Φως Φαναρίου
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε τριήμερο Πανελλήνιο επιστημονικό συνέδριο «100 χρόνια Μικρασιατική καταστροφή – Από την καταστροφή στην Αναγέννηση» στην Άρτα από 16 έως 18 Σεπτεμβρίου 2022, με περισσότερους από 25 διακεκριμένους ομιλητές –πανεπιστημιακούς, συγγραφείς κλπ.
O πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος μίλησε με θέμα: «Το νομικό καθεστώς της Ελληνικής Θράκης κατά τη συνθήκη της Λωζάννης».
Στο συνέδριο μετείχαν με σημαντικές ανακοινώσεις και τρεις Κωνσταντινουπολίτες.
Ο Νικόλαος Ουζούνογλου, Πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών, ο Λάκης Βίγκας, Άρχων Μέγας Χαρτοφύλαξ της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και Πρόεδρος της Κοινότητας Παναγίας Νεοχωρίου του Βοσπόρου και ο Ανδρέας Ρομπόπουλος, εκδότης της εφημερίδας «ΗΧΩ της Πόλης».
Παραθέτουμε στη συνέχεια το αναλυτικό πρόγραμμα του συνεδρίου και την ομιλία του Άρχοντος της Μ.τ.Χ.Ε. Λάκη Βίγκα.
Ομιλία Λάκη Βίγκα στο συνέδριο “100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Από το 1922 στο 2022”, Κυριακή 18-9-2022, Άρτα
Εξοχώτατε τέως Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Προκόπη Παυλόπουλε,
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτη Άρτης κ. Καλλίνικε,
Κύριε Αντιπεριφερειάρχη,
Κυρία Έφη Συγγέλλου, επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,
Κύριε Νικόλαε Μπανταλούκα, Πρόεδρε του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου Άρτας,
Αγαπητές κι αγαπητοί σύνεδροι,
Καταρχάς, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση που μου απευθύνατε για να συμμετάσχω στις εργασίες του συνεδρίου με θέμα: “100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Από το 1922 στο 2022”, αν και δεν είμαι ιστορικός, και να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία και την από μηνών οργάνωσή ώστε να είναι όλα άψογα και συντονισμένα.
Η Μικρασιατική Καταστροφή για εμάς τους Έλληνες, αν και θεωρείται ως πόλεμος της ανεξαρτησίας από τον τουρκικό λαό, απορφάνισε την καθ’ημάς Ανατολή από τη Ρωμιοσύνη. Αποψίλωσε τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό, ερήμωσε τα εκπαιδευτήρια και τις εκκλησίες, εκτόπισε περίπου 1 εκατομμύριο κόσμο με αποτέλεσμα να χαθούν παιδιά και να διαλυθούν οικογένειες. Ήταν το βίαιο τέλος μιας εποχής. Της εποχής των πολυπολιτισμικών αυτοκρατοριών και της ανάδυσης του εθνικού και ομοιογενούς κράτους.
Πέρασαν 100 ολόκληρα χρόνια από τον εκπατρισμό των γηγενών πληθυσμών της Μ. Ασίας, του Πόντου και της Αν. Θράκης. Άλλαξαν οι συνθήκες της ζωής, ενσωματώθηκαν οι πρόσφυγες, ακολούθησαν άλλες γενιές, αλλά δεν ξεπεράστηκε το διαγενεακό τραύμα στους Έλληνες αλλά κυρίως στις κοινότητες προσφυγικής καταγωγής. Εμείς στην Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο, οι λιγοστοί πλέον Ρωμιοί που μας επετράπη να παραμείνουμε στις πατρογονικές μας εστίες, κάτω από τις νέες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, δώσαμε τη δική μας μαρτυρία αυτόν τον αιώνα. Δώσαμε και συνεχίζουμε να δίνουμε τον αγώνα της επιβίωσης με πίστη και με διάθεση χάραξης μιας μελλοντικής πορείας, προσαρμοζόμενοι στα νέα δεδομένα, στις δυναμικές της κοινωνίας και τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Ως μέλος μιας συρρικνούμενης κοινότητας, αλλά με γνώμονα την αρχή της διασφάλισης της ελληνορθόδοξης ταυτότητάς μας και την ανάγκη να εξασφαλιστεί η συνετή και γόνιμη παρουσία μας εντός των ισορροπιών των εμπλεκόμενων πολιτικών πλευρών. Δυστυχώς, δεν εξαρτάται μόνο από εμάς, δηλαδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ομογένεια το μέλλον μας στην Τουρκία. Οι πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί στο όνομα της αρχής της αμοιβαιότητας επέφεραν την πληθυσμιακή μας συρρίκνωση με επιπτώσεις στην παιδεία και στην κοινωνική και επιχειρηματική μας παρουσία.
