Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
Ὡς γνωστόν, τὸ θρησκευτικὸν ἔνδυμα ἰδίως εἰς τὰ ἀντίθεα καὶ ἄθεα καθεστῶτα, ἐρεθίζει, ἐντυπωσιάζον πως. Πλουσία δὲ εἶναι καὶ ἡ περὶ αὐτὸ βιβλιογραφία. Ἐπιδρᾶ ἀναχρονιστικῶς, ἀλλὰ εἶναι καὶ τῆς “μοδός”, αὐτῆς τῆς παραπλανητικῆς καὶ σκανδαλώδους δυνάμεως. Τὰ θρησκευτικὰ σύμβολα ἐπὶ τῶν ἁλύσεων τοῦ λαιμοῦ, τῶν T-shirt καὶ τῶν λοιπῶν άξεσουάρ, οὐχὶ σπανίως ἐξευτελιστικά μὲ θρησκευτικὰς παραστάσεις ὅπως τοῦ Ἰησοῦ, εἰκονογραφικῶν συνθέσεων ἀλλὰ καὶ ἄλλων, ὡς π.χ. τῆς Mona Lisa -ἀκόμη καὶ εἰς προσόψια- ὠθοῦν εἰς στοχασμοὺς καθὼς οἱ μεγαλόσταυροι μὲ ὑάλινους ψευδόλιθους τῶν λογοτραγουδιστῶν (Rapper), τοὺς ὁποίους δὲν προσέχει σχεδὸν οὐδείς. Ἄγνωστος δὲ ὁ σκοπὸς αὐτῶν: τὸ εἶδος τῆς μουσικῆς, θρησκευτική τις χροιά, ὁ διάκοσμος ἢ ἅπαντα;
Ἡ θρησκευτικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ ἀμφίεσις, ὅπως καὶ γενικὀτερον τὸ ἔνδυμα, δὲν ὑφίσταται ἀφ΄ ἑαυτῆς ἀλλὰ καθίσταται ὡς τοιαύτη καὶ ἔχει σχέσιν μὲ τὴν ταυτότητα τοῦ προσώπου. Ὑπόκειται εἰς κανόνας, διακοσμεῖ ἀλλὰ καὶ ὑπομνηματίζει. Χαρακτηρίζει τὸ φύλον -καίτοι σήμερον κυριαρχεῖ καὶ τὸ unisex!-, τὴν ἡλικίαν, τὴν ὁμάδα τοῦ φέροντος καὶ τὴν κοινωνικήν του θέσιν, ἐξωτερικεύει τὸν ἔσω ἄνθρωπον ἀλλὰ δυστυχῶς ἐνίοτε παραπλανεῖ καὶ ὑποκρύπτει! (M. Rouff). Ὑπενθυμίζει εἰς τὸν φορέα τόν “ρόλον” καὶ τὸ ὑπούργημά του, καὶ τὸν διακρίνει ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Τί καὶ ἄν, τοὐλάχιστον παλαιότερον, οἱ ἱερεῖς ἐχαρακτηρίσθησαν καὶ ὡς “ζωνταναὶ ἀρχαιότητες” (Bastholm), φέροντες τὰ πολύτιμα ἀλλὰ καὶ βαρύτατα “παπλώματα”. Σήμερον ὅμως ἄλλαξεν τὸ κλῖμα καὶ ἡ θέρμανσις τῶν ναῶν. Βοηθεῖ εἰς τὴν ἐπικοινωνίαν, διότι οὕτως ἠμποροῦν νὰ μορφωθοῦν θρησκευτικαὶ διαφοραὶ καὶ ταυτότητες.
Ὁ ρόλος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀμφιέσεως καθορίζεται ἐκ διατάξεων τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ κυρίως τῶν ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων ὡς πρὸς τὸν ἀριθμόν, τὸ σχῆμα, τὸ χρῶμα, τὸν συμβολισμὸν κλπ. Ἐνίοτε ὑπόκειται εἰς συλλογικὰς ἠθικὰς ἀρχάς, ὡς ἡ ἐμφάνισις τοῦ ἁπλοῦ, καλυπτικοῦ, ἀλλὰ καὶ τοῦ συρμικοῦ ἐνδύματος (modest dress) τῶν ἐλευθέρων ἐκκλησιῶν.
Κατά τινας, ἡ ἀμφίεσις τῶν μοναζουσῶν προκαλεῖ δῆθεν “σεξουαλικά” αἰσθήματα! καὶ συνδέεται μὲ μακρὰν παράδοσιν τοῦ ἐρωτισμοῦ των, αἱ ὁποῖαι φέρουσαι αὐτὴν παραπέμπουν εἰς τὴν θρησκείαν (Hopflinger).
Πολλάκις ὅμως αὕτη ὑπερακοντίζει τὸν φορέα. Οὕτω π.χ. ἡ γνωστὴ καὶ μὴ ἐξαιρετέα μανδήλα ἀβρααμικῶν θρησκειῶν ἑρμηνεύεται σήμερον ποικίλως θρησκευτικῶς, παραδοσιακῶς, πολιτικῶς, συρμικῶς, ὡς σημεῖον κατὰ τῆς σεξουαλικότητος τοῦ θήλεος σώματος ὑπὸ τῶν ΜΜΕ, ἢ τέλος τῆς χειραφετήσεως τῆς γυναικὸς καὶ τῆς κρατικῆς ἰσχύος. Εἶναι δὲ χαρακτηριστικόν, ὅτι ἡ προσωπικὴ ὄψις τῶν φορέων αὐτῆς, συχνάκις δὲν καλύπτει τὸ τῆς ἐξωτερικῆς θεάσεως. Κατὰ δὲ τὴν J. Grigo ὁ φέρων θρησκευτικὴν ἐνδυμασίαν δὲν σημαίνει ὅτι οὗτος τυγχάνει συντηρητικὸς ἢ ἰδιαιτέρως “εὐσεβής”, καίτοι καὶ τοῦτο δὲν ἰσχύει πάντοτε.
