Αθανάσιος Αγγελόπουλος
Καθηγητής Πανεπιστημίου, Δ/νων Σύμβουλος Ι.Ε.Θ.Π.
Βιβλιοπαρουσίαση
Αφορά στο περισπούδαστο Έργο-Βιβλίο, με τίτλο: «Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος Χατζή (+), Ανέσπερον Φως εκ Φαναρίου». Έκδοσις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 2022, σελ. 615. Επιμέλεια: Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων.
- Εξωτερική προσέγγιση περιγραφής του Τόμου
Αναφερόμαστε σε έναν Τόμο, τον οποίο, με πολλή ευχαρίστηση, κρατάει στα χέρια του ο ειδικός ερευνητής-αναγνώστης, κυρίως. Είναι, τα μάλιστα, προσεγμένος, όχι μόνο στην σύνολη εικόνα του, αλλά και σε κάθε λεπτομέρειά του, κομψότητα και πληρότητά του. Γιατί αυτό; Διότι συνοδεύεται με ειδική γνώση αλλά και υική στοργική αγάπη.
Αντανακλούν, σαφέστατα, όλα τα ανωτέρω στο ΠΡΟΣΩΠΟ-Θέμα, που ο Τόμος φιλοδοξεί να παρουσιάσει. Συμβολή «μοναδική» στους Κλάδους της Ιστορίας της Εκκλησίας, και δη της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, και της συναφούς εκκλησιαστικής Προσωπογραφίας. Εμπλουτίζονται, μεγάλως, και τιμώνται, κατ’ αξίαν, τόσο η Ιστορία όσο και η Προσωπογραφία με τον Έργο αυτό.
Το, ανά και μετά χείρας, Έργο τούτο ανακαλεί στην μνήμη μας την αλήθεια ότι «τα πρόσωπα γράφουν ιστορία». Όχι, βέβαια, όλα. Αλλά τα ολίγα προικισμένα, με ειδικές ικανότητες και χάριτες, Πρόσωπα. Δεν συνωστούν υπερβολή τα, μόλις, ανωτέρα. Στοιχειώδης αλήθεια είναι ότι ο περί ου ο λόγος Ιεράρχης και Άνθρωπος κείται στην κορυφή, την υψηλοτάτη, της λογιοσύνης, αλλά και της ανθρωπιάς. Πως; Όχι, μόνο, στην ορθο-δοξία, στην ορθο-γραφία, αλλά και στην ορθο-πραξία και ορθο-φροσύνη.
- Επί του περιεχομένου, συνοπτικά
2α. Σελ. 1-118. Σελ. 6 «Εξώφυλλο: Προσωπογραφία του Μητροπολίτου Χαλκηδόνος κυρού Μελίτωνος, έργο μοναζουσών του Πατριαρχικού και Σταυροπηγιακού Μετοχίου Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Ορμύλιας Χαλκιδικής». Απόδοση σχεδόν επακριβής. «Οπισθόφυλλο: Ο άγιος Απόστολος Ανδρέας διαπλέων εις Βοσπορον, διά χειρός Στυλιανού Φουρνογεράκη». Πολύ αντιπροσωπευτικά και συμβολικά αμφότερα. Στο Οπισθόφυλλο μεταφέρονται, μεταξύ άλλων, τα προσωπικά βιώματα του κυρού Μελίτωνος σε ομιλία του, με συγκλονιστικό-ανατριχιαστικό θέμα: «Τα πάθη της Μεγάλης Εκκλησίας». Επιλέξει: «…η Μεγάλη Παρασκευή… αποβαίνει έκφραση μιας υπαρξιακής καταστάσεως, έκφραση ενός μοναδικού βιώματος… οικείο τοπίο της Εκκλησίας είναι ο Γολγοθάς… από την συνύπαρξη σταυρώσεως και συσταυρώσεως… το κήρυγμα και το βίωμα της Αναστάσεως».
Σελ. 7. Αφιέρωση στον κυρό Μελίτωνα του επιμελητού-ψυχής του Τόμου. Τα λέγει και τα γράφει παν-όλα: «Τα σα εκ των σων/ω Θεόληπτε Γέροντα/Σοι πατρι σεβάστω/Σοι τω ανέμω και τιμονιέρη/της Μητρός Αγίας του Χριστού/Μεγάλης Εκκλησίας/ΠΑΝΥ ΕΥΛΑΒΩΣ/»
Πίνακας Περιεχομένων. Στα Προλεγόμενα: Μήνυμα ΑΘΠ Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου (σελ. 19-21)˙ «<Φαναρίου Σέμνωμα>. Πρόλογος εκδόσεως. Ο Φαναρίου Αγαθάγγελος, Γενικός Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος/σελ. 23-26)˙ Προθεωρία Τιμής και Μνήμης». Ο Φιλαδελφείας Μελίτων (σελ. 27-118). Στην σελ. 17 Φωτογραφία-Προσωπογραφία κυρού Μελίτωνος, με ιδιόχειρη αφιέρωση του 1974 στον Επιμελητή, του Τόμου αυτού, του 2022: «Τω λίαν αγαπητώ μοι κατά πνεύμα υιώ/Διακόνω Μελίτων-μετά πατρικής αγάπης και ευχών/+ ο Χαλκηδόνος Μελίτων/ΧΓεννα 1974».
Αποσπάσματα: Από το μήνυμα του Πατριάρχου:
«Χαιρετίζομεν την παρούσαν έκδοσιν… τον πολλά μογήσαντα επιμελητήν αυτής… Ο Χαλκηδόνος Μελίτων είχε αφιερώσει την ζωήν του εις την διακονίαν της Μεγάλης Εκκλησίας… Υπήρξε βαθυστόχαστος Θεολόγος… έγραψεν ιστορίαν με τα κηρύγματα και τας ομιλίας του… ετιμήθη εις τον χριστιανικόν κόσμον όσον ολίγοι… Η χαρισματική προσωπικότης του ανεγνωρίζετο ευρέως και υπό των θύραθεν, διά τους οποίους ήτο πάντοτε ευπρόσδεκτος εταίρος».
