ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΘΗΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΑΜΠΕΖΥ ΤΟ 2016
Ιερομόναχος Νικήτας Παντοκρατορινός
Μετά από παρέλευση αρκετού χρόνου όπου λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία υπήρξε σχετική ησυχία στο ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα στην χώρα μας, πριν λίγες ημέρες δημοσιεύτηκε στην εκκλησιαστική ιστοσελίδα Romfea από τον Πρωτοπρεσβύτερο Αναστάσιο Γκοτσόπουλο της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών ένα άρθρο που αφορά τον διάλογο που είχε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο στην Σύναξη των Προκαθημένων των Αυτοκεφάλων εκκλησιών τον Ιανουάριο του 2016 στην Γενεύη, στην τελευταία φάση της προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, αναφορικά με το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα. Σε αυτήν την τελευταία προσυνοδική Σύναξη πριν την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, όλοι οι Προκαθήμενοι υπέγραψαν την συμμετοχή τους σε αυτήν που θα λάμβανε χώρα στην Κρήτη τον Ιούνιο του 2016. Τελικά όμως η εκκλησία της Ρωσίας δεν προσήλθε στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, παρόλο που είχε υπογράψει την συμμετοχή της. Θα συμφωνήσουμε λοιπόν, με τον Πρωτοπρεσβύτερο που γράφει στο άρθρο του «Ὁ ἀποστολικὸς λόγος ἀκούγεται περισσότερο ἀπὸ ποτέ ἐπίκαιρος: «ἤτω δὲ ὑμῶν τὸ ναὶ ναί, καὶ τὸ οὒ οὔ, ἵνα μὴ εἰς ὑπόκρισιν πέσητε» (Ἰακ. 5, 12). Ὃποιος δέν τὸν τηρήσει θὰ ἀκούσει τὴν Κυριακὴ ἐπιτίμηση: «Οὐαὶ ὑμῖν… ὑποκριτές».
Στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο θα μπορούσε να είχε συζητηθεί και επιλυθεί το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα, το οποίο τελικά λύθηκε σύμφωνα με τους Ιερούς κανόνες, την Ιερά Παράδοση και την πράξη της Εκκλησίας με την παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αλλά όμως, δεν συζητήθηκε στην Κρήτη διότι η λύση του ζητήματος ήταν κάτι που φοβόταν η εκκλησία της Ρωσίας, η οποία ήθελε να παραμείνει η κατάσταση στην Ουκρανία ως είχε. Και το φοβόταν διότι γνώριζε πολύ καλά ότι δεν υπήρχε άλλη λύση σε αυτό το ζήτημα εκτός από την απόδοση Αυτοκεφαλίας στην εκκλησία της Ουκρανίας, πράγμα που θα σήμαινε την απώλεια της επιρροής που είχε η Μόσχα στην Ουκρανία. Γνώριζε επίσης ότι οι σχισματικές ομάδες στην Ουκρανία ήταν σχισματικοί όχι για λόγους πίστεως και δόγματος, αλλά επειδή ήθελαν η εκκλησία τους να μην εξαρτάται από την εχθρική στην πατρίδα τους ρωσική εκκλησία. Οπότε έπρεπε πάση θυσία να μην τεθεί αυτό το ζήτημα στο τραπέζι.
Είναι ευχής έργον το ότι ο Πρωτοπρεσβύτερος μας δίνει το περιθώριο να βγάλουμε μόνοι μας τα συμπεράσματά μας για το ποιός έχει, αν όχι την αποκλειστική, πάντως την κύρια ευθύνη ενώπιον του Θεού, της οικουμενικής ορθοδοξίας και της Ιστορίας για την σοβαρή κρίση στις διορθόδοξες σχέσεις και τον κλονισμό της πανορθοδόξου ενότητος… όπως γράφει.
Ας δούμε λοιπόν το κείμενό του αναλυτικά και ας δούμε τι συμπεράσματα βγαίνουν από τα πρακτικά που δημοσιεύθηκαν, σχολιάζοντάς τα.
