Του Δρ Συμεών Σολταρίδη
Σε συνέχεια και ολοκλήρωση των δημοσιευμάτων για το Βλαχ-Σαράι έρχεται η συζήτηση με τον κ. Λάκη Βίγκα, Οφφικίαλο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και Πρόεδρο του Βακουφίου Παναγίας Παραμυθίας, το αμέριστο και διαρκές ενδιαφέρον του οποίου στοχεύει και στην αποκατάσταση του ναού αυτού.
«Βήματα που ακολουθήθηκαν»
Ποια ήταν τα βήματα που ακολουθήθηκαν προς τον σκοπό αυτό μέχρι τώρα;
Ο κ. Βίγκας σημειώνει πως “εξαιτίας µιας δεσµευτικής ρήτρας που ήταν σε ισχύ από το 1973, μετά από πολύμηνη προσπάθεια η Κοινότητα Βλαχ-Σαράι κατάφερε να αποκτήσει τον Τίτλο Ιδιοκτησίας (Tapu Senedi) της εκκλησίας της Παναγίας Παραμυθίας το 2010 και να γίνει εγγραφή στη μερίδα της στο Κτηματολόγιο (Tapu). Θα πρέπει να αναφερθεί βέβαια πως ο ναός αυτός είναι το μόνο περιουσιακό στοιχείο του Βακουφίου της Παναγίας Παραμυθίας.”
Γεγονός είναι ότι η ομογένεια έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια έναν διαρκή, κοπιώδη και δύσκολο αγώνα επανάκτησης και αξιοποίησης πολλών περιουσιακών στοιχείων που είχαν υφαρπαχθεί στο παρελθόν. Η νίκη όμως της Κοινότητας Βλαχ-Σαράι είναι ιδιαίτερη, καθώς με μηδενικά έσοδα και με κανένα άλλο περιουσιακό στοιχείο κατάφερε να εγγράψει τον ιστορικό αυτό ναό στη μερίδα της στο Κτηματολόγιο.
Ο κ. Βίγκας τονίζει με νόημα “Αυτός είναι ο προορισμός μας, να στηριχθεί και να ενισχυθεί η παρουσία μας στην σύγχρονη Τουρκία. Γι’ αυτό οικοδομούμε το Πολιτιστικό Κέντρο μας στον Γαλατά. Γι’ αυτό στηρίζουμε τα σχολεία μας στην Ίμβρο και αναζητούμε λύσεις και για άλλα εμβληματικά κτίρια της ομογένειας, των οποίων η φιλόκαλλη αισθητική και αρχιτεκτονική κοσμεί την Πόλη του σήμερα ως αδιάψευστος μάρτυρας και σημείο αναφοράς της πολιτιστικής μας ταυτότητας και διαχρονικής παρουσίας και συμβολής στην χώρα μας.”
Ο κ. Βίγκας είναι φύσει αισιόδοξος και όπως μας λέει, η απόκτηση του τίτλου ιδιοκτησίας ήταν μόνο το πρώτο αλλά μεγάλο βήμα. Γιατί ο αγώνας για την αποκατάσταση της Παναγίας Παραμυθίας ξεκίνησε ουσιαστικά με την απόκτηση του τίτλου ιδιοκτησίας. Αμέσως αναζητήθηκαν τεκμήρια που θα βοηθούσαν ικανοποιητικά. αρχειακό και φωτογραφικό υλικό, ιστορικά στοιχεία και καταγραφές, αρχιτεκτονικό υλικό από τα κρατικά αρχεία, χάρτες, αποτυπώσεις, ακόμα και προφορικές μαρτυρίες.
