι το να παραδοθεί, δηλαδή το να αφεθεί.
Είναι ένα σκληρό μάθημα, και το οποίο μόνο απρόθυμα γίνεται δεκτό από τους περισσότερους από εμάς. Αλλά, είμαι πεπεισμένος ότι αυτή η ζωή μάς δόθηκε προκειμένου να μάθουμε πώς να χάνουμε.
Θεωρούμε ότι ο σκοπός μιας καλής πνευματικής ζωής είναι να αποκτήσει κανείς αρετές, ή ίσως να καθοδηγήσει ένα σταθερό, παραγωγικό, αξιοπρεπή, θαυμάσιο, ακόμα και σημαίνοντα τρόπο ζωής.
Στην πραγματικότητα, κάθε λεπτομέρεια- είτε φαινομενικά σημαντική ή ασήμαντη, είτε χαρούμενη ή επώδυνη- κατά τη διάρκεια της ζωής του καθενός έχει ένα και μοναδικό σκοπό: συγκεκριμένα να μας προετοιμάσει για την απόλυτη πράξη της συμμετοχής και της θυσίας.
Θα έλεγα ότι το μυστικό της ερήμου είναι το να μάθει κανείς να χάνει. Ξέροντας πώς να χάνεις, γνωρίζεις επίσης πώς να αγαπήσεις! Κατά κάποιο τρόπο, κάθε στιγμή στη ζωή μας είναι μια σταδιακή βελτίωση έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο, που είναι η απόλυτη απώλεια.
Θα έλεγα ότι το μυστικό της ερήμου είναι το να μάθει κανείς να χάνει. Ξέροντας πώς να χάνεις, γνωρίζεις επίσης πώς να αγαπήσεις! Κατά κάποιο τρόπο, κάθε στιγμή στη ζωή μας είναι μια σταδιακή βελτίωση έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο, που είναι η απόλυτη απώλεια.
Ε: Τι ενοποιεί τους πατέρες και τις μητέρες της ερήμου;
π. Χρυσαυγής: Αν υπάρχει ένα στοιχείο που ενώνει τους πατέρες και τις μητέρες της ερήμου, θα είναι κατά τη γνώμη μου ο ρεαλισμός τους.
Η ανεπιτήδευτη διάσταση της ζωής και της εμπειρίας τους, των πράξεών τους, καθώς και του κηρύγματός τους, είναι κάτι που μοιράζονται μεταξύ τους και με το σύνολο της κοινωνίας των αγίων ανά τους αιώνες.
Και ακριβώς επειδή είναι ειλικρινείς και προσγειωμένοι, οι πατέρες και οι μητέρες της ερήμου δεν φοβούνται να είναι αυτό που είναι. Δεν προσπαθούν να παρουσιάσουν μια ψευδή εικόνα˙ και δεν δέχονται καμία εικόνα του εαυτού τους που δεν αντικατοπτρίζει το ποιοι είναι πραγματικά.
«Μείνε στο κελί σου», μάς συμβουλεύουν. Γιατί, τόσο συχνά, είμαστε στον πειρασμό να κινούμαστε έξω, να απομακρυνόμαστε από το τι και το ποιοι είμαστε.
Μαθαίνοντας να αντιμετωπίζουμε το τι και το ποιοι είμαστε – χωρίς προσωπείο, χωρίς μακιγιάζ, χωρίς απατηλές προσδοκίες – είναι ένα από τα δυσκολότερα και ταυτοχρόνως ένα από τα καλύτερα μαθήματα της ερήμου. Ανεχόμενοι τον εαυτό μας είναι το πρώτο και αναγκαίο βήμα για να μάθουμε να ανεχόμαστε τους άλλους. Και είναι η βάση για να αναγνωρίσουμε πως εμείς όλοι – τόσο ο καθένας από εμάς όσο και όλος ο κόσμος επίσης – είμαστε άνευ όρων εναγκαλισμένοι και αγαπημένοι από τον Θεό.
Μαθαίνοντας να αντιμετωπίζουμε το τι και το ποιοι είμαστε – χωρίς προσωπείο, χωρίς μακιγιάζ, χωρίς απατηλές προσδοκίες – είναι ένα από τα δυσκολότερα και ταυτοχρόνως ένα από τα καλύτερα μαθήματα της ερήμου. Ανεχόμενοι τον εαυτό μας είναι το πρώτο και αναγκαίο βήμα για να μάθουμε να ανεχόμαστε τους άλλους. Και είναι η βάση για να αναγνωρίσουμε πως εμείς όλοι – τόσο ο καθένας από εμάς όσο και όλος ο κόσμος επίσης – είμαστε άνευ όρων εναγκαλισμένοι και αγαπημένοι από τον Θεό.
 |
| Ιn His Arms (Στην Αγκαλιά Του), της Emily Wierenga. |
Ε: Υπάρχει ένα άλλο είδος «ερήμου» σήμερα;
π. Χρυσαυγής: Στις μέρες μας, δεν είναι απαραίτητο να βρεθεί η έρημος στη φυσική ερημιά, αν και μπορεί βέβαια να βρίσκεται εκεί για ορισμένους. Η θεσμική εκκλησία και η θεσμική ενορία έχουν τη θέση τους˙ και η φυσική έρημος έχει τη θέση της.
Υπάρχουν, όμως, περισσότερα πράγματα να εφοδιάσουν την πνευματική ζωή, απ’ εκείνα τα οποία θα μπορούσαν ποτέ να προσφέρουν από μόνα τους. Πέραν του θεσμικού πρέπει να υπάρξει χώρος για έμπνευση. Οι δύο δεν είναι κατ’ ανάγκην αντίθετοι, αλλά πρέπει να συνεργαστούν στενά, εάν το Σώμα του Χριστού είναι να λειτουργήσει με όλη την πληρότητά του.
Είναι ανάγκη να διακρίνουμε το μυστήριο στη ζωή. Και θα μπορέσουμε μόνο να εκτιμήσουμε τη μυστικιστική διάσταση του κόσμου μας και της ψυχής μας, αν προβούμε στο στάδιο της ερήμου, αν δοκιμάσουμε τη στοχαστική διάσταση της ζωής.
Ωστόσο σήμερα, η έρημος βρίσκεται σε περιθωριακές θέσεις του κόσμου και της εκκλησίας, όπου ο προφητικός και κριτικός λόγος εκφράζεται σε απάντηση στην κραυγή των δεινών μέσα στον άνθρωπο και στο φυσικό περιβάλλον.
Αυτοί που βάζουν τον εαυτό τους στις παρυφές της θεσμικής εκκλησίας ή της κοινωνίας, ώστε να μπορέσουν να δούνε καθαρά τι συμβαίνει στον κόσμο μας, είναι οι σύγχρονοι πατέρες και μητέρες της ερήμου.