Ο π. Αναστάσιος ξεκινάει με ένα σύντομο χρονολόγιο.
2016 (21-28 Ἰανουαρίου): Σύναξη Προκαθημένων στό Σαμπεζὺ, μὲ τὴ συμμετοχὴ
τοῦ κανονικοῦ Μητροπολίτου Κιέβου Ὀνουφρίου, … Ρητή
ὑπόσχεση τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου ὃτι δὲν θὰ χορηγήσει Αὐτοκεφαλία
στὴν Οὐκρανία!
Το 2016 ο μητροπολίτης Ονούφριος ήταν ο μόνος κανονικός μητροπολίτης Κιέβου. Αυτό είναι γνωστό τοις πάσι. Για ποιόν λόγο να μην το αναγνωρίζει αυτό ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος; Οι άλλες δύο εκκλησιαστικές παρατάξεις που δρούσαν στην Ουκρανία, ήταν ακόμα σχισματικές. Ο σκοπός του Οικουμενικού Πατριαρχείου ήταν ανέκαθεν να δοθεί η λύση στο πρόβλημα από κοινού με την εκκλησία της Ρωσίας και μάλιστα μετά την διμερή συμφωνία με τον Πατριάρχη Αλέξιο στην συνάντηση που είχαν στο Κίεβο το 2008, να δράσουν από κοινού και άμεσα για να λυθεί το ζήτημα της Ουκρανίας. Το 2016 λοιπόν, ο Οικουμενικός Πατριάρχης είχε ακόμα ελπίδες (οι οποίες απεδείχθησαν φρούδες), ότι η εκκλησία της Ρωσίας θα μπορέσει να συνεργαστεί στην λύση του προβλήματος της Ουκρανίας.
Άλλωστε, το 2018 (δύο χρόνια αργότερα) έγινε το επίσημο αίτημα από την Ουκρανία για την απόδοση Αυτοκεφαλίας, καθώς και η έκκλητος προσφυγή από τον Φιλάρετο και τον Μακάριο (ηγέτες των σχισματικών παρατάξεων στην Ουκρανία). Τότε είχε γίνει πλέον πασιφανές ότι η εκκλησία της Ρωσίας δεν είχε καμία διάθεση να δώσει λύση στο ζήτημα της Ουκρανίας. ‘Έτσι ανέλαβε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ενήργησε σύμφωνα με τα προνόμια που έχει λάβει από τις Οικουμενικές Συνόδους και έδωσε λύση στο ζήτημα.
2018 (11 Οκτωβρίου): Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος μὲ συνοπτικές διαδικασίες ἀποκατέστησε ὅλους τοὺς σχισματικοὺς ὡς κανονικοὺς ἀρχιερεῖς ἀνεξάρτητα μέ τὸ ἂν εἶχαν δεχθεῖ κανονικὴ χειροτονία ἤ ἦσαν ἀχειροτόνητοι.
Η Πατριαρχική Σύνοδος επανέφερε στην κανονικότητα όλους τους πρώην σχισματικούς (μετά την εξέταση της εκκλήτου προσφυγής που είχανε κάνει οι αρχηγοί των σχισματικών παρατάξεων). Πράγμα το οποίο το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει το δικαίωμα και προνόμιο να πράξει σύμφωνα με τους Ιερούς κανόνες (9 & 17 της Δ΄ Οικ. Συν.). Όπως σε όλες τις αντίστοιχες περιπτώσεις επαναφοράς και θεραπείας σχισμάτων, η Εκκλησία έκανε δεκτά όλα τα μυστήρια που είχαν λάβει χώρα τα προηγούμενα χρόνια (χειροτονίες, βαπτίσεις, γάμους κλπ.) και είχαν τελεστεί από τους πρώην σχισματικούς. Το Άγιο Πνεύμα αναπληρεί όλα τα κενά σε αυτές τις περιπτώσεις. Χαρακτηριστικά σύγχρονα παραδείγματα είναι η εκκλησία της Βουλγαρίας που είχε χάσει κάθε Αποστολική διαδοχή μετά το σχίσμα των 72 ετών και το 1945 επανήλθε στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η εκκλησία των Σκοπίων η οποία από 1959 δημιούργησε σχίσμα μέσα στο Πατριαρχείο Σερβίας και το 2021 το Οικουμενικό Πατριαρχείο τους επανέφερε στον βαθμό της ιερωσύνης που είχαν την περίοδο του σχίσματος, η υπερόρια ρώσικη εκκλησία της ROCOR που για 91 χρόνια η εκκλησία της Ρωσίας τους θεωρούσε σχισματικούς και με μια υπογραφή της Συνθήκης επανένωσης το 2008 έγιναν δεκτοί στους ιερατικούς τους βαθμούς κ.α. Όλα τα παραπάνω σχίσματα λύθηκαν χωρίς καμία αναχειροτονία.
