Δρ. Αναστάσιος Βαβούσκος
Δικηγόρος
Άρχων Ασηκρήτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Η έκδοση του Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου για την παραχώρηση αυτοκεφάλου καθεστώτος στην Εκκλησία της Ουκρανίας αποτέλεσε την αφετηρία για την επέλευση ενός οιονεί διχασμού στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Από την μία πλευρά το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το μόνο αρμόδιο για την έκδοση του ανωτέρω Τόμου, και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, οι οποίες το ακολούθησαν, σεβόμενες την απόφασή του.
Από την άλλη πλευρά, οι υπόλοιπες και πλειοψηφούσες κατ’ αριθμόν Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, οι οποίες είτε ρητώς είτε σιωπηρώς αρνούνται να σεβαστούν και να υλοποιήσουν την προαναφερθείσα απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Η διαμορφωθείσα εν τοις πράγμασι διχογνωμία εντάθηκε περισσότερο μετά την τετελεσμένη εισπήδηση του Πατριαρχείου Μόσχας εντός των ορίων κανονικής δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Κοντά σε όλα αυτά ήρθε και η άνευ κανονικού ερείσματος πρωτοφανής ενέργεια του Πατριαρχείου Σερβίας να παραχωρήσει αυτοκέφαλο καθεστώς στην Μακεδονική Εκκλησίας, αντιποιούμενο την αντίστοιχη αποκλειστική αρμοδιότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Αν σε όλα τα παραπάνω, προσθέσουμε και την αδυναμία των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών που διαφωνούν, να προσδιορίσουν επακριβώς τον κανονικό τρόπο, με τον οποίο θεωρούν, ότι μπορεί να αρθεί η υφιστάμενη κρίση (Πανορθόδοξη Σύνοδος ή Σύνοδος Προκαθημένων), έχω την αίσθηση, ότι το βραδύκαυστο φυτίλι που καίει στα θεμέλια της Εκκλησίας έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε ταχύκαυστο.
Αυτή η προσωπική εκτίμηση με οδήγησε στο να δημοσιεύσω τα δύο προηγούμενα άρθρα μου, με τα οποία θέλησα να βάλω στη σωστή της βάση την άποψη των διαφοροποιουμένων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών περί του πώς μπορεί να λυθεί το πρόβλημα.
Ούτως, κατά την προσωπική μου πάντοτε άποψη, η λύση της Πανορθόδοξης Συνόδου αποκλείεται για λόγους κανονικούς και πραγματικούς, η δε Σύνοδος Προκαθημένων είναι υλοποίησιμη ως ιδέα, όχι όμως υπό το πρίσμα των ανωτέρω Αυτοκεφάλων Εκκλησιών.
Αυτή, λοιπόν, η λύση, που μας απομένει, θεωρώ ότι χρειάζεται κάποια προετοιμασία. Και ως προετοιμασία δεν εννοώ την μακροχρόνια προδικασία για την διοργάνωση της Συνόδου των Προκαθημένων. Εννοώ την προετοιμασία, που θα οδηγήσει σε μία ψυχολογική προσέγγιση των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών που διαφωνούν, με την Μητέρα Εκκλησία και τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες που στάθηκαν δίπλα της, τηρώντας το Κανονικό Δίκαιο και τις παραδόσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Και το ερώτημα είναι, τι είδους προετοιμασία θα ήταν αυτή και ποιος θα την υλοποιούσε. Θα σας δώσω αμέσως την απάντηση.
Κατά την διάρκεια των σπουδών στο Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών Σπουδών Ορθοδόξου Θεολογίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σαμπεζύ της Γενεύης είχα την ευκαιρία να έχω γόνιμες συζητήσεις με τον Καθηγητή μου τον κ. Βλάσιο Φειδά. Ο οποίος σε μία από τις συζητήσεις μας μου είπε με την χαρακτηριστική φωνή του: «Αφέντη, πρέπει να κοιτάμε αυτό που μας ενώνει και όχι αυτό που μας χωρίζει».