Από τον Πρόλογο εκδόσεως του Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, του και Επιτίμου Προέδρου του Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού (Ι.Ε.Θ.Π.): «Στην παρούσαν έκδοση προβάλλεται και αποκαλύπτεται, μέσα από τους θεολογικούς λόγους, το κήρυγμα του αοιδίμου Ιεράρχου της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, η αγωνία του για την διακονία με αγάπη και θυσία για κάθε άνθρωπο, τον όπου γης… εμβαθύνοντας στην θεολογική σκέψη του Χαλκηδόνος Μελίτωνος νοιώθεις λυρικά ότι πρόκειται για μια ειδική κατάσταση μαρτυρίας της ευαγγελικής αλήθειας, και συγκεκριμένα για την διακήρυξη της πίστεως κάτω από συνθήκες διωγμού και βίας… σε όλα τα κείμενά του ή έκφραση της εσχατολογικής του ελπίδος για την μαρτυρική πορεία της Εκκλησίας, τον συστηματικό μόχθο για την ορθόδοξη παράδοση και τις ρίζες μας, την ευσέβεια, τους καϊμούς, τους πόνους και την ελπίδα της Ρωμιοσύνης, είναι πρόδηλη… καθίσταται φωτεινός, συναρπαστικός, ζωντανός και επίκαιρος».
Από την «Προθεωρία Τιμής και Μνήμης» του Επιμελητού του Τόμου. Σελ. 28: «… Ο εντευξόμενος μελετητής του λόγου και της γραφίδος ταύτης του Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος ας μη παρέλθη ως ο απλός αναγνώστης τον γνώφον. Λύων τον ιμάντα της καρδιάς και του νοός του, ας εισέλθη, εις τον «τόπον τον άγιον», διά να γνωρίση τι εστί Φανάριον˙ τί εστί Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία˙ τί εστίν Αλήθεια, Φως, Ειρήνη, Χάρις, Χαρά, Ζωή, Ανάστασις… τί εστί Προσφορά και Ουσία και Κένωσις˙ τί εστίν, εν ενί λόγω, Οικουμενικόν Πατριαρχείον». Σελ. 30. «… ανεδείχθη ακρογωνιαίος λίθος του Οικουμενικού Πατριαρχείου ιδίως κατά την περίοδον 1966-1984». Σελ. 32. «του εκ του ιστορικού Καρπενησίου καταγομένου, εν Φαναρίω δώσαντος την καλήν μαρτυρίαν και εν τω Κοιμητηρίω του Αγίου Ιγνατίου Χαλκηδόνος εν ειρήνη αναπαυομένου». Σελ. 36. «… ενθυμούμενος πάντοτε την προτροπήν <έσο, παιδί μου, τίμιος με τον εαυτόν σου και με τους άλλους και ούτω θα έχεις αγαθήν συνείδησιν και λόγον παντί τω αιτούντι…». Σελ. 38. «Κείμενα λαλούντα». «Εν τω παρόντι Τόμω περιλαμβάνονται ομιλίαι του Χαλκηδόνος Μελίτωνος… μέχρι του 1984, άπασαι ανέκδοτοι, ταξινομηθείσαι εις επτά ενότητας: Α) Κυριακοί Λόγοι. Β) Θεομητορικοί Λόγοι, Γ) Αγιολογικοί Λόγοι… Δ) Λόγοι εις Χειροτονίας, Ε) Προσφωνήσεις-Αντιφωνήσεις… ΣΤ) Συνεντεύξεις, και Ζ) Φωτεινά Πρωτόλεια… εν Επιμέτρω (Η) δύο κείμενα: α) η αυτοβιογραφία του Γέροντος γραφείσα εν έτει 1930 και β) η εξόδιος ομιλία του Επιμελητού της παρούσης εκδόσεως… (28.12.1989)… και ακολουθεί το Κεφάλαιον Θ΄ του Φωτογραφικού Παραρτήματος». Σελ. 42: «… Ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι ο διάδοχος Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, του μαρτυρήσαντος επί Σταυρού. Είναι, λοιπόν, κήρυξ και μάρτυς και φύλαξ» (Χαλκηδόνος Μελίτων). Σελ. 51. «10. Δι’ εντέχνου τρόπου αποδομεί εκκοσμικευμένα αυτονόητα, τα οποία εμφιλοχωρούν εις την ζωήν της Εκκλησίας και των πιστών ως είδος τι <εκκλησιαστικού ήθους> δήθεν και τα χρησιμοποιεί προς διδασκαλίαν: Επί παραδείγματι, οι μαλλιάδες νέοι δεν είναι κακοί, αλλά ομοιάζουν με τους Αποστόλους. Ο Καρνάβαλος δεν είναι εν <είδωλον Θεού>, αλλά <είδωλον υποκριτων και κακοτρόπων ανθρώπων>…». Είναι αξέχαστη π.χ. ομιλία του την Κυριακή της Τυρινής (8 Μαρτίου 1970), στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών. Μιλούσε ο Ίδιος, για το νόημα του Καρνάβαλου (σημείωση Βιβλιοπαρουσιαστού). Σελ. 53. «15. Συμπερασματικώς, ως προς τον χαρακτήρα του λόγου του ο μακαριστός Γέροντας υπενθυμίζει την αποφθεγματικότητα του Προσωκρατικού Φιλοσόφου Ηρακλείτου˙ την μεσότητα του Αριστοτέλους˙ τη ποιητικότητα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου˙ την πρωτοτυπίαν, στιβαρότητα και δωρικότητα του Μεγάλου Βασιλείου-αλλά και την ελλειπτικότητα ως προς την έκφρασιν του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού». Σελ. 54-55. «τους λόγους τούτους αφιερώνω καθηκόντος και ευσεβάστως εις την μακαριστήν Ευδοξίαν, το γένος Μπακοπούλου, και εις τον σύζυγόν αυτής, τον εκ της ηρωοτόκου Ρούμελης καταγόμενον Νικόλαον Χατζήν, οιονεί ως μνημόσυνον και ευχαριστίαν διά το ότι προ 100 ακριβώς ετών, σαν σήμερα, εχαρίτωσεν αυτούς ο Θεός, ίνα φέρωσιν άνθρωπον εις τον κόσμον – τον άνθρωπον, εις τον οποίον εδόθη το όνομα Σωτήριος εις προδήλωσιν της αφοσιώσεως εις τον Σωτήρα Χριστόν και εις το σωτηριώδες έργον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και εν γένει σύνολης της Εκκλησίας της από περάτων έως περάτων της οικουμένης». Σελ. 57-58. «Ακολουθών την αρχαίαν συμβουλήν, διήγε <σιγών όπου δεί και λέγων τα καίρια> ως και προσωπικώς διεκήρυττεν: «Η σιωπή είναι πάρεδρος της κάθε μεγάλης αξίας της ζωής. Η σιωπή της αγιότητος, η σιωπή