Δηλαδή οτιδήποτε θα μπορούσε να βοηθήσει στην διαμόρφωση μιας πλήρους εικόνας της αρχιτεκτονικής μορφής. Όχι μόνο του ναού, αλλά και του περιβάλλοντος χώρου με τα βοηθητικά κτίσματα. Όλα τα στοιχεία, από τα πιο σημαντικά μέχρι την πιο μικρή λεπτομέρεια έχουν της αξία του, ούτως ώστε να γίνει μια πλήρης και ολοκληρωμένη μελέτη αποκατάστασης του συνόλου συγκροτήματος. Στην προσπάθεια αυτή ως αρωγοί στάθηκαν στο πλευρό μας οι Ακύλας Μήλλας, Δημοσθένης Παϊκόπουλος και Δημήτρης Παλαβιτσίνης. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί οι αρχαιολογικές μελέτες και ανασκαφές από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλεως για τα θεμέλια του ναού και των παρακείμενων κτισμάτων, καθώς επίσης και η στατική μελέτη. Την αρχιτεκτονική μελέτη εκπόνησαν τα αρχιτεκτονικά γραφεία Hüseyin Başçetinçelik και Mimarlık Ofisi.
«Ανάδειξη ιστορικότητας»
Οι προσπάθειες πλέον έχουν περάσει σε ένα άλλο επίπεδο. Στην ενημέρωση της κοινής γνώμης και την ανάδειξη της ιστορικότητας, αλλά και της αναγκαιότητας της σύγχρονης προβολής και ανάδειξης αυτού του ναού, που είναι ο επόμενος στόχος. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος βρίσκεται πάντα δίπλα στην Εφοροεπιτροπή και στηρίζει προσωπικά τις προσπάθειες του Προέδρου της. Τιμά με την υψηλή παρουσία του κάθε εκδήλωση που διοργανώνεται με σκοπό την ανάδειξη, προώθηση και προβολή του ναού της Παναγίας Παραμυθίας, ο οποίος βρίσκεται σε ένα ιστορικό και κομβικό σημείο της ευρύτερης περιοχής του Βαλατά (Balat).
Κτισμένος σε μία περιοχή, όπου μέσα σε 2-3 οικοδομικά τετράγωνα συνυπάρχουν η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η Μεγάλη του Γένους Σχολή, ο βυζαντινός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μουχλίου, το Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο και το Μετόχι του Παναγίου Τάφου να αποτελεί μία επιπλέον ψηφίδα στην ιστορική περιοχή του Φαναρίου (Fener).
Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών μας πληροφορεί ο κ. Βίγκας πως τον Δεκέμβριο του 2016 διοργανώθηκε εσπερίδα στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, με θέμα “Η Παναγία της Παραμυθίας-Βλαχ Σαράι: Σκέψεις για το παρόν και το μέλλον.” Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος και ο Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Nabı Avcı.
Επίσης η Εφοροεπιτροπή βρίσκεται σε συνεργασία με τον Δήμο Φατίχ (Fatih Belediyesi) στον οποίο ανήκει το Βλαχ-Σαράι, καθώς η αποκατάσταση και αξιοποίηση του κτιριακού συγκροτήματος του ναού θα βοηθήσει στην ανάπλαση της περιοχής που βρίσκεται σε εξέλιξη και θα αποτελέσει μια κοιτίδα πολιτισμού και διαθρησκευτικότητας.
Τα τελευταία δύο χρόνια έχει αναπτυχθεί συνεργασία και σε ακαδημαϊκό επίπεδο με τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Özyeğin κ. Alessandro Camiz, ο οποίος είναι αρχιτέκτονας ιστορικών μνημείων και ασχολείται με την αστική πολεοδομία και μορφολογία, αλλά και με ανεπτυγμένες νέες τεχνολογίες που εφαρμόζονται για την αναστύλωση ανάλογων μνημείων.
Ο κ. Camiz και οι επιστημονικοί του συνάδελφοι από το Πανεπιστημιο Özyeğin, αλλά και του εξωτερικού, επιδεικνύουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της περιοχής και την ανάδειξη της σημασίας του ναού, με την διοργάνωση συνεδρίων, ψηφιακών ξεναγήσεων, φροντιστηριακών μελετών με τους φοιτητές κ.ά.