Αχειροτόνητοι στην εκκλησία της Ουκρανίας όπως έχει πλέον αποδειχθεί, δεν υπήρξαν.
2018 (15 Δεκεμβρίου) «Ἑνωτικὴ» Σύνοδος μέ τὴν συμμετοχὴ ἀντιπροσωπείας τοῦ
Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν σχισματικῶν. Ἡ κανονικὴ Ὀρθόδοξη
Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας ὑπὸ τὸν Μητροπολίτῃ Ὀνούφριο δέν συμμετεῖχε. Ἡ
Σύνοδος ἐξέλεξε τὸν Ἐπιφάνιο ὡς «Μητροπολίτη» Κιέβου, παρὰ τὴν ὓπαρξη
τοῦ κανονικοῦ Μητροπολίτου Ὀνουφρίου.
Είναι απορίας άξιον πώς ο π. Αναστάσιος μιλάει για συμμετοχή σχισματικών στην Ενωτική Σύνοδο. Κανένας σχισματικός δεν συμμετείχε στην Σύνοδο αυτή. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο εν πρώτοις επανέφερε στην κανονικότητα τους πρώην σχισματικούς και έπειτα συγκάλεσε την Σύνοδο. Το σχίσμα θεραπεύτηκε τον Οκτώβριο και η Ενωτική Σύνοδος έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο. Οι πρώην σχισματικοί είχαν επανέλθει στην κανονικότητα και κοινωνία με τον υπόλοιπο Ορθόδοξο κόσμο μέσω του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η εκκλησία της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν μπορούσε ούτως ή άλλως να συμμετάσχει αν δεν λάμβανε τέτοια εντολή από το Πατριαρχείο Μόσχας. Παρ’ όλα αυτά όμως δύο από τους αρχιερείς της συμμετείχαν στην Ενωτική Σύνοδο.
Το 1990 δόθηκε αυτονομία από το Πατριαρχείο Μόσχας στην εκκλησία της Ουκρανίας. Δόθηκε και τόμος αυτονομίας καθώς και αντικανονικά ο τίτλος του Μητροπολίτη Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας. Και ήταν αντικανονικό, αφού από πουθενά και κανένα επίσημο έγγραφο δεν προέκυπτε ότι η Ουκρανία ανήκε στο Πατριαρχείο Μόσχας. Οπότε με την εκλογή του Μητροπολίτη Επιφανίου ως Προκαθημένου της νέας Αυτοκέφαλης εκκλησίας, ο τίτλος «Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας» αυτομάτως εδόθη σε αυτόν. Ο Μητροπολίτης Ονούφριος θα παρέμενε στην θέση του ως ο «Προκαθήμενος» της ρωσικής εκκλησίας στην Ουκρανία, όπως ήταν δηλαδή και πριν από την Αυτοκεφαλία, έχοντας όμως τον τίτλο «Μητροπολίτης εν Κιέβῳ» του Πατριαρχείου Μόσχας.
2019 (6 Ιανουαρίου) Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης … χορηγεῖ στοὺς σχισματικοὺς τὸν Τόμο Αὐτοκεφαλὶας.