Εδώ και αρκετά έτη, από τη δεκαετία του 2000, προσπαθούμε να ανατρέψουμε κάποιους όρους και συνθήκες που μας απειλούν. Υπήρξε μία μεγάλη προσπάθεια η οποία και συνεχίζει από μέρους του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της ομογένειας να θεραπεύσουμε τις πληγές μας, να δημιουργήσουμε νέους στόχους και να ανανεώσουμε την ψυχική μας διάθεση με συγκεκριμένη αναπτυξιακή στρατηγική. Απαριθμώντας μερικές προσπάθειές μας μου έρχονται στο νου το συνέδριο για το παρόν και το μέλλον της μειονότητας το 2000, οι εκλογές και ο εκδημοκρατισμός, η αφύπνιση της συνείδησης για τις βάσεις και αξίες της ταυτότητάς μας. Αναβάθμιση της μητρικής μας γλώσσας, επανίδρυση σχολείων στην Ίμβρο, ευρωπαϊκά προγράμματα, δυναμική παρουσία στην κοινωνία των πολιτών με την προώθηση των θεσμικών μας δράσεων. Επίσης, η δυναμική παρουσία και οι τοποθετήσεις του Παναγιωτάτου προς την τουρκική κοινωνία, καθώς και οι περιοδείες του σε πόλεις της Ανατολής και της Θράκης. Η συμμετοχή των τουρκόφωνων και άλλων ορθόδοξων λαών γύρω από τη δική μας κοινότητα. Η καλλιτεχνική δραστηριότητα, κυρίως μέσα από τη μουσική των νεο-Πολιτών αλλά και των ακαδημαϊκών στα πανεπιστήμια. Οι δράσεις και ο ρόλος των νεοϊδρυθέντων σωματείων, όπως οι ΣΥΡΚΙ, ΕΠΣΙ, Σύνδεσμος Σμύρνης και, βέβαια, οι νεοσύστατες ορθόδοξες κοινότητες σε διάφορες πόλεις της Μ. Ασίας και Θράκης, δημιούργησαν μια νέα αντίληψη και αυτοπεποίθηση αλλά και αποδοχή από την κοινωνία.
Μέσα από τα εκκλησιαστικά μας βακούφια (ιδρύματα), παράλληλα με τη λατρευτική ζωή, διαφυλάττουμε τη μνήμη του πολιτισμού και με τους νέους στόχους και θεσμούς μετατρέπουμε τη δυναμική αυτή σε μοχλό επιβίωσης και ανάπτυξης.
Αυτήν την περίοδο έχουμε δύο βασικές προκλήσεις να αντιμετωπίσουμε. Πρώτον, τις εκλογές στα 69 βακούφια μας (63 στην Πόλη, 5 στην Ίμβρο και 1 στην Τένεδο), που έχουν να διενεργηθούν από το 2013. Η διενέργεια εκλογών αποτελεί, μάλιστα, έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της εύρυθμης λειτουργίας των ιδρυμάτων μας, γιατί δεν ανανεώνεται με αυτόν τον τρόπο μόνο το στελεχιακό δυναμικό, αλλά εμπεδώνεται μεν ο δημοκρατικός τρόπος λειτουργίας, ενισχύεται δε η λογοδοσία και η διαφάνεια. Βασισμένοι μονάχα σε αυτές τις αρχές μπορούμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία διοίκησης στα κοινοτικά.
Ο δεύτερος στόχος, που έχουμε θέσει, είναι η έναρξη και η βιώσιμη λειτουργία του Πολιτιστικού Κέντρου της Σχολής Γαλατά. Επιθυμία μας είναι να οικοδομήσουμε ένα θεσμό που θα διαχειρίζεται κεντρικά την πολιτιστική κληρονομιά της Ρωμιοσύνης. Κι όταν αναφερόμαστε σε διαχείριση εννοούμε:
Διάσωση της μνήμης. Σήμερα, υπάρχουν κοινοτικά αρχεία διασπαρμένα στις κατά τόπους κοινότητες. Αυτά πρέπει να συγκεντρωθούν, να ταξινομηθούν, καταλογογραφηθούν, να ψηφιοποιηθούν και να είναι προσβάσιμα σε ερευνητές και ιστορικούς. Επίσης, χρειάζεται, εκμεταλλευόμενοι τα μεθοδολογικά εργαλεία της προφορικής ιστορίας, να καταγράψουμε τις μαρτυρίες των Ρωμιών και ειδικά των ηλικιωμένων, γιατί εκτός από τις επίσημες αρχειακές πηγές υπάρχουν οι πρωταγωνιστές της σύγχρονης ιστορίας, οι οποίοι από τη δικιά τους οπτική θα μας διαφωτίσουν για το παρελθόν μας. Έπειτα, θα μπορούμε να διοργανώνουμε συνέδρια, να ενισχύουμε νέους ερευνητές και να δώσουμε βήμα στην επιστημονική κοινότητα, όπως ιστορικούς, κοινωνιολόγους, εθνομουσικολόγους, που έχουν ως αντικείμενο έρευνας την Κωνσταντινούπολη και τη Ρωμιοσύνη.