Στο τέλος του 2021 και σε συνεργασία με το ίδιο πάντα Πανεπιστήμιο ενισχύθηκε το ενδιαφέρον για συμμετοχή στο πρόγραμμα “Ambassador’s Fund for Cultural Prerservation” της Αμερικανικής Πρεσβείας, με την ελπίδα να υπάρξει θετική ανταπόκριση, ώστε να αναπτυχθεί τουλάχιστον μια προσωρινή στέγη και να γίνει η αναστήλωση της εισόδου και των διαδρόμων του αύλειου χώρου.
«Γιατί πρέπει να αναστηλωθεί μια ακόμα εκκλησία»
Το ερώτημα που έρχεται αβίαστα κάθε φορά σε μία τέτοια συζήτηση είναι γιατί θα πρέπει να αναστηλωθεί μία ακόμα εκκλησία; Τι χρειάζεται ένας επιπλέον ναός στην Πόλη, όπου κάθε περιοχή και κάθε γειτονιά έχει την δική της ιστορική εκκλησία; Και γιατί στο Φανάρι, όπου είναι και η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Πάνσεπτος Πατριαρχικός Ναός του Αγίου Γεωργίου, το Μουχλιό, ο Άγιος Νικόλαος του Τζιμπαλί, το Μετόχι του Παναγίου Τάφου, το Μετόχι της Μονής Σινά, ο Άγιος Στέφανος της Βουλγαρικής Παροικίας της Πόλεως, θα αναλογιστεί κανείς πως υπερκαλύπτουν τις θρησκευτικές ανάγκες και την ιστορική παρουσία στην περιοχή;
Ο κ. Βίγκας είναι σαφής “Προφανώς μπορεί κανείς να σκεφτεί, μα γιατί πρέπει να αποκατασταθεί ένας ακόμη ναός, αφού υπάρχουν τόσοι ευπρεπισμένοι και το εκκλησίασμα είναι περιορισμένο, γιατί να δαπανηθούν τόσα χρήματα αφού οι προοπτικές του ελληνισμού στην Τουρκία είναι περιορισμένες; Όλες αυτές κι άλλες παρόμοιες σκέψεις είναι φαινομενικά δικαιολογημένες. Όμως εμείς εδώ, οι συνεχιστές της Ρωμαίικης κληρονομιάς, βιώσαμε και συνεχίζουμε να βιώνουμε τα σκαμπανεβάσματα της ιστορίας και των πολιτικών συγκρούσεων και ανταγωνισμών.
Ποτέ όμως δεν διανοηθήκαμε να απεμπολήσουμε την παρακαταθήκη των προγόνων μας και να αφεθούμε σε μια μοιραία αφομοίωση από την ευρύτερη κοινωνία. Απεναντίας τα τελευταία χρόνια δώσαμε την μάχη μας για την επιβίωση και την διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας, την πρόοδο και ανάπτυξη των ιστορικών κοινοτήτων μας χτίζοντας ενοποιούς γέφυρες και ανοίγοντας πολιτιστικούς διαύλους επικοινωνίας.”
“Ο τίτλος Βλαχ-Σαράι ακόμα και σήμερα ως γνωστόν υπερισχύει του ονόματος Παναγία Παραμυθία. Αυτό δείχνει ότι αν και πέρασαν πέντε ολόκληροι αιώνες από την ίδρυση, η ταυτότητα των ιδρυτών του έχει παραμείνει ανεξίτηλα γραμμένη και αναλλοίωτη στην ιστορία. Η ιστορική μνήμη διατηρείται ολοζώντανη και αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο για τον ελληνόφωνο κόσμο, αλλά για ολόκληρη την ορθόδοξη κοινότητα μέχρι σήμερα.”
Και συνεχίζει “Ο μικρός σχετικά αυτός ναός, του οποίου η ιστορία ξεκινά την μεταβυζαντινή περίοδο και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, έχει πολλά να διηγηθεί και να μας διδάξει. Στην ιστορία του συναντά κανείς Ηγεμόνες των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών.