της σοφίας, η σιωπή της γενναιότητος, η σιωπή της καρτερίας, η σιωπή της αγάπης και η σιωπή της θυσίας… η σιωπή φρουρεί την θύραν του Αγίου, την αγρυπνίαν του σοφού, την απόφασιν του αληθινού μάρτυρος… είναι η σιωπή της αιωνιότητος…». Σελ. 58-59. «Εγνώριζε καλώς ότι η ιδιότης του κληρικού, και δη του Φαναριώτου Επισκόπου, και μάλιστα του συμβούλου του Πατριάρχου,ως ήτο ο τιμώμενος σοφός… αποτελεί όλως ιδιάζον προνόμιον υψηλόφρονος αντιλήψεως και ευγενείας, δηλαδή προνόμιον ιδιαζούσης αποστολής και ευθύνης. Διότι, συνήθως, τα <λάθη> τα <φορτώνονται> οι σύμβουλοι και ποτέ οι έχοντες τον πρώτον λόγον της ευθύνης… διό και συνήθως αδικούνται και καταδιώκονται οι σύμβολοι, ως εβίωσεν εμπειρικά και ο ίδιος ο Χαλκηδόνος Μελίτων…. Και ο μακαριστός έλιγεν ότι <το δάκρυον των συκοφαντουμένων επιστρέφει επί τον συκοφάντην>. Ο Μελίτων Χατζής εγεύθη το ποτήριον της <συκοφαντίας>… διό και έγραφεν ο ίδιος το 1977 εις τον Αμερικής Ιάκωβον <η συκοφαντία είναι η δύναμις των δειλών και η εκδίκησις των ανάνδρων…> (Γράμμα προς τον Αμερικής Ιάκωβον, 5 Δεκεμβρίου 1977). Σελ. 63-64. «Τον ακούω και τώρα στις κατ΄ιδίαν συνεργασίες να λέγη θωπευτικά σε στιγμές ατελειών και λαθών μας προσωπικά <παιδί μου, ένας πατέρας καλύπτει, ποτέ δεν αποκαλύπτει>. Και ακόμη τον θεωρώ, όταν μας έβλεπε στενοχωρημένους και κλαμένους, να παίρνη την καρδιά μας με το χαρακτηριστικό και αληθινό: «ε, ημείς οι μεγάλοι λέμε και ένα λόγο παραπάνω…». Σελ. 66-67. «Τον βλέπω νοερά στην μεγάλη Αίθουσα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την 15η Μαρτίου 1984, ολίγον προ της ασθενείας του, κατά το <κύκνειο άσμα του>, να αναφέρεται εις τον Όρο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνος και να δογματίζη με τους θεοφόρους πατέρας της… <ο Όρος της Χαλκηδόνος, καθώς δίδει θέσιν εις την αποφατικήν διάστασιν, αναφέρεται και φέρει όχι εις τον Θεόν των φιλοσόφων, αλλ’ εις τον ζώντα Θεόν, που ωμίλησε προς τον Μωυσήν από την φλεγομένην βάτον, λέγων <Εγώ ειμί ο ών> (Εξοδ. 3, 14), τον Θεόν που συνάπτει με τον άνθρωπον τον προσωπικόν διάλογον <του Εγώ και του Συ>. Αυτός ο Θεός της ζώσης πίστεως, περί του οποίου μαρτυρεί η Χαλκηδόνιος πίστις, παραμένει πάντοτε σύγχρονος˙ Ιησούς Χριστός <χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας>…». («Ο Όρος Πίστεως της Χαλκηδόνος». Βλ. Β΄ Τόμο Χαλκηδόνια, σελ. 73-76).
Ο υποφαινόμενος Βιβλιοπαρουστής του μετά χείρας Τόμου τούτου αισθάνεται πολύ ευτυχής, διότι ήταν ένας από εκείνους, που εισηγήθηκε την υπεραξίαν διάκριση του Επιτίμου Διδάκτορος της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. στον Γέροντα Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα Χατζή, δι’ εγγράφου, μαζί με τον αείμνηστο Μητροπολίτη Τυρολόης και Σερεντίου κυρό Παντελεήμονα Ροδόπουλο, Καθηγητή, το 1984, του Α.Π.Θ.
Σελ. 70. «Ο Ιεράρχης-Θεολόγος Χαλκηδόνος Μελίτων, εξ ετέρου, είχε δηλώσει επιγραμματικώς, προσφωνών την 14η Δεκεμβρίου 1975 τον πάπα Ρώμης Παύλον τον ΣΤ΄: <Μνήμη και λήθη υφαίνουν την ιστορίαν, η δε Θεία Πρόνοια και οικονομία κατευθύνει και ανακεφαλαιώνει αυτήν> (από την «προσφώνησιν προς τον πάπαν Ρώμης Παύλον Στ΄ επί τη επιδόσει του Τόμου Αγάπης». Βλ. Τόμον Χαλκηδόνια, σελ. 407). Και συνεχίζει επ’ αυτού ο Επιμελητής του παρόντος Τόμου, επιλέξει, αξιοπρόσεκτα: «Μνήμη και λήθη, λοιπόν. Εκείνο το οποίον συντηρεί το όλον θεσμόν κοινωνιών, και, μάλιστα, της Θεανθρωπίνου κοινωνίας της Εκκλησίας, ιδιαιτέρως του Οικουμενικού μας Πατριάρχείου, είναι ασφαλώς η μνήμη… Εν μνήμη και σήμερον ενθυμούμεθα, αναπολούμεν, ζώμεν, κινούμεθα, εσμέν, τιμώμεθα, αναγνωρίζομεν, κρίνομεν και κατακρίνομεν ενίοτι, κατ’ ανθρωπίνην ασθένειαν, πρόσωπα, πράξεις, έργα, επιτυχίες και τυχόν αποτυχίες. Και το πράττομεν, πορευόμενοι δημιουργικά προς το μέλλον, προς τα έσχατα». Είναι να υποκλίνεσαι, με ταπεινοφροσύνη, στα μόλις παραπάνω γραφόμενα τυ Επιμελητού του Τόμου. Αλλά και στα παραπάνω, επιλέξει, που γράφει ο περί ου ο λόγος Τόμος, δηλ. Ο Χαλκηδόνος Μελίτων Χατζής. Σελ. 72-73. «Και τι είναι το διαμόνιον τούτο του Φαναρίου;». «Είναι η ακροτάτη αντίληψις, από κανονικής μακραίωνος εκκλησιαστικής παραδόσεως ποικίλων ιστορικών γεγονότων, περιπετειών και δοκιμασιών της Εκκλησίας και του Γένους, θέσις, επιβίωσις και αφορισμός εις τον αιώνα του αδάμαντος τούτου της Ορθοδοξίας, της Χριστιανοσύνης και των Ρωμαίων, είναι ό,τι ονομάζεται Οικουμενικός Θρόνος, Οικουμενικόν Πατριαρχείον». Και «Τι είναι το Φανάριον; Μια μυστική και αναξιολόγητος μετά την Άλωσιν Αξία, την οποίαν αναγνωρίζουν μόνον οι πιστοί, οι Προφήται, οι Ποιηταί και εκείνοι, οι οποίοι συλλαμβάνουν τα μεγάλα μηνύματα και τας καιρίας και κυρίως γραμμάς της Ιστορίας, ύπερθεν των ρευμάτων της εποχής και του ρου της δημαγωγίας» (βλ. Τόμον Χαλκηδόνα, σελ. 82-83).