Προβολή και ανάπτυξη του ρωμαίικου πολιτισμού. Ρωμιοσύνη δεν είναι μόνο οι εκκλησίες και η λατρευτική ζωή. Υπήρχε μία πλούσια λαογραφική παράδοση συνδεδεμένη, φυσικά, κυρίως με τις θρησκευτικές μας γιορτές. Αυτήν την παράδοση επιβάλλεται να την αναδείξουμε, να την προβάλουμε στην πλειονότητα κι όπου υπάρχει ανάγκη να αναβιώσουμε ήθη, έθιμα και παραδόσεις.
Στήριξη του σύγχρονου πολιτισμού. Τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά την εγκατάσταση Ελλαδιτών στην Πόλη, που συνηθίζω να τους αποκαλώ νεο-Πολίτες, έχουν ανπτυχθεί, ειδικά στο πεδίο της μουσικής, συνεργασίες με Τούρκους, Αρμενίους κ.ά. Γίνονται συναυλίες, έρευνες για Ρωμιούς μουσικούς κι ανάδειξη της μουσικής τους. Κίνηση, βέβαια, υπάρχει και στις εικαστικές τέχνες. Αυτά τα σχήματα πρέπει να τα αγκαλιάσουμε και να τα ενισχύσουμε παντοιοτρόπως. Κι αυτό ακριβώς θέλουμε να κάνει το Πολιτιστικό Κέντρο Γαλατά. Να αποτελέσει τη στέγη νέων καλλιτεχνών και δημιουργών.
Προφανώς, όλα αυτά κι ακόμα περισσότερα γίνονται με την ευλογία και τον συντονισμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου, του οποίου έχουμε την τύχη να ηγείται ο πατριάρχης Βαρθολομαίος, που με την αναγνωρισμένη προσωπικότητά του και την ηγετική του σταση δεν σταμάτησε να ταξιδεύει και να επικοινωνεί όχι μόνο στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, αλλά και στις πάλαι ποτέ εστίες του Ελληνισμού. Λειτούργησε, όπου του επετράπη, προσκύνησε επί δεκαετίες τους εγκαταλελειμμένους ναούς, επισκέφτηκε τα μνημεία, έστω κι αν ο πανδαμάτωρ χρόνος τα μετέτρεψε σε ερείπια, πήγε σε τάφους και κοιμητήρια, όλα αυτά τα χρόνια επικοινώνησε με τις τοπικές κοινωνίες με αμεσότητα και ειλικρίνεια. Επί πατριαρχίας του δημιουργήθηκαν κοινότητες, μητροπόλεις, σύλλογοι, έπειτα από 90 χρόνια. Γίνονται λειτουργίες σε πόλεις που υπάρχει σλαβόφωνο ποίμνιο, όπως στην Προύσα, Σαμψούντα, Τραπεζούντα, Άγκυρα. Στην περιοχή της Αττάλειας, της Σίδης και Αλάνιας, δραστηριοποιήθηκε ο με πλούσιο ιεραποστολικό έργο μακαριστός μητροπολίτης Πισιδίας κυρός Σωτήριος και δημιούργησε ενορίες. Στη Μητρόπολη Σμύρνης συνεχίζεται η εντατική δουλειά, στην Αδριανούπολη λειτουργούνται οι δύο ναοί της βουλγαρικής κοινότητας, στη Σηλυβρία, Βουρλά, στα Γανόχωρα γίνονται λειτουργίες, αγοράστηκαν κατοικίες, που μετατράπηκαν σε παρεκκλήσια. Στην Κωνσταντινούπολη, παραχωρήθηκαν ναοί στις κοινότητες των Ρουμάνων, Γεωργιανών και Ουκρανών με ιερείς αντίστοιχης εθνικής καταγωγής, ενώ οι ναοί των Ρώσων και Βουλγάρων ανελλιπώς εξακολουθούν να εξυπηρετούν τις θρησκευτικές ανάγκες των κοινοτήτων τους. Τέλος, πριν από λίγες εβδομάδες διοργανώθηκε το πρώτο συνέδριο ορθόδοξης νεολαίας που ζει στην Τουρκία. Ορθόδοξοι ελληνικής καταγωγής, Αντιοχείς, Ρώσσοι, Ουκρανοί, αλλά και πολλοί άλλοι βρέθηκαν μαζί, συζήτησαν, άκουσαν κι ακούστηκαν και για πρώτη φορά όλοι μαζί έστειλαν ενωτικό μήνυμα πορείας υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Κλείνοντας θέλω να σας διαβιβάσω το αισιόδοξο μήνυμα της κοινότητάς μας, η οποία, παρά τις δυσκολίες που απορρέουν κυρίως από το πληθυσμιακό μας πρόβλημα και τα εμπόδια που κατά καιρούς αντιμετωπίζουμε από την εφαρμογή της αμοιβαιότητας, δηλώνει την αποφασιστικότητά της και τη διάθεση να πορευτεί και να ανασυγκροτηθεί με αναπτυξιακό πνεύμα και σύγχρονες προδιαγραφές.
Σας ευχαριστώ θερμά όλες και όλους.