Ο Τόμος δόθηκε όπως εδόθησαν και όλοι οι άλλοι Τόμοι χωρίς να χρειάζεται συναίνεση από άλλες τοπικές εκκλησίες. Διότι, όπως και να το κάνουμε, αυτό είναι αποκλειστικό προνόμιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σε κανονικό έδαφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στην Ουκρανία των 45 εκατομμυρίων, δημιουργήθηκε η 15η Αυτοκέφαλη εκκλησία. Η Μητέρα Εκκλησία για άλλη μια φορά έδωσε από τα σπλάχνα της και δημιούργησε μια νέα Αυτοκέφαλη εκκλησία. Όπως είδαμε οι πρώην σχισματικοί είχαν αποκατασταθεί τον Οκτώβριο του 2018, οπότε είναι άστοχη η αναφορά «χορηγεῖ στοὺς σχισματικοὺς τὸν Τόμο Αὐτοκεφαλὶας», διότι δεν υπήρχαν σχισματικοί τον Ιανουάριο του 2019.
Συνεχίζει ο Πρωτοπρεσβύτερος με μια «Περίληψη Πρακτικών» της Συνάξεως των Προκαθημένων στο Σαμπεζύ το 2016, για να συνεχίσει έπειτα με τα «αποσπάσματα από τα Πρακτικά». Θα σχολιάσουμε τις παραγράφους όπως τις παραθέτει ο π. Αναστάσιος για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.
§ 3: Ὁ Μητροπολίτης Κιέβου … συμμετεῖχε στὴν Σύναξη τῶν Προκαθημένων …
Δεν μας κάνει έκπληξη η συμμετοχή του μητροπολίτη Ονουφρίου στην Σύναξη αυτή αφού ήταν μόνιμο μέλος της Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας. Στην Ουκρανία το 2016 δεν υπήρχε άλλη κανονική εκκλησία. Η μόνη επιλογή των Ουκρανών για να είναι σε κανονικότητα και ενότητα με την υπόλοιπη Ορθοδοξία ήταν αυτή η εκκλησία που υπαγόταν στο Πατριαρχείο Μόσχας. Το 2016 η Ρωσία είχε ήδη αρπάξει την Κριμαία και διεξήγε πόλεμο εναντίον των Ουκρανών στο Ντονμπάς. Υπήρχε επίσης πόλεμος και στην συνείδηση των Ουκρανών που ήθελαν μεν να ανήκουν σε κανονική εκκλησία, αλλά δεν ήθελαν να έχουν σχέσεις με την Ρωσία που διεξήγε πόλεμο εναντίον τους.
§ 4,8: Ὁ Πατριάρχης Μόσχας διαμαρτύρεται γιὰ τὴν παρουσία καὶ ἐνίσχυση τῶν σχισματικῶν τῆς Οὐκρανίας ἐκ μέρους Οὐκρανῶν ἀρχιερέων ποὺ ὑπάγονται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατραρχεῖο.
Ήδη διαφαίνεται από την πλευρά του Πατριάρχου Μόσχας η αντίθεση και η μη διάθεση να λυθεί το εκκλησιαστικό ζήτημα στην Ουκρανία. Διότι γνώριζε πολύ καλά ότι το μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας δεν ήθελε την εκκλησία της Ρωσίας. Ως εκ τούτου ο Πατριάρχης Μόσχας διαμαρτύρεται σε οποιαδήποτε αναφορά γίνεται για τους σχισματικούς.
§ 4,5,6: Ὁ Πατριάρχης Μόσχας ἐνημερώνει τὴν Σύναξη γιὰ τὶς βιαιότητες τῶν σχισματικῶν ἐναντίον τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας… εὐχαριστεῖ τὶς Ἐκκλησίες γιὰ τὴ συμπαράστασή τους στὴν κανονικὴ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας.
