Ο Δεκέμβριος, φέτος, σηματοδοτεί 125 χρόνια από την άφιξη των πρώτων πενήντα Ελλήνων μεταναστών στην πόλη του Πίτσμπουργκ (1893). Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το πρώτο σημαντικό κύμα Ελλήνων γυναικών θα φτάσει από την πατρίδα.
Το Ελληνοαμερικανικό Ίδρυμα της Δυτικής Πενσυλβανίας (pahellenicfoundation.org), μαζί με την Ελληνική Επιτροπή του Προγράμματος Εθνικών Κτιρίων του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ (https://www.facebook.com/groups/249291292097966/), θέτει υπό την αιγίδα του τρεις εκδηλώσεις αυτό το μήνα, οι οποίες διασχίζουν τον Ιανουάριο του Νέου Έτους (2019).
ΟΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Πρώτον, μαζί με τη Βυζαντινή Χορωδία της Ελληνορθόδοξης Μητροπόλεως του Πίτσμπουργκ, θα πραγματοποιηθεί μια πανηγυρική συναυλία σε αυτή την 125η επέτειο, η οποία επίσης συμπίπτει με την 20ή επέτειο της Χορωδίας (η οποία είναι η διαχρονικά μακροβιότερη βυζαντινή χορωδία στην ύπαρξη στις ΗΠΑ). Η συναυλία, εκτός από επετειακές ιστορικές αναφορές στην εποχή του 1893-1920, θα τιμήσει το Αναστασιματάριο του Ιωάννου Πρωτοψάλτου, ως είδος μουσικού μετανάστου το οποίο, δια την διορατικότητα της Μητέρας Εκκλησίας, ταξίδεψε παντού στον κόσμο, και είναι σήμερα το βασικό μουσικό βιβλίο από το οποίο παραδίδεται η μουσική παράδοση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε περισσότερες από 8 γλώσσες. Έτι δε, είναι και το κατ´εξοχήν μουσικόν βιβλίο από το οποίο ψάλλονται τα Κυριακάτικα αναστάσιμα τροπάρια του Εσπερινού και του Όρθρου.
Δεύτερον, το Ελληνοαμερικανικό Ίδρυμα της Δυτικής Πενσυλβανίας, την 9η Δεκεμβρίου, θα γιορτάσει την Διακήρυξη για την 125η επέτειο που εξέδωσε η πόλη και το Γραφείο του Δημάρχου για την 125η επέτειο στο εσωτερικό της Κεντρικής Εισόδου του Δημαρχείου.
Τρίτον, στην Κεντρική Είσοδο του Δημαρχείου της Πόλης, θα αναρτηθεί έκθεση με πλούσιο φωτογραφικό υλικό το οποίο εικονίζει τους πρώτους μετανάστες της εποχής 1900-1930, στο τέλος του 2018 – έναρξη την Πρωτοχρονιά (29 Δεκεμβρίου 2018 – 6 Ιανουαρίου 2019).
Α) Πρώτοι μετανάστες από Ελλάδα και Μικρά Ασία στο Πίτσμπουργκ
Σύμφωνα με τα αρχεία της Πόλης του Πίτσμπουργκ, οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες άρχισαν να φτάνουν στην κομητεία του Allegheny στη δεκαετία του 1890. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1893 υπήρχαν περίπου 50 άντρες στην πόλη του Πίτσμπουργκ. Οι περισσότεροι ήταν ναυτικοί από διάφορα ελληνικά νησιά και ασχολήθηκαν αρχικά με χειρωνακτική εργασία. Σύντομα, πολλοί επένδυσαν στις επιχειρήσεις όπως π.χ. πωλητές, εστιάτορες, ιδιοκτήτες καφενείων ή ζαχαροπλάστες. Οι άνδρες συχνά απασχολούνται σε εστιατόρια που ανήκουν στον πατέρα ή τον αδερφό μέχρι να αναλάβουν είτε την επιχείρηση είτε να ανοίξουν ένα νέο. Το πρώτο ελληνικό εστιατόριο στο Πίτσμπουργκ βρισκόταν στην πλατεία Diamond στο Market District.
Η κορυφή της ελληνικής μετανάστευσης στην κομητεία του Allegheny έφθασε μεταξύ το 1910-1912. Οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονταν από τα νησιά του Αιγαίου, τη Μικρά Ασία (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Φώκιες) και την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι κύριοι οικισμοί τότε ήταν η Βόρεια όχθη, το Όκλαντ, το κέντρο, το Ανατολικό Πίτσμπουργκ, το McKeesport και το Monessen.