Είμαι βέβαιος, ότι σε αυτή την κουβέντα βρίσκεται και η απαρχή της επιλύσεως του προβλήματος των διορθοδόξων σχέσεων σήμερα. Τι μπορεί λοιπόν να γίνει;
Έχουμε δύο νέους (δεν εννοώ από πλευράς ηλικίας) Προκαθημένους. Κατά χρονολογική σειρά, τον Μητροπολίτη Κιέβου κ. Επιφάνιο και τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και Νέας Ιουστινιανής κ.κ. Γεώργιο. Εάν θέλουμε να δούμε ρεαλιστικώς το θέμα, τον πρώτο θα πρέπει να τον αποκλείσουμε, διότι ως διαφιλονικούμενο πρόσωπο (κακώς μεν αλλά είπαμε να είμαστε ρεαλιστές), δεν θα μπορούσε να εισφέρει στην προσπάθεια προσεγγίσεως των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, όσο θα ήθελε.
Άρα, μας απομένει ο νεοεκλεγείς Αρχιεπίσκοπος Κύπρου. Οπότε, έχοντας το πρόσωπο, πρέπει να δούμε, τι θα μπορούσε να πράξει με σκοπό την απαρχή της αποκαταστάσεως των διορθοδόξων σχέσεων.
Εντός του πλαισίου «κοιτώ αυτό που μας ενώνει και όχι αυτό που μας χωρίζει», θα πρότεινα το εξής:
Θα μπορούσε ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου να επιλέξει καταρχήν μία ημερομηνία συμβολική και συνδεδεμένη με την Εκκλησία της Κύπρου και την ιστορία της.
Στη συνέχεια, θα μπορούσε να καλέσει για την ημερομηνία αυτή τους Προκαθημένους των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, προκειμένου να συνεορτάσουν και να συλλειτουργήσουν μετ΄ αυτού ως νέου Προκαθημένου την συμβολική αυτή ημέρα. Παραλλήλως, δε, θα μπορούσε να συνδυάσει την πρόσκληση αυτή με την διοργάνωση μίας εκδήλωσης (ημερίδα, συνέδριο) για τα εκκλησιαστικά μνημεία και κειμήλια της Εκκλησίας της Κύπρου, που βρίσκονται στα κατεχόμενα, προβάλλοντας το θέμα αυτό όχι μόνο ως διεθνές αλλά και διορθόδοξο και διαθρησκειακό. Στην εκδήλωση αυτή, θα κληθούν για να τοποθετηθούν με εισήγησή τους και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες και όχι μόνο για την προστασία των εκκλησιαστικών κειμηλίων και μνημείων στα κατεχόμενα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Και τώρα θα μου πείτε, ότι η ιδέα είναι καλή αλλά είναι πραγματοποιήσιμη; Θα έρθουν όλες οι Εκκλησίες; Η΄ θα επικαλεσθούν την τυχόν παρουσία του Μητροπολίτη Κιέβου και θα αρνηθούν την πρόσκληση; Η΄ ακόμη και την μνημόνευση του Μητροπολίτη Κιέβου από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου;
Η απάντηση μου έχει ήδη διατυπωθεί αλλά θα την επαναλάβω. Μπορεί η πρόσκληση να τύχει αρνήσεως από κάποιες Εκκλησίες. Όμως, κάποια στιγμή πρέπει να γίνει το βήμα και κάθε Εκκλησία ας αναλάβει τις ευθύνες της. Και όποια Εκκλησία θέλει να προβάλλει τον αρνητισμό της, ας τον προβάλλει, αντιθέτως προς το γράμμα και το πνεύμα των ιερών κανόνων. Και είναι προτιμότερο να τείνεις χείρα φιλίας και ας μην γίνει δεκτή γιατί τουλάχιστον σ’ αυτήν την περίπτωση ξέρεις την απάντηση. Ενώ αν δεν την τείνεις, θα σου μένει πάντοτε η απορία, αν τείνοντας την, θα γινόταν δεκτή ή όχι. Στο κάτω – κάτω της γραφής, όπως λέει και ο λαός: «αν δεν σπάσεις αυγά, ομελέτα δεν γίνεται».
Συνεπώς, κατά την άποψη μου ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κρατά το κλειδί για την απαρχή της προσπάθειας άρσεως του αδιεξόδου στις διορθόδοξες σχέσεις. Αναγνωρίζω το δύσκολο του εγχειρήματος και το άγνωστο της επιτυχίας του. Είμαι όμως σίγουρος, ότι θα άξιζε το εγχείρημα, αφού ο σκοπός του θα ήταν ιερός, ήτοι η αποκατάσταση της κοινωνίας μεταξύ όλων των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Και μετά, θα έρθει και η Σύνοδος των Προκαθημένων.