Γίνεται μια προσπάθεια από την πλευρά του Πατριάρχη Μόσχας να κερδίσει την συμπάθεια των Προκαθημένων και του Οικουμενικού Πατριάρχη φυσικά. Αναφέρει βιαιότητες των σχισματικών εναντίον της κανονικής εκκλησίας. Ως αποτέλεσμα αυτού, στην Πατριαρχική Σύνοδο της 11ης Οκτωβρίου 2018 (όπου ουσιαστικά επικυρώθηκε η απόδοση Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία), το 5ο άρθρο αναφέρει ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο απεφάσισε «Νά κάμῃ ἔκκλησιν πρός πάσας τάς ἐμπλεκομένας πλευράς νά ἀποφεύγουν καταλήψεις Ναῶν, Μονῶν καί ἄλλων περιουσιακῶν στοιχείων, ὡς καί πᾶσαν πρᾶξιν βίας καί ἐκδικητικότητος, εἰς ἐπικράτησιν τῆς εἰρήνης καί τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ». Οι μεταφορές ναών από την εκκλησία της Ρωσίας στην Ουκρανία προς την νέα Αυτοκέφαλη εκκλησία γίνονται με δημοκρατικό τρόπο. Οι ίδιοι οι ενορίτες ψηφίζουν με πλειοψηφία για το αν θα μεταφερθούν. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, δυστυχώς, έχουμε καταλήψεις ναών (παρά την έκκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη) από τους πιστούς του Πατριαρχείου Μόσχας, αφού πρέπει να μεταφερθεί ο ναός, πράγμα που φέρει μερικές φορές κάποιες συγκρούσεις εκατέρωθεν.
§ 8, 19: Ὁ Πατριάρχης Μόσχας εὐχαριστεῖ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη γιὰ τὴν ἄρνηση στήριξης τῶν σχισματικῶν.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης όπως αναφέρθηκε ήθελε να λυθεί το ζήτημα από κοινού με την εκκλησία της Ρωσίας. Έτσι διατηρούνταν οι θερμές σχέσεις γιατί επέκειτο συνεργασία πάνω σε αυτό το μείζον θέμα και πρόβλημα.
§ 10: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἐκφράζει τὴ χαρά του γιὰ τὴ συμμετοχὴ τοῦ Μητροπολίτῃ Κιέβου Ὀνουφρίου … καὶ δηλώνει ἐπίσημα ὅτι «ὅλοι… ἀναγνωρίζομεν ὡς τὸν μόνον κανονικὸν ἱεράρχην τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας εἰς τὴν Οὐκρανίαν».
Ο Μητροπολίτης Ονούφριος ήταν τότε (2016) ο μόνος κανονικός ιεράρχης της Ορθοδόξου εκκλησίας στην Ουκρανία. Για ποιό λόγο να μην το αναγνωρίζει αυτό και ο Οικουμενικός Πατριάρχης;
§12-18, 28: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης …ἀναγνωρίζει ὅτι ἡ Οὐκρανία «ἐνσωματώθηκε στὴν Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας»… καὶ σέβεται τὴν εὐαισθησία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας γιὰ τὴν Οὐκρανία.
Είναι γνωστό το ότι η Ουκρανία ενσωματώθηκε στην εκκλησία της Ρωσίας ήδη από την περίοδο της Μ. Αικατερίνης. Η ενσωμάτωση αυτή (την οποία αναγνωρίζει και ο Οικουμενικός Πατριάρχης) δεν σημαίνει ότι έγινε με κάποια κανονική πράξη της Εκκλησίας. Έγινε αντικανονικά και αυθαίρετα, πράγμα το οποίο είναι αδιαμφισβήτητο, αφού δεν τηρήθηκαν οι όροι του Συνοδικού Γράμματος του 1686. Σε αυτή την αντικανονική απορρόφηση γίνεται αναφορά ακόμα και στο Τόμο της εκκλησίας της Πολωνίας, τον οποίο Τόμο, αναγνώρισε και η Ρωσία το 1948. Αναγνώρισε λοιπόν ότι είχε πράξει λάθος.
Επίσης ο Οικουμενικός Πατριάρχης σεβόταν την ευαισθησία της εκκλησίας της Ρωσίας στην Ουκρανία για αυτό και δεν είχε ακόμα ενεργήσει. Ήθελε όπως είδαμε να λυθεί το ζήτημα από κοινού.
