ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ – ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΑΥΡΙΟ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙ

Καθοριστική μέρα για την Ουκρανία 

Του Αριστείδη Βικέτου 

Βαρόμετρο για το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας και της σχέσης Μόσχας – Φαναρίου εκτιμάται ότι θα είναι η επίσκεψη αύριο Παρασκευή, 31 Αυγούστου 2018, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο του Πατριάρχη Μόσχας, Κυρίλλου. 

Σύμφωνα με ανακοινωθέν της Αρχιγραμματείας του Οικουμενικού Πατριαρχείου ο Ρώσος Προκαθήμενος ζήτησε ο ίδιος να επισκεφθεί το Φανάρι για επαφές με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο, για να συζητήσει, όπως αναφέρεται, θέματα «διμερούς ενδιαφέροντος». Εκκλησιαστικοί, αλλά και πολιτικοί αναλυτές , θεωρούν βέβαιο πως ο λόγος της επίσκεψης του Πατριάρχη Κυρίλλου στο Φανάρι είναι το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας. 

Το ζήτημα αφορά το αίτημα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας – «Πατριαρχείο Κιέβου» – προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο να συσταθεί Αυτοκέφαλη Εκκλησία στην Ουκρανία. Το «Πατριαρχείο Κιέβου» με επικεφαλής τον Πατριάρχη Φιλάρετο, που τη δεκαετία του ’90 αποσχίστηκε από το Πατριαρχείο Μόσχας, επιθυμεί να αναγνωριστεί ως Αυτοκέφαλη Εκκλησία στην Ουκρανία και έχει την υποστήριξη του Ουκρανού προέδρου, Πετρό Ποροσένκο, και του Κοινοβουλίου της χώρας. 

Στην Ουκρανία η Εκκλησία είναι τριχοτομημένη. Εκτός από το «Πατριαρχείο Κιέβου», υπάρχει η επίσημη εκκλησιαστική αρχή η «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία», η οποία υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας, με Προκαθήμενο τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο, και η «Ουκρανική Αυτοκέφαλος Ορθόδοξος Εκκλησία». Πάντως , δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι, στις 24 Αυγούστου στους εορτασμούς για την 27η Επέτειο Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, αντάλλαξαν ασπασμό ο Μητροπολίτης Κιέβου, Ονούφριος, και ο Κιέβου, Φιλάρετος, ο οποίος θεωρείται από την Μόσχα σχισματικός και δεν αναγνωρίζεται από τις άλλες κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες. 

Τον περασμένο Απρίλιο το Φανάρι αποδέχθηκε το αίτημα για την παραχώρηση Αυτοκεφάλου στην Ουκρανία και με σκοπό να βρεθεί λύση με πνεύμα σύνεσης και ενότητας αναλήφθηκε πρωτοβουλία ενημέρωσης των άλλων 14 κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών. 

Το Πατριαρχείο Μόσχας έστειλε και αυτό στις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, αλλά και στο Βατικανό, τον Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ, Ιλαρίωνα, για εξασφάλιση συμμαχιών. Ο κ. Ιλαρίων, ο οποίος θεωρείται ως ο «υπουργός Εξωτερικών» του Πατριαρχείου, σε δηλώσεις του απείλησε ευθέως το Φανάρι με σχίσμα.

Ο Μόσχας Κύριλλος σε σύναξη Προκαθημένων το 2014 στο Φανάρι. (ΦΩΤΟ: Α. ΒΙΚΕΤΟΣ)

Θεωρείται βέβαιο ότι με την Μόσχα θα συνταχθούν το Πατριαρχείο Αντιοχείας, λόγω της στήριξης Πούτιν στον Άσαντ, το Πατριαρχείο Σερβίας, του οποίου ο Πατριάρχης Ειρηναίος έστειλε επιστολή στον Οικουμενικό Πατριάρχη και ίσως κάποιες από άλλες Σλαβόφωνες Εκκλησίες. Αδιευκρίνιστη είναι η θέση της Εκκλησίας Γεωργίας, η οποία μέχρι τώρα συντάσσεται με την Μόσχα. Ωστόσο, η Εκκλησία Γεωργίας προβληματίζεται, λόγω Αμπχαζίας, που ανήκει σε αυτή, αλλά διοικείται από το Πατριαρχείο Μόσχας. 

