Δρ Αντώνιος Χατζόπουλος
Άρχων Ιερομνήμων της Μ.τ.Χ.Ε.
Ο 19ος αιώνας υπήρξε ο αιώνας της μεγάλης εκδοτικής δράσεως στην Πόλη, αλλά όμως και ο 20ός με την φθίνουσα μεν, αλλά ανθούσα δε παραγωγή δεν υπολείπεται αυτού. Οι χιλιάδες σελίδες των ελληνόγλωσσων εφημερίδων, κυρίως μετά το 1835, των βιβλίων, των περιοδικών και των εντύπων αποτελούν ανεξάντλητη ιστορική πηγή πληροφοριών, και είναι από τις πλέον αξιόπιστες και ουσιαστικές πηγές της ιστορίας. Και φυσικά παράλληλα με αυτές και οι οθωμανικές παρόμοιες πηγές.
Ας σημειώσουμε ότι ο Σουλτάνος Abdülmecit ο Α’ το 1850 δίνει εντολή και εκδίδεται στο Αυτοκρατορικό Τυπογραφείο σε συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων η πρώτη Οθωμανική Γραμματική.
Ένα από τα παλαιότερα τυπογραφεία της Πόλης με πολλές ιστορικές περιπέτειες, καταστροφές και ανασυστάσεις ήταν και ο Πατριαρχικό Τυπογραφείο, το οποίο κατά τον 19ον και 20ό έχει να παρουσιάσει σπουδαίο εκδοτικό έργο, μέχρι την διακοπή της λειτουργίας του (1963) λόγω των τότε απαγορεύσεων, οι οποίες σήμερα δεν υφίστανται. Ο πολίτικος εκδοτικός οίκος Ιστός/İstos τα τελευταία χρόνια έχει εκδώσει στην Πόλη πολλά βιβλία στην ελληνική και στην τουρκική, αλλά και δίγλωσσα. Το 1841 εκτυπώνεται και το πρώτο βιβλίο της βυζαντινής μουσικής από το τυπογραφείο των Πατριαρχείων. Έχουμε βέβαια και τις σημαντικές εκδόσεις ελληνικών λειτουργικών και άλλων βιβλίων και περιοδικών στην Δύση (Βενετία, Οξφόρδη, Λειψία, Λονδίνο, Παρίσι, Βιέννη και αλλαχού).
Εκατοντάδες βιβλία και έντυπα εκδίδονταν και από πολλά ιδιωτικά τυπογραφεία των Ομογενών, αλλά και των Εβραίων και Αρμενίων της Πόλης. Επί παραδείγματι στο εβραϊκό τυπογραφείο Ντε Κάστρο τυπώνονταν και μουσικά εκκλησιαστικά βιβλία.
Η εκδοτική αυτή δράση στην Πόλη συνεχίστηκε και μετά το 1922 με αρκετό όγκο εντύπων, βιβλίων και εφημερίδων. Και από αυτά του 20ού αι. ο ερευνητής αντλεί πλούσιες πληροφορίες για την ζωή και δράση των Ομογενών και όχι μόνον. Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες έχουμε σημαντικό όγκο εκδόσεων σχολικών βιβλίων Αναγνωστικών, βιβλίων θρησκευτικών και ποικίλου περιεχομένου και ύλης.
Παραθέτουμε ορισμένα εξώφυλλα αυτών, παιδιόθεν συλλεχθέντα.