§ 14: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης δηλώνει ἐπισήμως ὅτι ἡ «Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως οὐδόλως προβαίνει εἰς ἀνάμιξιν εἰς τὰς ἐσωτερικὰς ὑποθέσεις τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν».
Στην απόδοση Αυτοκεφαλίας στην εκκλησία της Ουκρανίας το Οικουμενικό Πατριαρχείο πρώτα ακύρωσε το Συνοδικό Γράμμα του 1686 (επαναφέροντας την Ουκρανία στον πλήρη έλεγχό του) και έπειτα συγκάλεσε την Ενωτική Σύνοδο και απέδωσε τον Τόμο Αυτοκεφαλίας, για να μην μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι επεμβαίνει σε εσωτερικές υποθέσεις άλλων εκκλησιών. Η Ουκρανία ήταν ούτως ή άλλως ανέκαθεν μέρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
§ 15: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης δηλώνει ἐπισήμως ὅτι δὲν ἀμφισβητεῖ τὰ «κανονικὰ δικαιώματα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας» ἐπὶ τῆς Οὐκρανίας.
Τα κανονικά δικαιώματα της εκκλησίας της Ρωσίας στην Ουκρανία υπάρχουν ακόμη και μέχρι σήμερα. Αφού η εκκλησία αυτή ακόμα δραστηριοποιείται στην Ουκρανία παρ’ όλον τον πόλεμο που διεξάγει εκεί η Ρωσία. Και ο Οικουμενικός Πατριάρχης ουδέποτε τους εμπόδισε από αυτό.
§ 16: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης χαρακτηρίζει τὸν Φιλάρετο «σχισματικὸν» …
Είμαστε στο 2016 όπου ο Φιλάρετος και οι σχισματικές ομάδες ακόμα δεν είχαν αποκατασταθεί.
§ 17: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης δηλώνει ἐπισήμως ὅτι … δὲν θέλει νὰ διασπάσει τὶς
«ἀδελφικὲς σχέσεις» μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ῥωσσίας… Ἐπιθυμεῖ «ὅπως τὰ πάντα διευθετηθῶσιν, εἰ δυνατόν, ἐν ἀγαστῇ συνεργασίᾳ τῶν Ἐκκλησιῶν ἡμῶν».
Αυτή είναι η πραγματική επιθυμία του Οικουμενικού Πατριάρχη. Να λυθεί το ζήτημα με την αγαστή συνεργασία των δύο εκκλησιών. Του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου Μόσχας. Και για το επιτύχει αυτό δεν ήθελε να διασπάσει τις αδελφικές σχέσεις που υπήρχαν μεταξύ τους.
§ 20: Ὁ Πατριάρχης Μόσχας ἐκφράζει τὶς ἒντονες ἀνησυχίες του ὅτι μετὰ τὴ Σύνοδο θὰ καταβληθεῖ προσπάθεια ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο νὰ νομιμοποιήσει τοὺς σχισματικούς παραχωρώντας τους αὐτοκεφαλία…
Γίνεται φανερό ότι σε αντίθεση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η πλευρά της ρωσικής εκκλησίας δεν είχε καμία πρόθεση να βοηθήσει στην λύση του ουκρανικού ζητήματος και να δοθεί Αυτοκεφαλία στην Ουκρανία. Αμέσως μόλις ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκανε φανερή την επιθυμία του για την συνεργασία των εκκλησιών στη λύση του ζητήματος, ο Πατριάρχης Μόσχας έχει έντονες ανησυχίες ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα ενεργήσει μονομερώς.
§ 22: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀπαντῶντας δηλώνει κατηγορηματικὰ ὅτι οἱ πληροφορίες αὐτές στεροῦνται σοβαρότητας.
Η επιθυμία του Οικουμενικού Πατριάρχη είναι να διευθετηθούν τα πάντα με την συνεργασία των δύο εκκλησιών.