Ο Σεραφείμ Κανούτας αναφέρει ότι το 1908 ζούσαν περίπου 3.500 Έλληνες στην ευρύτερη περιφέρεια της κομητείας του Allegheny (“Ο Οδηγός των μεταναστών στην Αμερική”, Serapheim Canoutas, NY). Σύμφωνα με τις στατιστικές του πρώτου τόμου των «Εκθέσεων της 13ης Απογραφής του Πίτσμπουργκ», μεταξύ το 1908-1910 υπήρχαν: 816 Έλληνες από την Ελλάδα ως έλληνες μετανάστες, 130 Έλληνες μεικτών γάμων μεταναστών και αμερικανών, 37 οικογένειες ελληνικής μετανάστευσης που εντοπίστηκαν στο εσωτερικό του καταυλισμού του Greater Pittsburgh (κυρίως στην περιοχή Penn Ave.).
Ο αριθμός των Ελλήνων φοιτητών στο Πίτσμπουργκ ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος στις ΗΠΑ μετά τη Νέα Υόρκη και το Σικάγο, και το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν από την άποψη της ελληνικής καταγωγής. Υπήρχαν 66 Έλληνες φοιτητές που παρακολουθούσαν μαθήματα σε δημόσια δημοτικά σχολεία και γυμνάσια
το Δεκέμβριο του 1908, εκ των οποίων 60 ήταν στις πρώτες τρεις βαθμίδες.
Ανεξάρτητα από το ποιο ήταν το κίνητρο να έρθουν στην Αμερική, οι παραδοσιακές αξίες και η ηθική καθόριζαν τη ζωή και τη συμβολή του Έλληνα μετανάστη στην αμερικανική κοινότητα.
Η πρώτη ελληνική κοινότητα, ως επίσημη οργάνωση, ιδρύθηκε το 1905 και αποτελείται από 3.000-4.000 άτομα που κατοικούν στην πόλη του Πίτσμπουργκ και γύρω από αυτήν. Το 1909, η κοινότητα αγόρασε ένα κτίριο, 97 Fulton Street. Η θέση αυτή εξυπηρετούσε επίσης ένα ελληνορθόδοξο εκκλησιαστικό χώρο. Μέχρι το 1912 υπήρχαν δύο οργανωμένες εκκλησίες: Ευαγγελισμός, 10 Whiteside Road, και Άγιος Νικόλαος, 547 6η Λεωφόρος. ο τελευταίος λειτούργησε επίσης σχολή ελληνικής γλώσσας. Άλλες οργανωμένες ελληνικές κοινότητες ιδρύθηκαν στο Ανατολικό Πίτσμπουργκ, στη Λεωφόρο Μπράντοκ 803, στο Ambridge, στο Aliquippa και στη Βερόνα.
Μετά από μια συγχώνευση με την Εκκλησία του Ευαγγελισμού τον Σεπτέμβριο του 1918, συμφωνήθηκε ότι οι προσκυνητές θα ενωθούν με την επωνυμία “Η Ελληνική Κοινότητα της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας του Allegheny County – Αγίου Νικολάου”. Ο Άγιος Νικόλαος είναι η παλαιότερη ελληνορθόδοξη χριστιανική κοινότητα και εκκλησία στην κομητεία Allegheny (που σήμερα βρίσκεται στο 419 South Dithridge).
Η μεγαλύτερες αδελφότητες βάσει του αριθμού των μελών ήταν αυτή των μεταναστών από το νησί της Ικαρίας στο Αιγαίο και εκείνων από το χωριό της Βλαχοκερασιάς (κοντά στην Τρίπολη της Πελοποννήσου).
Το 1914, οργανώθηκε στο Πίτσμπουργκ ένα παράρτημα της Πανελλήνιας Ενώσεως (Ένωσης). Ο Ελληνο-Αμερικανικός Προοδευτικός Σύνδεσμος ΑΧΕΠΑ, που επικεντρώθηκε στη διατήρηση των ελληνικών παραδόσεων, του πολιτισμού και της γλώσσας, ιδρύθηκε στο Πίτσμπουργκ το 1923.
Στη δεκαετία του 1910, ένα μεγάλο κινηματογραφικό θέατρο, μαζί με αίθουσα μπιλιάρδου στην Fifth Avenue, μεταξύ Smithfield και Wood, ανήκε στους Ελληνοαμερικανούς κ. Μπαζιώτη και κ. Αντωνόπουλο.
Άλλες περιοχές της δυτικής PA με ελληνική μεταναστευτική παρουσία ήταν το Ambridge, Canonsburg, New Castle, McKeesport, Aliquippa και Monessen.
Β) Βυζαντινός Χορός της Ιεράς Μητρόπολης του Πίτσμπουργκ, 20 έτη Διαχρονικής Διακονίας της Βυζαντινής Μουσικής και του Υμνογραφικού Πλούτου επί τα πρότυπα της Μητέρας Εκκλησίας στις ΗΠΑ.