Σελ. 76. «Απευθυνόμενος προς τον λαόν της αγιοτόκου και ηρωοτόκου Κρήτης κατά την ακολουθίαν του Ακαθίστου Ύμνου την 14ην Απριλίου 1967 εν των Ιερώ Ναώ του Αγίου Μηνά Ηρακλείου, ο μακαριστός εν Ιεράρχαις Μελίτων εξεφώνησε τον περίφημον <λόγον της Σιγής>, <χαίρε σιγής δεομένων πίστις>… και επεξηγεί ο Γέροντας: <Σύ Παναγία, που είσαι το αντικείμενον της πίστεως, η εμπιστοσύνη, η ασφάλεια αυτών που δέονται εν σιγή, των σιωπηλών ανθρώπων, Σύ είσαι ακοή της σιγής των δεομένων. Η Παναγία <εκράτησεν εις τα σπλάχνα της και εις τους κόλπους της το πυρ της Θεότητος… Ποιός άλλος λόγος, πέραν εκείνου της σιγής, θα μπορούσε να σταθή αντάξιος ενώπιον αυτού του μυστηρίου>…».
Σελ. 78. «Είπε ποτέ ο αυστηρός και υπέροχος Ιεράρχης, αντιπαραβάλλων την κατάστασιν της Εκκλησίας προ της Αλώσεως και από της δυστήνου εκείνης ημέρας και εφεξής: <Υπήρξαν περίοδοι εν τη ιστορική πορεία της Μεγάλης Εκκλησίας, καθ’ ας αυτή, περιβεβλημένη την από του κόσμου ισχύν και εξουσίαν, επενδεδυμένη την αλουργίδα πολιτικών προνομίων και αίγλης, ησφαλισμένη εν τη ανασφαλεία της κρατικής προστασίας, έζησε καθ’ εαυτήν, εις εαυτήν και δι’ εαυτήν. Ήχθη ποτέ και η Εκκλησία αύτη εις όρος υψηλόν λίαν και διήλθεν από τού μεγίστου τούτου πειρασμού, ως ο Κύριος της (Ματθ. 4,8). Αλλ’ υποστρέψασα μετά τον Ιησού εν τη δυνάμει του Πνεύματος εις την Γαλιλαίαν (Λουκ. 4,14) και, απογεγυμνωνένη πάσης έξωθεν προνομίας και κοσμικής εξουσίας, επανακαλύπτει δι’ εαυτήν και αποκαλύπτει εις άλλους την μόνην όντως ασφάλειαν και προνομίαν και εξουσίαν και αίγλην, ήτοι την εν αυτή ζωήν του Χριστού>…» (βλ. «Χριστώ συνεσταύρωμαι», εις Τόμον Χαλκηδόνια, σελ. 467).
Σελ. 82.»Γράφων ο Ίμβρου και Τενέδου Μελίτων από την Παναγία της Ίμβρου, στις 14 Μαρτίου 1956, προς το πνευματικό του παιδί, τον Δημήτριο Αρχοντώνη, την Υμετέραν Σεπτήν Κορυφήν, πατρικά διαβεβαίωνε: <Πάντοτε σε σκέπτομαι, και κατά τας προσευχάς μου παρακαλώ τον Κύριον να είναι φωτισμός σου και στήριγμά σου εις την μαθητικήν σου ζωήν..» (Από το Αρχείο Επιμελητού).
Σελ. 87. Ο Χαλκηδόνος Μελίτων εις γράμμα του προς τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ιάκωβο, από 30 Μαρτίου 1976, όταν ο Αμερικής Ιάκωβος εβάλλετο, αδίκως, από την Αθήνα πολιτικά και δημοσιογραφικά και του ζητείτο η παραίτησή του (σημ. Βιβλιοπαρουσιαστού). «Ο Μελίτων τελείωνε το γράμμα του προς τον Ιάκωβο: <είμαι φίλος σου πιστός και ειλικρινής, όπως όταν είμασταν παιδιά στην Χάλκη, όπως όταν νεαροί ιερολοχίτες με ζήλο και ελπίδες διακονούσαμε και ονειρευόμασταν το ιερό μέλλον της Μητέρας Εκκλησίας, όταν κάποιοι εκκλησιαστικοί άνδρες κληθήκαμε να λάβουμε με μεγάλους προσωπικούς κινδύνους και <κόστος> αποφάσεις ιστορικές, οι οποίες πολλές φορές γκρεμίστηκαν σε ερείπια. Αυτός είμαι και θα παραμείνω, Ιάκωβέ μου, ο Σωτηράκης προς τον Δημητράκη, Ο Μελίτων προς τον Ιάκωβον, διά τον οποίον και για το έργο του καυχιέται και υπερηφανεύεται>…».
Σελ. 112-113. «Όταν ο Γέροντας το έτος 1984 συνεπλήρωσεν ήμισυν αιώνος από της εισόδου εις τον Ιερόν Κλήρον, ο αοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος τον εχαιρέτησε, και Εκείνος «εν ταπεινώσει» απεκρίθη ως εξής: <Είμαι ιδιαιτέρως ευγνώμων από τους τόσον ευμενείς και αγαθούς λόγους της Υμετέρας Παναγιότητος, οι οποίοι όντως με αιφνιδίασαν. Εγένοντο πολλαί εισηγήσεις, Παναγιώτατε, ίνα εορτάσω τον σταθμόν τούτον της ζωής μου. Δεν εδέχθην τας εισηγήσεις ταύτας, διότι πιστεύω ότι ουδεν έπραξα πλην του καθήκοντός μου εν τη διακονία της Εκκλησίας. Εξαιτούμαι την επιεική κρίσιν του Δομήτορος της Εκκλησίας διά τας τυχόν ελλείψεις μου εν τη επιτελέσει του προς την Εκκλησίαν χρέους μου. Εύχομαι ολοκαρδίως όπως και οι λοιποί εν τω ιερώ τούτω χώρω αδελφοί εορτάσουν αισίως παρομοίας επετείους και σταθμούς εν τη κληρική ζωη΄αυτών…» (από τον Κώδικα Διοικητικών Πρακτικών (ΚΔΠ) Β΄ 105, §2, 14 Ιουνίου 1984, σελ. 503).