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σχολιάζοντας τις απόψεις του Πατριαρχείου Μόσχας, υπενθύμισε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν παραχώρησε ποτέ την Ουκρανία στο Πατριαρχείο της Ρωσίας, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «ουδέποτε η Κωνσταντινούπολις εξεχώρησε διά Πράξεως τινος το έδαφος της Ουκρανίας εις οιονδήτινα παρά μόνον το δικαίωμα της χειροτονίας ή της μεταθέσεως του Μητροπολίτου Κιέβου εις τον Μόσχας υπό τους όρους να εκλέγεται (ο Κιέβου) υπό Κληρικολαϊκής Συνελεύσεως και να μνημονεύη τον Οικουμενικόν Πατριάρχην». 

Υπενθυμίζεται ότι το Αυτοκέφαλο της η Εκκλησίας Ρωσίας, η οποία διεκδικεί τον ρόλο της «Τρίτης Ρώμης», το πήρε περίπου εκβιαστικά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία Β΄τον Τρανό το 1589. Η πατριαρχική αξία της Μόσχας αναγνωρίστηκε λίγο αργότερα από Σύνοδο στην Πόλη. Εξάλλου, η Αυτοκεφαλία των Σλαβοφώνων Εκκλησιών και των Εκκλησιών Ελλάδος, Αλβανίας, αναγνωρίστηκε με Τόμο (απόφαση) του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 

Ενδιαφέρον θα έχει και η στάση των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων και των Εκκλησιών Κύπρου, Ελλάδος και Αλβανίας. Σύμφωνα με πληροφορίες ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος φέρεται να προκρίνει σύγκληση σύναξης Προκαθημένων, υπό τον Οικουμενικό Πατριάρχη, για να ληφθούν αποφάσεις. Κατά τις ίδιες πληροφορίες η άποψη αυτή βρήκε «ευήκοον ους» από τους Προκαθημένους Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Ελλάδος και Αλβανίας. 

Σύμφωνα με κάποιες εκκλησιαστικές πηγές η στάση του Πατριαρχείου Μόσχας «δεν είναι άσχετη από την προσπάθεια του να αμφισβητεί σε κάθε ευκαιρία την πρωτοκαθεδρία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, επικαλούμενο την αριθμητική υπεροχή των επαρχιών του έναντι όλων των άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών». Επίσης, πέραν της γνωστής «Θεωρίας της Τρίτης Ρώμης», η Εκκλησία Ρωσίας, προστίθεται, «είναι γνωστό ότι αποτελεί έναν πάγιο, οικονομικά ισχυρό παράγοντα διεύρυνσης της ρωσικής επιρροής στις χώρες, των οποίων η πλειοψηφία του πληθυσμού τους είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι». Το θέμα της Ουκρανίας θα απασχολήσει και την επικείμενη Σύναξη της Ιεραρχίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 

Ο Ουκρανός πρόεδρος, Πετρό Ποροσένκο, είχε τον περασμένο Απρίλιο μακρά συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, μετά την οποία δήλωσε: «δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με την θρησκεία, έχουμε να κάνουμε με την γεωπολιτική. Είναι ζήτημα εθνικής ασφάλειας για εμάς, στο βαθμό που το Κρεμλίνο αντιμετωπίζει την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ως ένα από τα βασικά εργαλεία επιρροής στην Ουκρανία».
Το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας συζήτησαν τηλεφωνικώς, σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Βαρθολομαίος και Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ πιέσεις στο Φανάρι να μην προχωρήσει στην παραχώρηση Αυτοκεφάλου ασκούν Ρώσοι μεγιστάνες. 

Στο πάζλ μπαίνει και ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, λόγω των καλών σχέσεων του με τον Πούτιν. Ωστόσο, είναι ερώτημα, αν θα ανοίξει ακόμη ένα μέτωπο με τις ΗΠΑ, οι οποίες βλέπουν θετικά την Αυτοκεφαλία της Ουκρανίας.