Με αφορμή την σημερινή εορτή του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου, θυμόμαστε το Κάθισμα Μυλοπόταμος (Άγιος Ευστάθιος) το οποίο ανήκει στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, στο Άγιον Όρος.
Βρίσκεται νότια της Ι. Μονής των Ιβήρων, 40 λεπτά περίπου με τα πόδια και 8 χιλιόμετρα βορειότερα από τη Μεγίστη Λαύρα, κτισμένο σ’ ένα βράχο που δεσπόζει στη γύρω θαλάσσια περιοχή. Ως μνημείο αποτελεί αξιόλογο δείγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής.
Το Κάθισμα ιδρύθηκε από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη (που ίδρυσε και τη Μονή Μεγίστης Λαύρας), ως τόπο ανάρρωσης των μοναχών. Είναι σαν μικρογραφία μοναστηριού με αμυντικό πύργο και αρκετή εδαφική έκταση με αμπελώνες τριγύρω.
Στα νεώτερα χρόνια ο Μυλοπόταμος συνδέθηκε με το όνομα του σπουδαίου εκείνου Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ΄, του μεγαλοπρεπούς.
Στον Μυλοπόταμο εγκαταβίωσε σαν ταπεινός εξαρτηματικός κελλιώτης ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄, όταν αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο του για να μην αποδεχθεί τις καταστρατηγήσεις των προνομίων του Οικουμενικού Θρόνου και του Γένους από την Υψηλή Πύλη.
Προτίμησε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, την παραίτηση και την κελλιώτικη ζωή στον Μυλοπόταμο επί μια ολόκληρη 14ετία (23 Σεπτεμβρίου 1887 – 1 Ιουνίου 1901), απ’ όπου αναχώρησε επανεκλεγείς και επανεθρονισθείς το 1901.
Στον Μυλοπόταμο εγκαταβίωσε σαν ταπεινός εξαρτηματικός κελλιώτης ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄, όταν αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο του για να μην αποδεχθεί τις καταστρατηγήσεις των προνομίων του Οικουμενικού Θρόνου και του Γένους από την Υψηλή Πύλη.
Προτίμησε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, την παραίτηση και την κελλιώτικη ζωή στον Μυλοπόταμο επί μια ολόκληρη 14ετία (23 Σεπτεμβρίου 1887 – 1 Ιουνίου 1901), απ’ όπου αναχώρησε επανεκλεγείς και επανεθρονισθείς το 1901.
Ο Πατριάρχης στον Μυλοπόταμο ζούσε μια μοναχική ζωή, αλλά επιδόθηκε και στην ανακαίνιση του μονυδρίου.
Ο ναΐσκος, ο τιμώμενος στη μνήμη του μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου, υπήρξε αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας του Πατριάρχη. Ανακαινίσθηκε εκ βάθρων, εξωραΐστηκε και απετέλεσε «αληθές αριστοτέχνημα, ποιητικότατον και ωραιότατον». Στον κατανυκτικό αυτό χώρο, ο φιλακόλουθος ιεράρχης τελούσε τις ακολουθίες και ιερουργούσε ανελλιπώς επί δώδεκα έτη.
Ο ναΐσκος, ο τιμώμενος στη μνήμη του μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου, υπήρξε αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας του Πατριάρχη. Ανακαινίσθηκε εκ βάθρων, εξωραΐστηκε και απετέλεσε «αληθές αριστοτέχνημα, ποιητικότατον και ωραιότατον». Στον κατανυκτικό αυτό χώρο, ο φιλακόλουθος ιεράρχης τελούσε τις ακολουθίες και ιερουργούσε ανελλιπώς επί δώδεκα έτη.
Εκφράζοντας τις ευχαριστίες του προς τους Λαυριώτες για την φιλόστοργη και θερμή φιλοξενία που του παρέσχον «εν τω τερπνοτάτω και μοναστικών χαρίτων πεπροικισμένω αναχωρητηρίω του Μυλοποτάμου», δύο χρόνια πριν την αναχώρηση του από το Άγιον Όρος, ο πατριάρχης δώρισε στην κυρίαρχο μονή της Μεγίστης Λαύρας την αρχιερατική του στολή, λευκή κεντητή μίτρα, πατερίτσα, εγκόλπια και δικηροτρίκηρα (βλ. το σχετικό δωρητήριο έγγραφο του 1899 στην Αγιορειτική Βιβλιοθήκη 23,1958, σελ.18-19).
Το 1920 ιερουργούσε στον Μυλοπόταμο ως διάκονος και ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, υπό τον Γέροντα Χρυσόστομο, πρώην Μητροπολίτη Πελαγονίας.
Π.Α.Α.
και ο οποίος Γέροντας του τότε διάκονου π. Αθηναγόρα μετετέθη στη συνέχεια στην προσωποπαγή Μητρόπολη Μελενίκου, μετά στη Μητρόπολη Φλώρινας και ως πρώην Φλωρίνης ηγήθηκε από το 1935 των ΓΟΧ, οι οποίοι τον τίμησαν χθες ως Άγιο.
Όταν ο Πατριάρχης Αθηναγόρας ως Διάκονος είχε Γέροντά του τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο , εκείνος ήταν μία φωτεινή προσωπικότητα της Αγίας μας Εκκλησίας . Αν δεν είχε συμβει η πτωση του Μητροπολιτη Φλωρινης (που εφυγε δηλαδη απο την Εκκλησία της Ελλάδος) σιγουρα σημερα θα ηταν γνωστός για την άμεμπτη και ηρωική ζωή του. Αλλά δυστυχώς έμεινε επι πολλα ετη στους Παλαιοημερολογίτες. Σήμερα υπάρχει και παράταξις που φέρει (τρόπον τινά) το όνομά του ("Φλωρινικοί") .
Ήταν όμως ως Μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου και την Εκκλησίας της Ελλάδος ένας ηρωικός Επίσκοπος . Με άμεμπτη ζωή .