Σελ. 116-118. «Επιλογικώς». «Ο Χαλκηδόνος Μελίτων κατά την άχαρι <μοίρα> που του επεφύλαξεν ο Θεός, ετίμησεν την Πατριαρχικήν αξίαν χωρίς να την φέρη. ¨Εφερεν επί των ώμων του μόνον μερίδιον του σταυρού της (Μητροπολίτης Γέρων Πριγκιποννήσων Δημήτριος)˙ «η συνείδησις του Θεού» (Μητροπολίτης Σάρδεν Μάξιμος)˙ «Έσο μεθ’ ημών συμπάρεδρος από της εν ουρανώ Μονής σου εν τω αγώνι προς τήρησιν της παρακαταθήκης σου, νυν και αεί και εις τον αιώνα» (Επιμελητής του Τόμου).
- Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος Χατζή (+), Σελίδες 119-615, ανέκδοτοι: Α΄ «Κυριακοί Λόγοι» 38˙ Β΄ «Θεομητορικοί Λόγοι» 12˙ Γ΄ «Αγιολογικοί Λόγοι» 11˙ Δ΄ «Λόγοι εις Χειροτονίας» 10˙ Ε΄ «Προσφωνήσεις-Αντιφωνήσεις» 20˙ ΣΤ΄ «Συνεντεύξεις» 10˙ Ζ΄ «Φωτεινά Πρωτόλεια» 11˙ Η΄ «Επίμετρον» 2˙ «Φωτογραφικόν Παράρτημα» Φωτ. 7.
3α. «Κυριακοί Λόγοι». Οι τίτλοι: «Εύκολη και δύσκολη αγάπη» (σελ. 121-124)˙ «Το μέτρον του Θεού» (σελ. 125-126)˙ «Αληθινός και κίβδηλος πλούτος» (σελ. 127-130)˙ «Η δύναμις της μετανοίας» (σελ. 131-133)˙ «Δούλοι και αδούλωτοι του <εγώ>» (σελ. 134-138)˙ «Αυτοδικαίωσις ή μονολόγιστος ελπίς» (σελ. 139-143)˙ «Συγχώρησις και άσκησις» (σελ. 144-146)˙ «Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Άνοιξις φυσική και πνευματική» (σελ. 147-149)˙ «Ιστορία και όραμα» (σελ. 150-154)˙ «Οι ανώνυμοι διάκονοι της αγάπης» (σελ. 155-157)˙ «Σταυρός και Ευαγγελισμός» (σελ. 158-161)˙ «Το σταυροδρόμι της Αναστάσεως» (σελ. 162-164)˙ «Τα παράδοξα πρωτεία του Ευαγγελίου» (σελ. 165-167)˙ «Η οδός της προσφοράς και της θυσίας» (σελ. 168-170)˙ «Πορεία και συνάντησις με τον Νυμφίον» (σελ. 171-176)˙ «Ο θρίαμβος του Ναζωραίου» (σελ. 177-184)˙ «Καιρός του ποιήσαι τω Κυρίω: Χρόνος δανεικός και πλάνος» (σελ. 185-189)˙ «Ευλογημένος ο ερχόμενος» (σελ. 190-192)˙ «Το μήνυμα νίκης της Μεγάλης Εβδομάδος» (σελ. 193-195)˙ «Γρηγορούντες και προσευχόμενοι» (σελ. 196-198)˙ «Εσπέρα θείας αγάπης και συγγνώμης» (σελ. 199-202)˙ «Το Θείον μήνυμα της συγχωρήσεως» (σελ. 203-205)˙ «Το κάλεσμα του Εσταυρωμένου Ιησού» (σελ. 206-207)˙ «Η Σταυρική θυσία της αγάπης» (σελ. 208-209)˙ «Ο καθαιρέτης του Άδου» (σελ. 210-214)˙ «Η κορύφωσις του Θείου Δράματος» (σελ. 215-220)˙ «Η κραταιά εν σιωπή μάχη του Θεού» (σελ. 221-222)˙ «Σκάνδαλον και μωρία» (σελ. 223-228)˙ «Ώρα Σταυρώσεως-Ώρα Σωτηρίας» (σελ. 229-231)˙ «Σταυρός: σημείον συναντήσεως Θεού και ανθρώπου» (σελ. 232-236)˙ «Τα πάθη της Μεγάλης Εκκλησίας» (σελ. 237-241)˙ «Η κατάθεσις της ζωής» (σελ. 242-246)˙ «Αγάπη και πιστότης» (σελ. 247-250)˙ «Κήρυξ της αληθείας» (σελ. 251-253)˙ «Εορτή της Αναλήψεως. Κλήρος του Θεού-Κλήρος της Ρωμιοσύνης» (σελ. 254-256)˙ «Καλόν εστίν ημάς ώδε είναι» (σελ. 257-263)˙ «Ο Κύριος και ο Δεσπότης πάντων» (σελ. 264-265)˙ «Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη του Θαβώρ» (σελ. 266-268).