Επίσης, αποτελεί κομμάτι της ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την έδρα του οποίου αποτέλεσε όταν έλαβαν χώρα σημαντικά ιστορικά γεγονότα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως η απόδοση πατριαρχικής τιμής στο Πατριαρχείο Μόσχας. Ως εκ τούτου, η εκκλησία της Παναγίας Παραμυθίας είναι το οικουμενικό σύμβολο μιας αναπόσπαστης πνευματικής και πολιτισμικής ενότητας της σλαβόφωνης Ορθοδοξίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αργότερα, συνέχισε την λειτουργία του ως μοναστήρι και κατέληξε σε ενοριακό ναό με τον τελευταίο εφημέριο τον π. Κωνσταντίνο Παϊκόπουλο. Η πυρκαγιά του 1970 διέκοψε τη λειτουργία του και οδήγησε σταδιακά στην εγκατάλειψη και κατάρρευση.”
«Δια ταύτα»
Καταλήγοντας αναφέρει “Ύστερα από 40 ολόκληρα χρόνια ξεκινήσαμε τις προσπάθειες της ανασύστασης και αποκατάστασης του ιερού αυτού χώρου, της επανοικοδόμησης του ναού και των βοηθητικών κτισμάτων του αυλόγυρου. Αν και δεν είναι τόσο εύκολο το παγωμένο αυτό όνειρο να αποτελέσει μία νέα εστία της Ορθοδοξίας, ένα νέο τόπο ενσάρκωσης της οικουμενικότητας του Ελληνισμού, ένα νέο χώρο συνάντησης των πολιτισμών, το επίκεντρο της ζωής και δράσης νέων ανθρώπων που τα τελευταία χρόνια ανακαλύπτουν τα μυστικά της γειτονιάς του Φαναρίου ερχόμενοι σε επαφή με την κουλτούρα και την ιστορία του Γένους μας.
Η Παναγία Παραμυθία του Βλαχ-Σαράι αναζητά το μέλλον της στη Βασιλίδα των πόλεων, για να συνεχίσει να δίνει τη σύγχρονη μαρτυρία της μέσα από την αέναη παρουσία της. Με αναμμένη την κανδήλα της ελπίζουμε να ξεκινήσει μια νέα προσφορά στην κοινωνία των πολιτών. Με τις πολλαπλές δυνατότητες χρήσης που μπορούν να δημιουργηθούν και την προσφορά φιλοξενίας στα κελιά της ο αυλόγυρος της Παναγίας μπορεί και πάλι να γίνει τόπος συνάντησης των πολιτισμών και οικουμενικής προσφοράς στο ευρύ κοινό.”
Ο κ. Βίγκας θέλησε για άλλη μια φορά να εκφράσει τις θερμές ευχαριστίες του προς τον κ. Θανάση Λασκαρίδη και τη σύζυγό του κ. Εύη Λαζού για τη δωρεά τους, με την οποία έγιναν όλες οι μελέτες και εργασίες μέχρι σήμερα. Καθώς επίσης προς τους κ.κ. Τάκη και Πέτρο Ταβανιώτη για την αρχιτεκτονική τους συμβολή και συμπαράσταση.
«Ευχές»
Κλείνοντας αυτόν τον κύκλο δημοσιεύσεων για την Παναγία Παραμυθία του Βλαχ-Σαράι θα θέλαμε να εκφράσουμε την ευχή και την επιθυμία όλων των Ρωμιών να στηριχθεί οικονομικά και ηθικά η Κοινότητα και να βρεθούν οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι ώστε να γίνει πραγματικότητα το όνειρο της αναστήλωσης του κτιριακού αυτού συγκροτήματος ούτως ώστε να αποτελέσει μια κοιτίδα ζωής, πολιτισμού και δημιουργίας στην αναδυόμενη και συνεχώς αναπτυσσόμενη σύγχρονη γειτονιά του Φαναρίου.