§ 24: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης «διαβεβαιώνει» … ὅτι ἡ πρότασή του… δὲν ὑποκρύπτει «οὔτε ὑστεροβουλία οὔτε σκοπιμότητα» γιὰ τὴν Οὐκρανία, ὅπως ἂφησε νὰ ἐννοηθεῖ ὁ Μόσχας.
Το Πατριαρχείο της Μόσχας φοβάται σκοπιμότητα και υστεροβουλία στο θέμα της Αυτοκεφαλίας. Δεν θέλει καμία συζήτηση για το θέμα. Δεν αρκείται στην επιθυμία του Οικουμενικού Πατριάρχη για συνεργασία στην λύση του ζητήματος, αλλά αντιθέτως εκφράζει φόβους και ανησυχίες, όπως και νωρίτερα, για σκοπιμότητα εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δεν υπάρχει καμία διάθεση συνεργασίας. Ούτε καν λόγος δεν γίνεται.
§ 25: Ὁ Μητροπολίτης Γκόρι τῆς Ἐκκλησίας Γεωργίας ἀναφέρει ὅτι τὸ Αὐτοκέφαλο στήν Ἐκκλησία Γεωργίας χορηγήθηκε ἀπὸ τὴν Ἀντιόχεια, ἐνῶ τὸ 1990 ὁ Τόμος τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως τὸ ἐπιβεβαιώνει.
Το 1990 δόθηκε η κανονική Αυτοκεφαλία στην εκκλησία της Γεωργίας. Πώς θα δεχόταν η εκκλησία της Γεωργίας να παραμένει με έναν «κατώτερο» Τόμο από αυτόν που έχουν όλες οι άλλες Αυτοκέφαλες εκκλησίες; Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σφράγισε και αυτήν την Αυτοκέφαλη εκκλησία παρ’ όλο που δεν ανήκε στις περιοχές της δικαιοδοσίας του.
§ 26: Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΜΟΣΧΑΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΝΕΙ ΟΤΙ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΔΙΑΒΕΒΑΙΩΣΕ … ΟΤΙ ΟΥΤΕ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΟΥΤΕ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ … ΘΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ.
Το μόνο που ενδιέφερε τον Πατριάρχη Μόσχας σε αυτήν την Σύναξη Προκαθημένων φαίνεται ότι ήταν η μη παραχώρηση Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία. Η απόδοση Αυτοκεφαλίας θα σήμαινε και την απώλεια της επιρροής που είχε η εκκλησία της Ρωσίας στην Ουκρανία. Κανένας λόγος δεν γίνεται πάλι για λύση από κοινού του ζητήματος, εις απάντηση έστω των δηλώσεων του Οικουμενικού Πατριάρχη.
§ 27: Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ … ΟΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ…
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης σταθερός στην επιθυμία του να λυθεί από κοινού το ζήτημα, για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει ότι δεν θα κινηθεί από μόνος του στο ζήτημα αυτό, διότι ο σκοπός του ήταν να γίνει από κοινού αυτό.
§ 31-32: Ὁ Μητροπολίτης Κιέβου Ὀνούφριος ἐκφράζει … τὸ παράπονο ὅτι κάποιοι ἀρχιερεῖς ὑποστηρίζουν τοὺς σχισματικοὺς.
Οι δηλώσεις του μητροπολίτη Ονουφρίου είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τις δηλώσεις του Πατριάρχη Μόσχας. Και είναι λογική η πλήρης συμφωνία των δύο ανδρών αφού αυτή η εκκλησία της Ουκρανίας, είναι παράρτημα της εκκλησίας της Ρωσίας και δεν μπορεί να διαφοροποιείται.
§ 35: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἐνημέρωσε … ὅτι ὃταν ἐπισκέφθηκε τὸ Κίεβο ἐνῶ παρακλήθηκε ἐπιμόνως νὰ συναντηθεῖ μὲ τὸν «σχισματικό Φιλάρετο» ἀπέρριψε τὴν πρόταση αὐτὴ.