3β. «Θεομητορικοί Λόγοι» Οι τίτλοι: «Ευαγγελισμός και Ορθοδοξία» (σελ. 271-274)˙ «Χαίρε Κεχαριτωμένη» (σελ. 275-277)˙ «Σήμερον του απ’ αιώνος Μυστηρίου η φανέρωσις» (σελ. 278-280)˙ «Ο Ευαγγελισμός του θεανδρικού Μυστηρίου» (σελ. 281-283)˙ «Το θυμίαμα της λατρείας μας, <Παναγία η Μπαλωμένη>. Η εν πρεσβείαις ακοίμητος και η εν προστασίαις αμετάθετος ελπίς της Ίμβρου και των Ιμβρίων» (σελ. 284-288)˙ «Η χάρις της υπακοής» (σελ. 289-291)˙ «Η ανάπαυσις των προσδοκιών» (σελ. 292-293)˙ «Καταφυγή και παρηγορία» (σελ. 294-296)˙ «Χαίρε δένδρον αγλαόκαρπον» (σελ. 297-299)˙ «Χαίρε δι ης ενεδύθημεν δόξαν» (σελ. 300-302)˙ «Ω πανύμνητε μήτερ» (σελ. 303-305)˙ «Το ιερόν καταφύγιον» (σελ. 306-309)˙ «Χαίρε λιμήν των του βίου πλωτήρων» (σελ. 310-312)˙
3γ. «Αγιολογικοί Λόγοι». Οι τίτλοι: «Μνήμη Αγίου Χαραλάμπους. Πιστότης, Υπομονή και Μαρτύριον» (σελ. 315-317)˙ «Μνήμη Αγίου Γεωργίου. Υπέρμαχοι του Βασιλέως των βασιλευόντων Κυρίου» (σελ. 318-321)˙ «Μνήμη Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Εν τούτω νίκα» (σελ. 322-328)˙ «Μνήμη Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Τα θαύμα του Σταυρού» (σελ. 329-332)˙ «Μνήμη Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Το σημείον του Σταυρού» (σελ. 333-334)˙ «Μνήμη Αγίας Ευφημίας. Το θαύμα της Αγίας Ευφημίας» (σελ. 335-337)˙ «Το δράμα του Σταυρού» (σελ. 338-339)˙ «Μνήμη Αποστόλου Ανδρέου. Περί της αποστολής της Ορθοδόξου Εκκλησίας» (σελ. 341-348)˙ «Μνήμη Αποστόλου Ανδρέου. Η αδυναμία-δύναμις της Ορθοδόξου Εκκλησίας» (σελ. 349-354)˙ «Μνήμη Αγίας Βαρβάρας. Αστοργία πατρός γηίνου-Στοργή Θεού πατρός και Κυρίου Ιησού» (σελ. 355-358)˙ «Μνήμη Αγίου Νικολάου, Οι Άγιοι σύντροφοι των πιστών» (σελ. 359-360)˙
Σημείωση Βιβλιοπαρουσιαστού: Οι υπογραμμισμένοι (bold) Λόγοι μου προξένησαν ιδιαίτερη εντύπωση. Όλοι οι Λόγοι του Γέροντος Μελίτωνος είναι σπουδαία, συνοπτικά, πηγαία ψυχής και νοός κείμενα. Κάποια όμως σε ωθούν να το προσέξεις, ειδικώτερα.
- Μετά τους επικαίρους «Λόγους εις Χειροτονίαν» (σελ. 361-398)˙ «Προσφωνήσεις-Αντιφωνήσεις» μηνυματικές (σελ. 399-471)˙ «Συνεντεύξεις» διορθοδόξου και διαχριστιανικού μηνύματος οικουμενικού χαρακτήρος, με επικαιρότητα και προβληματισμό (σελ. 473-533), Επισημαίνουμε τα «Φωτεινά Πρωτόλεια» (σελ. 535-588). Απ’ αυτά, που είναι Εκθέσεις του Γέροντος ως Φοιτητού της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, αντιλαμβάνεται και ο απλής λογικής αναγνώστης την λαμπρή συγγραφική εξέλιξη του τότε Σωτηρίου Χατζή, μετέπειτα Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνος Χατζή.
4α. Κάποιοι χαρακτηριστικοί τίτλοι από τα «Φωτεινά Πρωτόλεια». «Το ψυχογράφημα του Θέρους» (Σελ. 537-540)˙ «Η φιλοξενεία παρά τοις Αρχαίοις Έλλησι» (σελ. 541-543)˙ «Λίκνον και Φέρετρον» (σελ. 544-548)˙ «Περί οκνηρίας» (σελ. 549-551)˙ «Κενοδοξία» (σελ. 552-555)˙ «Μή αναβάλης εις την αύριον ό,τι δύνασαι να πράξης σήμερον» (σελ. 556-558)˙ «Η χαρά» (σελ. 572-576)˙»Θρησκεία και Πατρίς» (σελ. 577-583)˙
4β. Κάποια αποσπάσματα από τα «Φωτεινά Πρωτόλεια». Από την «Φιλοξενία παρά τοις Αρχαίοις Έλλησι»: «Και πράγματι˙ να μη συγκινηθώμεν προ του ποιητικού μεγαλείου του Ομήρου, να μην συγκινηθώμεν προ των ωραίων του στίχων, διά των οποίων μας παριστάνει την υποδοχήν του Μέντου υπό του πεπνυμένου Τηλεμάχου; <Χαίρε, ξείνε παρ’ αμμ’ φιλήσεται˙ αυτάρ έπειτα δείπνου πασσάμενος, μεθήσεαι, άττε όσε χρη». Δηλαδή. <Χαίρε, ω ξένε>, του λέγει, παρ’ ημίν θα φιλοξενηθής και αφού χορτασθής διά δείπνου θα μας ειπής τι επιθυμείς παρ’ ημών». Ιδού φιλοσοφία, ιδού ποίησις, ιδού ιστορία». «Πόσον ωραίον είναι το αίσθημα της φιλοξενίας! Είναι ωραίον, διότι συνδέει τους ανθρώπους, διότι δι’ αυτού διαδίδονται τα γράμματα και αι τέχναι. Εάν δεν υπήρχε φιλοξενία, η ανθρωπότης θα ήτο πάντοτε βάρβαρος και ουδέν ίχνος πολιτισμού και ευγενείας θα υπήρχε. Αλλ’ η φιλοξενία δεν εθεωρείτο ιερά μόνον παρά τοις Αρχαίοις, αλλά και παρ’ Αυτώ τω Κυρίω ημών… <Αγαπάτε αλλήλους και, πάλιν, <ζητείτε και ευρήσετε, κρούετε και ανοιγήσεται ημίν˙ πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και τω κρούοντι ανοιγήσεται>». Και η επικαιροποίηση του ζητούμενου. Γράφει ο νεαρός τότε Σωτήριος Χατζής, επιλέξει: «Και μήπως υπελείπετο της αρχαίας Ελληνικής ψυχής ως προς το ωραίον αίσθημα της φιλοξενίας η θεία ψυχή του προ ολίγον αποθανόντος Σοφού ημών Πατριάρχου Βασιλείου του Γ΄, ούτινος η θύρα ήτο ανοιχτή ημέρας και νυκτός για κάθε ξένο και η τράπεζά του προσιτή διά πάντα πεινώντα» (βλ. σελ. 542-543). Σημείωση Βιβλιοπαρουσιαστού. Κι εγώ με την σειρά μου να πω, πόσο αρχοντικά διά δείπνου με υποδέχτηκε, σύμφωνα με όσα ακριβώς στην «Φιλοξενία παρά τοις Αρχαίοις Έλλησι», κατά την πρώτην και πολλές άλλες συναντήσεις συνεργαίας μας στην Πόλη. Ενθυμούμαι την σοφή ρήση: «Πράξις εστί θεωρίας επίβασις».