Η Κυριακή, 2α Δεκεμβρίου 2018, σηματοδοτεί ένα ορόσημο για τη Βυζαντινή Χορωδία της Ελληνικής Ορθόδοξης Μητρόπολης του Πίτσμπουργκ. Το Πίτσμπουργκ συγκαταλέγεται ως ένα από τα πέντε κέντρα των ΗΠΑ όπου η ψαλτική έκφραση των εκκλησιαστικών ύμνων εκφράζεται επί τη βάσει της Μητέρας Εκκλησίας, του πανσέπτου Κέντρου της Ορθοδοξίας, την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία. Η παράδοση δεν έχει μόνο εδραιωθεί, αλλά έχει μεταβιβαστεί στις νεότερες γενιές.
Πριν από 20 χρόνια, σχεδόν όλοι οι ψάλτες της τότε Ορθοδόξου Επισκοπής του Πίτσμπουργκ συναντήθηκαν, κελεύσει του πολύ αγαπημένου κ.κ. Μαξίμου (Μητροπολίτου πρώην Πίτσμπουργκ) για να ιδρύσουν ένα επίσημο “σχολείο” βυζαντινής μουσικής καθώς και μια επίσημη επισκοπική βυζαντινή χορωδία. Αυτό που ξεχώρισε ήταν ότι για πρώτη φορά στην περιοχή, το βυζαντινό άσμα θα διδάσκεται συστηματικά, με βαθιά γνώση και με την αυστηρή παράδοση της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, που ήταν, είναι και θα είναι ο φάρος του Ορθοδόξου Χριστιανισμού.
Σήμερα, 2α Δεκεμβρίου 2018, 20 χρόνια αργότερα, η σχολή και η χορωδία συνεχίζουν τη διακονία τους στη Μητρόπολη και στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Πενσυλβάνιας, δια παρουσιάσεων και συναυλιών εντός αδελφών εκκλησιών (μη ορθοδόξων), πανεπιστημιακές έδρες και κέντρα, και καλλιτεχνικά πλαίσια, για να εκπληρώσει την εντολή του Χριστού “Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη (Ματθ. 28, 19)”, για να αποκαλύψει την απαράμιλλη τέχνη και την ομορφιά της βυζαντινής ψαλμωδίας και της μουσικής επί τη βάσει της Μητέρας Εκκλησίας, πολλαπλασιάζοντας ταυτόχρονα τα ταλέντα που η μητέρα Εκκλησία παρείχε στην ιστορία της και συνεχίζει να παρέχει σήμερα.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ
Κελεύσει του Σεβασμιώτατου Μαξίμου, πρώην Πίτσμπουργκ, η χορωδία ιδρύεται στις 5 Δεκεμβρίου 1998, και αποτελείται από σχεδόν όλους τους ιεροψάλτες της Δυτικής Πενσυλβανίας και του Ανατολικού Οχάϊο των ΗΠΑ. Από τότε, η χορωδία έχει υπηρετήσει το καλό όνομα της Μητρόπολης ποικιλοτρόπως. Η χορωδία έχει πραγματοποιήσει, προς υποστήριξη ακαδημαϊκών διαλέξεων, συναυλίες στο Πανεπιστήμιο του Michigan στο Ann Arbor, στο Πανεπιστήμιο Notre Dame, στο Πανεπιστήμιο του Οχάϊο (στο συνέδριο των Βυζαντινών Σπουδών του 2002), στο Πανεπιστήμιο St-Louis στο Missouri, στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια στο Richmond, και ήταν η πρώτη ορθόδοξη χορωδία στην Αμερική που παρουσίασε τον Βυζαντινό μουσικό πλούτο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας στο Ρωμαϊκό Καθολικό Πανεπιστήμιο Ave Maria στη Νεάπολη της Φλώριδας και μάλιστα μέσα στην βασιλική μετά από επίσημη πρόσκληση. Η χορωδία έχει προσκληθεί και παρουσιαστεί τρεις φορές στο τηλεοπτικό κανάλι του εθνικού δικτύου Cornerstone Broadcasting Network (δύο φορές στο πρόγραμμα “His Place” και δύο φορές στο πρόγραμμα “Real Life 360”). Πιο πρόσφατα, η χορωδία έχει παρουσιαστεί στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία του Αγίου Μπερνάρντ, την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία του Αγίου Θωμά Μόρ (Catholic Church) και την στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της Σύλληψης στο Ιrwin της Πενσυλβανίας όπου παρουσίασε την πλούσια μουσική κληρονομιά του Βυζαντίου στις μεγαλύτερες αδελφές εκκλησίες της περιοχής.