Από αυτήν του την στάση φαίνεται το εκκλησιαστικό φρόνημα και ήθος του Οικουμενικού Πατριάρχη. Για ποιόν λόγο να συναντηθεί με τον «σχισματικό Φιλάρετο» και να γκρεμίσει ότι έχει χτιστεί μέχρι τώρα; Η επιθυμία του είναι να δοθεί λύση από κοινού με την εκκλησία της Ρωσίας. Αν προέβαινε σε κάποια τέτοια πράξη, αμέσως θα δημιουργούταν έντονες αντιδράσεις από την πλευρά της Ρωσίας. Παρ’ όλη αυτή την στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη, η εκκλησία της Ρωσίας είχε ακόμη αμφιβολίες και ανησυχίες για την μονομερή λύση του ζητήματος και απόδοση Αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
§ 36: Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀποκάλυψε …ὅτι τὸ Πατριαρχεῖο εἶχε συμφωνήσει μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας νὰ ἐξετάσουν ἀπὸ κοινοῦ μία πρὸς μία κάποιες περιπτώσεις
σχισματικῶν ἀρχιερέων «διότι ὡρισμένοι ἐξ αὐτῶν εἶχον χειροτονίαν ἀπὸ κανονικοὺς ἀρχιερεῖς»,… μήπως βοηθήσωμεν, τοὐλάχιστον μερικοὺς ἐξ αὐτῶν, νὰ ἐπιστρέψουν εἰς τοὺς κόλπους τῆς κανονικῆς Ἐκκλησίας».
Εδώ φαίνεται για άλλη μια φορά ο πόθος του Οικουμενικού Πατριάρχη να δοθεί λύση στο ζήτημα και να επέλθει η ενότητα στην Ουκρανία και να επιστρέψουν οι σχισματικοί στους κόλπους της κανονικής εκκλησίας. Δεν δίστασε να ζητήσει να εξετάσουν από κοινού μια προς μια τις περιπτώσεις σχισματικών αρχιερέων. Δηλαδή προτείνει τρόπους για αυτήν την κοινή συνεργασία, την οποία η εκκλησία της Ρωσίας ουδέποτε αποδέχτηκε. Κάνει τα πάντα για την επαναφορά στην κανονικότητα των πρώην σχισματικών, έστω κάποιων από αυτούς, σε αντίθεση με τον Πατριάρχη Μόσχας που μέχρι τώρα εξέφραζε τις αντιρρήσεις και τους φόβους του για κάτι τέτοιο. Ο ένας παλεύει για την ενότητα και ο άλλος την φοβάται. Ο ένας ποθεί την σωτηρία όλου του ουκρανικού λαού και ο άλλος σιωπά. Και παρ’ όλη την συμφωνία για εξέταση από κοινού των σχισματικών αρχιερέων, η εκκλησία της Ρωσίας δεν μπήκε σε κανέναν κόπο να ασχοληθεί με αυτό, διότι γνώριζε πολύ καλά ότι η Εκκλησία πάμπολλες φορές είχε να αντιμετωπίσει τέτοιες περιπτώσεις σχισμάτων, και ως Μητέρα έκανε τα πάντα για να επέλθει η ενότητα. Και πάντοτε τα κατάφερνε, ακόμα και σε περιπτώσεις αιρέσεων, με χειροτονίες από αιρετικούς αρχιερείς. Και γνώριζε πως το ζήτημα της Ουκρανίας δεν ήταν δύσκολο να λυθεί, αλλά η λύση του θα σήμαινε την απώλεια της Ουκρανίας για αυτήν. Όπως αποδείχθηκε τελικώς μετά από εξέταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα στο θέμα των χειροτονιών. Αχειροτόνητοι ή αυτοχειροτόνητοι δεν υπάρχουν στην εκκλησία της Ουκρανίας.
Ευκόλως λοιπόν, βγάλαμε τα συμπεράσματά μας από τα πρακτικά αυτής της Σύναξης Προκαθημένων και θαυμάσαμε το μεγαλείο αυτού του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου που δεν διστάζει να κάνει τα πάντα για την ενότητα των εκκλησιών.