Από την Έκθεσή του: «Μή αναβάλης εις το αύριον ό,τι δύνασαι να πράξης σήμερον» (Άγγλος Υέφφερσον), αναφωνεί ο μέγας αυτός ανήρ προς την ανθρωπότητα… Απευθύνεται προς το άτομον, προς την κοινωνίαν, προς την ανθρωπότητα όλην… Λοιπόν, πως δυνάμεθα να αναβάλωμεν εκείνο το οποίον διανοούμεθα να πράξωμεν σήμερον, διά την αύριον, ήτις δεν μας εγγυάται ούτε αυτήν την ύπαρξίν μας;… Πως δυνάμεθα να βασισθώμεν εις την αύριον ημείς, οίτινες, κατά τον μακάριον Ιώβ <Χθιζόν εσμέν και ουκ οίδαμεν τί τέξεται η επιούσα> (8,9);… Άλλοίμονον, εάν αναβάλωμεν την ευεργεσίαν μας˙ μιας ώρας καθυστέρησις δύναται να καταστήση άχρηστον αυτήν και οι δυστυχείς δεν έχουν καιρόν να περιμένουν…» (σελ. 556-558).
Από την Έκθεσή του «Η Χαρά». <Τας γαρ ηδονάς όταν προδώσιν άνδρες, ου τίθημ’ εγώ ζην τούτον, αλλ’ έμψυχον ηγούμαι νεκρόν> (Σοφοκλέους, Αντιγόνη, στιχ. 1165-1167)» Και «εάν δ’ άπη τούτων το χαίρειν, τ’ αλλον εγώ καπνού σκιάς ουκ αν πριαίμην ανδρί προς την ηδονήν». «Όλα εκείνα, από τα οποία λείπει το θεσπέσιο χαμόγελο της θείας χαράς, ο Μέγας Σοφοκλής τα θεωρεί μηδαμηνά… Ο γαλανός και ανέφελος Αττικός ουρανός, τα θαυμάσια Ελληνικά βουνά (και νησιά) ήσαν οι μεγαλύτεροι παράγοντες εις την ανάπτυξιν του αισθήματος της χαράς… Και συ, Μεγάλε Σοφοκλή, ψάλε με την λύραν σου την αιώνια χαρά!… Ναι, μέσα στις ιδικές μας ψυχές βρίσκεται η θεία χαρά… Ζητήσατέ την, την αιώνια χαρά κάτω απ’ την αχυρένια στέγη του χωριού. Ζητήσατέ την μέσα στην γεμάτη ειλικρίνεια οικογενειακή εστία. Ζητήσατέ την στην φύσι, στην μουσική, στις ωραίες και αθώες ενασχολήσεις. Ζητήσατέ την μέσα σας…Α! Όχι! <μη την ζητήσετε ποτέ εις την ύλη>…». «Χαρά, καθώς την ήκουσαν οι πτωχοί ποιμένες μέσα στην αιώνια νύκτα της ψυχικής αναγεννήσεως να τους λέγη: «Ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην…» (σελ. 573, 575-576).
Από την Έκθεσή του: «Θρησκεία και Πατρίς». «Χαίρε της Εκκλησίας ο ασάλευτος πύργος. Χαίρε της βασιλείας το απόρθητον τείχος˙ Χαίρε δι’ ης εγείρονται τρόπαια, Χαίρε δι’ ης εχθροί καταπίπτουσιν» (Εκ των Χαρετισμών). «Οι βυζαντινοί ήσαν λαός Θεοφοβούμενος, λαός που βαθειά είχε μεμιγμένο το εθνικό με το θρησκευτικό συναίσθημα. Άλλωστε, και το πολίτευμα εν Βυζαντίω είχε χαρακτήρα θεοκρατικόν. Ο Βασιλεύς και ο Πατριάρχης ήσαν <οι δύο μεγάλοι αρχηγοί>, οίτινες <ελέω Θεού> κατηύθηναν τας τύχας του Βυζαντινού Κράτους. Μάλιστα, ο Πατριάρχης ήτο ο ισχυρότερος άρχων εν Βυζαντίω. Ο Πατριάρχης είχε το δικαίωμα του ελέγχειν τας πράξεις του Βασιλέως… Μήπως γενικώς όλον το Ελληνικόν Έθνος, το δοξασμένον από το αίμα τόσων εθνικών Μαρτύρων…. δεν ήτο έθνος ευσεβές, έθνος του οποίου αι τύχαι ανεμίχθησαν με τας τύχας της Εκκλησίας του Χριστού;… Ω ένδοξη Πατρίδα μας, ω Αγία Εκκλησία μας, που ζήτε αιώνια μέσα στις ευγενικές τύχες τν Ελλήνων… έθνος μέγα, ευγενές… Αγαπά η Ελληνική φυλή όλον τον κόσμο. Ουδέποτε ηδίκησε διά να κατακτήση, διά να αρπάξη, δια να απολαύση, υλιστικώς, με την ζωήν, με την τιμήν, με την ύπαρξιν των άλλων… Το μυστικόν είναι αυτό. Ο Έλλην πιστεύει εις την προστασίαν του Θεού… Ο Έλλην είναι σίτος. Αποθνήσκει διά να ζήση και να καρποφορήση… Η δύναμις του Σταυρού ζη εις την Ελληνικήν μορφήν και ψυχήν και η ψυχή της Ελληνικής ψυχής είναι ο αληθινός κλήρος της Ελλάδος…Ο Ελληνικός Λαός τιμά και σέβεται τον κλήρο, τον εκπρόσωπο της αληθινής θρησκείας. Ο Ελληνικός Λαός είναι γίγας, ο μεγαλύτερος, διότι είναι ο μένων σταθερός εις την πίστιν του προς το πρόσωπον του Χριστού…». Η Πατρίς σώζεται διότι η καρδιά του Έλληνος έχει εν εαυτή το ακαταγώνιστον θάρρος της θείας εμπνεύσεως… Ω δοξασμένη μου πετρίδα, που στην ακρόπολι της μεγάλης σου καρδιάς κρύβεις τον μεγάλο Εσταυρωμένο… <Η Ελλάς ίσως να είναι μια μικρή χώρα, αλλά οι Έλληνες είναι ένας μεγάλος λαός>, λέγει τόσον εύστοχα ο υπέροχος φιλέλλην Αμερικανός Μοργκεντάου. Και μήπως αυτό δεν είναι μια μεγάλη αλήθεια;… Ο μεγαλιώδης εθνισμός μας σημαίνει χριστιανοσύνη» (σελ. 577-582). Υποσημείωση Βιβλιοπαρουσιαστή. Τώρα συνειδητοποιώ την μεγάλη αγωνία για την πορεία της Πατρίδος. Ενθυμούμαι, σαν τώρα, κατά την συνεργασία μας, αρχές Ιουλίου 1974, στο διαμέρισμά του, στην Πόλη, να με ρωτά, εναγωνίως, πως πάει η πατρίδα μας; Κι εγώ να του μεταφέρω την πρόγευση της 15 και 20 Ιουλίου 1974 κ.ε., μελούμενα, δυσάρεστα. Αυτός δε να μένει άναυδος και λίας περίλυπος. Τώρα, που μελετώ την Έκθεσή του, ως νεαρού φοιτητού της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, τώρα, μετά από δεκαετίες, αντιλαμβάνομαι πλήρως την Έκεθση εκείνη «Θρησκεία και Πατρίς».
