Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ
Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας
Κοσμήτορας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Άρχων Προστάτης των Γραμμάτων της Μ.τ.Χ.Ε.
Μέγας Άρχων Χαρτοφύλαξ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΚΙΒΩΤΟΥΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
Το 2024 η Ιερά Μητρόπολις Πριγκηποννήσων εορτάζει την πρώτη εκατονταετία από την ίδρυσή της, το 1924, με τόμο του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ζ΄. Στο πλαίσιο λοιπόν των σχετικών εορτασμών, εξέδωσε ένα εξαιρετικό συλλογικό έργο, με πρωτοβουλία του ανύστακτου ποιμενάρχη της κ. Δημητρίου, ο οποίος τον σχεδίασε και τον επιμελήθηκε. Το έργο έχει τίτλο: Ιερά Μητρόπολις Πριγκηποννήσων, Επετειακός Τόμος Εκατονταετηρίδος 1924 – 2024 (Αθήνα 2024, σελ. 384), και έχει εκδοθεί από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία είναι ευφήμως γνωστή για το μεγάλο και ποιοτικό εκδοτικό έργο της, υπό την σοφή διεύθυνση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φαναρίου κ. Αγαθαγγέλου.
Πρόκειται για τόμο εξαιρετικής τυπογραφικής και τυποτεχνικής ευαισθησίας, και μεστού περιεχομένου. Μετά το Σεπτό Πατριαρχικό Μήνυμα της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου (σ. 7), τα εισαγωγικά προλεγόμενα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων κ. Δημητρίου (σ. 9) και τον τόμο ιδρύσεως της Ιεράς Μητροπόλεως Πριγκηποννήσων, η οποία προήλθε το 1924 από εδάφη που μέχρι τότε ανήκαν στην Μητρόπολη Χαλκηδόνος (σ. 13), ο τόμος περιλαμβάνει δεκατρία κείμενα.
Το πρώτο και εκτενέστερο υπογράφεται από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνα, γνωστό για την λογιοσύνη του και τις εμπεριστατωμένες μελέτες εκκλησιαστικής ιστορίας που κατά καιρούς μας έχει δώσει, και τιτλοφορείται «Εννεακλάδου Αναδενδράδος Κλέος» (σ. 15), περιλαμβάνει δε εισαγωγικό σημείωμα (σ. 15-17), κυρίως όμως τεκμηριωμένες και περιεκτικές βιογραφικές σκιαγραφήσεις τόσο των Οικουμενικών Πατριαρχών Γρηγορίου Ζ΄ (σ. 19-32), επί των ημερών του οποίου ιδρύθηκε η Ιερά Μητρόπολις Πριγκηποννήσων, και της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου (σ. 35-42), επί των ημερών του οποίου συμπληρώθηκαν και εορτάζονται τα εκατό χρόνια από την ίδρυσή της, όσο και των εννέα μέχρι σήμερα Μητροπολιτών που εκόσμησαν και κοσμούν τον θρόνο της, δηλαδή των Αγαθαγγέλου Κωνσταντινίδη-Μάγνητος (1924-1927, σ. 45-59), Θωμά Σαββόπουλου (1927-1946, σ. 61-76), Δωροθέου Γεωργιάδη (1946-1974, σ. 79-101), Κωνσταντίνου Χαρισιάδη (1974-1977, σ. 103-115), Αγαπίου Ιωαννίδη (1977-1979, σ. 117-121), Καλλινίκου Αλεξανδρίδη (1979-1985, σ. 123-129), Συμεών Αμαρύλλιου (1987-2002, σ. 131-143), Ιάκωβου Σωφρονιάδη (2002-2018, σ. 145-155) και Δημητρίου Κομματά (28 Απριλίου 2018 κ.εξ., σ. 157-175), με σύντομο επιλογικό σημείωμα (σ. 176-178).
Ακολουθούν οι τα κείμενα και οι μελέτες των Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Γεωργίου Τσέτση, «Τεσσαράμισυ χρόνια στην διακονία του μακαριστού Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων Δωροθέου» (σ. 181-189), Δρ Ακύλα Μήλλα, «Αρχοντικός γάμος των Δρ Θωμά Σγουρδαίου και Παυλίνας Ηλιάσκου στην Χάλκη των Πριγκηποννήσων» (σ. 191-202), με πολλά λαογραφικά στοιχεία, από το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα, που του παραχωρήθηκαν από την οικογένεια Κων. Ηλιάσκου, του γράφοντος, με τίτλο «Λαϊκά λατρευτικά των Πριγκηποννήσων» (σ. 203-213), Δρ Μιχαήλ Αναστασιάδη, Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Ιεράς Μητροπόλεως Πριγκηποννήσων, «Ταφικά Πριγκήπου» (σ. 215-225), καθηγητή Θανάση Σέμογλου, «Αμφίγραπτη εικών Παναγίας της Ελεούσης» (σ. 227-231), Βενιζέλου Γαβριλάκη, Ειδικού Συντηρητή Έργων Τέχνης, «Η συντήρηση μιας σημαντικής βυζαντινής εικόνας» (σ. 233-236), Κωνσταντίνου Στουπάθ, Συντηρητή Έργων Τέχνης και Μουσειολόγου, «Ο αντίκτυπος της συντήρησης, ως δράσεως αποκάλυψης της αληθείας μιας ιδιαιτέρας ιστορικής σημασίας φορητής εικόνας» (σ. 237-239), Δρ. Απόστολου Πορίδη, «Η διαμόρφωση της αστικής υφής και του αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος στην Πόλη και τα Πριγκηπόννησα» (σ. 241-264).