Το 2018 συμμετείχε σε ένα πρώτο σε είδος ιστορικό γεγονός στις ΗΠΑ όπου συγκεντρώθηκαν οι αφρικανοοαμερικανικές και ελληνοαμερικανικές κοινότητες του Πίτσμπουργκ για να τιμήσουν τη φιλία μεταξύ του Μεγάλου Δρ. Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Μεγάλου Αρχιεπισκόπου Ιακώβου και την ιστορική συμπορεία τους στη Σέλμα Αλαμπάμα των ΗΠΑ το 1965.
Η Χορωδία έχει υποστηρίξει πολλές θεολογικές και εκκλησιολογικές επιστημονικές διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ και κάθε χρόνο (συχνά δύο φορές το χρόνο) προσφέρει διαλέξεις-συναυλίες σχετικά με την υμνολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε θεολογικό, ποιητικό, μουσικό και μουσικολογικό πλαίσιο. Το 2014 προσέφερε ένα ιστορικό πρόγραμμα διάρκειας δύο ημερών για την 60ή επέτειο της ποιητικής ανθολογίας του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, η οποία τελούσε υπό την αιγίδα του Μεταπτυχιακού Συλλόγου των Αποφοίτων της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Η χορωδία έχει επίσης προσκληθεί να ψάλλει στις εορταστικές εκδηλώσεις πολλών ενοριών στις ΗΠΑ, όπως στη Φλόριντα, τη Βιρτζίνια, το Μίσιγκαν, το Οχάϊο, το Μισσούρι καθώς και περιφερειακώς σε όλες σχεδόν τις ενορίες της Δυτικής Πενσυλβάνιας και του Βορειοανατολικού Οχάϊο.
Για την Βυζαντινή Χορωδία της Μητρόπολης του Πίτσμπουργκ υπάρχει σχετικό λήμμα στον τόμο της Εκκλησιαστικής Μουσικής της «Μεγάλης Ορθόδοξης Χριστιανικής Εγκυκλοπαίδειας», μνημειώδους και ιστορικό έργο υπο την Αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Επίσης, υπάρχει σχετική αναφορά στο πόνημα της Ούρσουλας Βρυζάκη “Eλληνικές Χορωδίες της Διασποράς” στον ειδικό τόμο-αφιέρωμα στην μνήμη της Ολυμπίας Ψυχοπαίδη-Φράγκου (έκδοση του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, 2018).
Εκτός από τέσσερις ψηφιακούς δίσκους CD («Ύμνοι της Πεντηκοστής», «Βυζαντινά Υμνολογικά Τοπία», «Ύμνοι της Μεταμόρφωσης», που παρουσιάζουν τον σολίστ Γιώργο Χατζηχρόνογλου, Άρχοντα Υμνωδό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μαζί με την μουσική ερμηνεία του έργου «Έως Υπάρχω-Aπόστολος Παύλος» για την 50ή επέτειο της χειροτονίας του ονομαστού και διακεκριμένου π. Ευάγγελου Κροντήρη (Παιανία, Αττική) και ένα DVD αφιερωμένο στην Παναγία Παμμακάριστο και τιμητικά στον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, το έργο της χορωδίας εικονογραφείται ιστοτοπικώς στο Facebook και Youtube και παρουσιάζεται στις ιστοσελίδες www.ieropsaltis.com και psaltiri.org, οι οποίες παρουσιάζουν παραδοσιακές χορωδίες και χορογράφους της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Για την 20η επέτειο έχει διαμορφωθεί ειδική αναφορά στο pahellenicfoundation.org/Byzantine_Choir.
Κελεύσει του Σεβασμιωτάτου κ.κ. Μαξίμου, πρώην Πίτσμπουργκ, η σχολή και η χορωδία είναι υπό την επίβλεψη και χοραρχία του Δρ Νικολάου Γιαννουκάκη, ο οποίος είναι και χειροθετημένος Πρωτοψάλτης του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Νικολάου στο Πίτσμπουργκ και Πρωτοψάλτης της Ορθόδοξης Μητρόπολης του Πίτσμπουργκ. Ο Δρ. Γιαννουκάκης αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένας από τους λίγους ιεροψάλτες και ερμηνευτές της αυστηρής παράδοσης της Μητέρας Εκκλησίας της Διασποράς, έχοντας σπουδάσει για πολλά χρόνια υπό την επίβλεψη και τη φροντίδα των ονομαστών και διακεκριμένων Μεγάλων Πρωτοψαλτών, Κωνσταντίνου Λαγούρου, Γεώργιου Σύρκα και Μανώλη Χατζημάρκου.