Κατὰ τὰς ἡμέρας μας παρατηρεῖται ποία τις ἐπιστροφή, πάντως προσωπική, πρὸς τὴν ἐπαναμφίεσιν, ἐνῶ τελευταίως ἐπεκράτουν οἱ κραβατοφόροι καὶ ἀσκεπεῖς ἱερεῖς ἀντὶ τῶν ρεπουμπλικοφόρων (πρβλ. τὸν ἀείμνηστον Ἡρακλείας Φώτιον καὶ τὰ vison “σαρίκια” τῶν νεωτέρων) κατὰ τὸν Μ. Βρεττανίας Μεθόδιον, ἀκόμη καὶ γιὰ τὰ πηλίκια τῶν φοιτητῶν τῆς Χαλκίτιδος Σχολῆς. Ἄλλωστε μέχρι τοῦ ὀψίμου 19. αἰῶνος ἦτο θρησκευτικὴ ἀνάγκη οἱ ὕπανδροι νὰ φοροῦν καλύμματα κεφαλῆς. Κατὰ τὸν Μεσαίωνα καὶ τὴν Ἀναγέννησιν ταῦτα ἦσαν πέπλα, μανδῆλαι καὶ σκουφία, ἀργότερον δὲ τὰ πολλάκις extravagant καπέλλα. Μόνον δὲ οἱ ἄγαμοι ἐκυκλοφόρουν γυμνῆ τῇ κεφαλῇ ἐκτὸς τῆς οἰκίας καὶ οὐχὶ εἰς ὅλους τοὺς τόπους. Ἄρα ἡ κάλυψις τῆς κεφαλῆς ὑπάρχει ἐρριζωμένη καὶ εἰς τὸν Χριστιανισμόν, ὅπως σήμερον εἰς τοὺς ναοὺς ἐν ταῖς σλαυϊαῖς χώραις. Ἀλλὰ ὑπῆρχον καὶ ἕτεραι μορφαί “θρησκευτικῆς” ἀμφιέσεως, ἄγνωστοι εἰς ἡμᾶς σήμερον. Οὕτω κατὰ τὸ τέλος τοῦ 19. αἰῶνος εἰς ἡμᾶς αἱ χῆραι ἔδει διὰ τὸ πένθος τοῦ συζύγου των νὰ μελανοφοροῦν, τοὐλάχιστον ἐπὶ δύο καὶ ἥμισυ ἔτη! ἐνῶ σήμερον, ἰδίως εἰς τὰ νεκροταφεῖα μετὰ μόλις ἕξη μῆνας συνάπτονται νέα εἰδύλλια!
Ἡ ἐπιστροφὴ αὕτη τῆς ἀμφιέσεως ἔχει ποικίλα αἴτια καὶ δή: 1- Τὴν σήμερον σημαντικὴν καθισταμένην σωματολατρείαν, συνεπαγομένην αὐτομάτως τὸν ρόλον τῆς ἐνδυμασίας ὡς μέσου ἐπικοινωνίας. 2- Τὴν λῆψιν κεντρικῆς θέσεως ἀμέσως ἀναγνωριζομένων συμβόλων εἰς ἕνα κόσμον περίπλοκον καὶ πολύπλευρον, τοῦθ’ ὅπερ καθιστᾶ δυνατὴν τὴν μετάδοσιν καὶ στήριξιν τῶν ταυτοτήτων. 3- Τὴν διὰ τῆς θρησκευτικῆς ἀμφιέσεως δυνατότητα συνδέσεως μίας διαμαρτυρίας κατὰ τοῦ ἐπιφανειακῶς ἐκλαμβανομένου καταναλωτικοῦ πολιτισμοῦ, μὲ τὴν ὁποίαν εὐτυχῶς μαρτυρεῖται, ὅτι ὑφίστανται καὶ σημαντικότεραι ἀξίαι. 4- Τὸ ὅτι τὰ νέα ΜΜΕ, ἰδίως δὲ τὸ Internet, συντελοῦν εἰς τὴν ταχεῖαν καὶ ἁπλῆν πληροφόρησιν ἐπὶ τῶν ἐνδυμασιολογικῶν συμβάσεων. Ἡ μανδήλα π.χ. δὲν εἶναι παρὰ μία ἐξωτερικὴ ἀπόδοσις, μορφουμένη διὰ τῶν πραγματιῶν αὐτῶν. Διὸ καὶ αἱ συζητήσεις ἐπὶ τῆς θρησκευτικῆς ἀμφιέσεως δηλοῦσιν περισσότερα ἀπὸ τὰ ἀναμενόμενα ἐκ μιᾶς θρησκείας, παρὰ ἐκ τῶν συγκεκριμένων φορέων αὐτῆς1.
____________________________________________________
1- A. K. Höpflinger, Tragen Sie heute Gucci oder Christentum, Publik-Forum, ἀρ. 3 (2017) 7-9. T. Papas, Studien zur Geschichte der Messgewänder im byzantinischen Ritus, Μόναχον 1965, 18-72.