Τέλος παρέχονται κείμενα συνεργατών του Σεβασμιωτάτου στην εκκλησιαστική διοίκηση των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων των νησιών. Αναφέρομαι στα μελετήματα των Αγνής Νικολαΐδου, Προέδρου της Εφοροεπιστροπής Πριγκήπου, «Η Πρίγκηπος της εποχής μας» (σ. 265-277), Δρ. Αικατερίνης Πρόκου-Τουρκέρ, Μέλους της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Χάλκης, «Η Χάλκη των Πριγκηποννήσων» (σ. 279-290), Αντωνίου Παριζιάνου, Προέδρου της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Αντιγόνης, «Αντιγόνη – Αναμνήσεις και βιώματα» (σ. 291-295) και Μαρίκας Μπαλέρ, Προέδρου της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Πρώτης, «Για την Πρώτη με αγάπη» (σ. 297). Ο τόμος κλείνει με παράρτημα παλαιών και σύγχρονων φωτογραφιών, από μνημεία, τοπία, ανθρώπους και γεγονότα, κυρίως εκκλησιαστικά, που τιτλοφορείται «Εικονογραφικαί μνήμαι» (σ. 300-382).
Πρόκειται για τόμο οποίος θα καταλάβει εξέχουσα θέση στη σχετική βιβλιογραφία, αποτέλεσμα της καλαισθησίας και της ποιμαντικής μέριμνας του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων κ. Δημητρίου, ο οποίος ταυτοχρόνως εορτάζει και τα πενήντα χρόνια από την είσοδό του στον ιερό κλήρο του Οικουμενικού Θρόνου. Περιλαμβάνει κείμενα εκκλησιαστικής ιστορίας, ανάδειξης των αρχιτεκτονικών και των εκκλησιαστικών μνημείων των Πριγκηποννήσων, ακόμη και αναφορών στην αστική ζωή, τις εορτές, τις πανηγύρεις, τους σημαντικούς σταθμούς της ζωής των Ρωμηών κατοίκων των νησιών. Και βέβαια αναμνήσεις και αφηγήσεις των ομογενών μας που συνεχίζουν να δίνουν εκεί την μαρτυρία του Γένους.
Τα κείμενα του τόμου δεν περιγράφουν και εξεικονίζουν λοιπόν μόνο το παρελθόν, αλλά αποτυπώνουν το παρόν και εν μέρει προδιαγράφουν το μέλλον. Μας δείχνουν τη Ρωμηοσύνη που αγωνίζεται και δημιουργεί, κάτω από τη σκέπη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μας φανερώνουν ακόμη πόσο σημαντικό, μεθοδικό και καίριο είναι το έργο και η προσφορά του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων κ. Δημητρίου, ο οποίος συνεχίζοντας την προσφορά των προκατόχων του δεν φείδεται κόπων και μόχθων για να διαφυλάξει, να προβάλλει και να συντηρήσει τα σεβάσματα και τα παλλάδια του Γένους μας στα ιστορικά νησιά της Πόλης.
Ιεράρχης με πείρα και προσφορά στα πατριαρχικά σέκρετα και την Πατριαρχική Αυλή, ήδη από την εποχή του αοιδίμου Οικουμενικού Πατριάρχου κυρού Δημητρίου Α΄, του οποίου είναι πνευματικό ανάστημα, ποιμαίνει την Μητρόπολη Πριγκηποννήσων σε ηλικία ώριμη και παραγωγική, με σύνεση, σοφία και φόβο Θεού, κυρίως δε με πόθο για την ελληνορθόδοξη παράδοση και την μακραίωνη προσφορά του Γένους. Και οι εύχυμοι καρποί της πεπνυμένης ποιμαντορίας του φαίνονται ήδη, αποτελώντας πρότυπο για τις ιστορικές Μητροπόλεις του Οικουμενικού Θρόνου.
Η επετειακή χρονιά που μόλις άρχισε πιστεύω ότι θα αναδείξει όλα αυτά, καθώς μάλιστα εγκαινιάστηκε από μια τόσο σημαντική έκδοση, ένα έργο ευαισθησίας, αξιοσύνης και λογιοσύνης. Ευχόμαστε από καρδιάς να είναι τα έτη του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων κ. Δημητρίου πολλά, καλλίκαρπα, ευλογημένα, δημιουργικά, ευλογημένα και θεοτίμητα. Τον χρειάζεται το Γένος μας, ως γνήσιο εκφραστή και φορέα της μεγάλης παράδοσης του Φαναρίου, που διέσωσε το Γένος σε καιρούς χαλεπούς και συνεχίζει να ακτινοβολεί στα πέρατα της Οικουμένης, ως φάρος πνευματικός και ανέσπερος.