- Και τώρα στο «ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ». Εδώ δύο τινά: πρώτον˙ «η αυτοβιογραφία» ιδιόχειρη του Γέροντος, από 23 Σεπτεμβρίου 1930, υπό τύπον Εκθέσεως ως ιεροσπουδαστού, στις 23 Σεπτ. 1930˙ και δεύτερον˙ η εξόδιος ομιλία του Επιμελητού για τον Γέροντα στις 30 Δεκ. 1989, υπό τον τίτλον: «Κλείων τον λόγον, κλίνω γόνυ ευλαβείας».
5α. Αποσπάσματα από την «Αυτοβιογραφία». «Εγενήθην τη 29η Σεπτεμβίου του έτους 1913 εις την Κων/πολιν, την βασιλίδα των Πόλεων, υπό γονέων ευσεβών Χριστιανών, οίτινες από της ημέρας της γεννήσεώς μου επεδόθησαν με ζήλον και ανάλογον τρυφερότητα να με εμνεύσουν την αρετήν ως εύπλαστον κηρόν να με πλάσουν δίδοντές με το σχήμα τελείου χριστιανού… Αθώα παιδική ψυχή! Πόσον είσαι ευτυχής εν όσω σε κυριεύει η άγνοια και η απλοϊκότης… Είσαι ευτυχής, διότι είσαι αθώα, διότι η κακία δεν έχει ακόμη κτίσει την φωλέαν της, διότι η αγνοής τους ανθρώπους, αγνοής τα πάντα!… Ούτω, μετά διέβαινον τα έτη, ότε ο Σεβαστός μοι Προστάτης νυν Πατριάρχης κ.κ. Βασίλειος ο Γ΄, βλέπων την μεγάλην κλίσιν και αφοσίωσιν προς τα ιερά, μοι επρότεινε να με εισαγάγη σιε την Θεολογικήν Σχολήν…. Ουδέποτε δε εις οιοδήποτε μέρος της γης και αν ευρίσκωμαι, δεν θα πάψω να αναφωνώ ως ο Μ. Αλέξανδρος, ότι το μεν ζην οφείλω εις τους αγαπητούς μου γονείς, το δε ευ ζην εις την Τροφόν Σχολήν και δη εις τους Σεβαστούς μοι Καθηγητές». Ι.Θ.Σ.Χ., 23 Σεπτεμβρίου 1930» (σελ. 595-596). Υποσημείωση Βιβλιοπαρουσιαστού. Ήταν μόλις 17 χρόνων, τότε.
5β. Αποσπάσματα από τα Επιλεγόμενα Επιμελητού του κορυφαίου αυτού Έργου «Κλείων τον λόγον, κλίνω γόνυ ευλαβείας». Ακολουθεί απόσπασμα από την «Σοφία Σειράχ 39,10». Αυτό τα λέγει και τα περιγράφει όλα περί της προσωπικότητος του Γέροντος, ώστε να παρέλκη κάθε άλλος σχολιασμός. Τον επιχειρεί επιτυχώς ο Επιμελητής του Τόμου, στα εδώ Επιλεγόμενα (σελ. 597-606). Επιλέξει, από την Σοφία Σειράχ «Την σοφίαν αυτού διηγήσονται έθνη και τον έπαινον αυτού εξαγγελεί η Εκκλησία». Και συμπληρώνει ο Επιμελητής: «Την ΕΚΤΗΝ μετά μεσημβρινήν ώραν της παρελθούσης Τετάρτης, 27 Δεκεμβρίου 1989, εξέχουσα, καταξιωμένη, φωτεινή, πολυδιάστατος και ιστορική της Μεγάλης Εκκλησίας φυσιογνωμία ανεπαύθη εν Κυρίω…Έσβυσεν ο λαμπρός αστήρ ο τόσον επιζήλως <φαίνων πάσι τοις εν τη οικία>.. Αιωνία σου η μνήμη, αοίδιμε και μοναδικέ και ανεπανάληπτε Γέροντα. Αμήν!». Τί να προσθέσει ο Βιβλιοπαρουσιαστής σ’ όλα τα ανωτέρω! Ένα μόνο: «το σιγάν, κρείττον εστί του λαλείν και του γράφειν».
- «Φωτογραφικόν Παράρτημα» (σελ. 607-615).
Εντός του κειμένου 8 άλλες φωτογραφίες. Με τις 7 του «Φωτογραφικού Παραρτήματος», σύνολο φωτ. 15. Επιπλέον, 2, του εξωφύλλου και οπισθοφύλλου. Γενικό σύνολο 17. Πολυ μελετημένα όλες επιλεγμένες. Έρχεται στο νου μας το λόγιο: «Μια φωτογραφία, χίλιες λέξεις». Εδώ αρμόζει, απολύτως. Επομένως προσθέστε άλλες 17.000 σελ. στις 615 του όλου Τόμου. Μας εντυπωσίασαν 4, του εξωφύλλου, της σελ. 17, της σελ. 120. Σ’ αυτήν, όπισθεν του καθημένου Γέροντος, Ο Επιμελητής του Τόμου, παις ων. Και της σελ. 609, με τον τίτλο: «Εκφραστική φωτογραφία του Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος». Οι 4 αυτές συνοδεύουν την παρούσα Βιβλιοπαρουσίαση.
Πλάκα Λιτοχώρου, 6 Αυγούστου, του Σωτήρος Χριστού 2024
