Αρχιερατικό συλλείτουργο τελέστηκε σήμερα, Κυριακή της Τυρινής (2 Μαρτίου 2025), στον Καθεδρικό Ναό της Αναστάσεως του Κυρίου στα Τίρανα, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτου Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνος, ιεράρχου της Οικουμενικού Θρόνου.
Συλλειτούργησαν ο μητροπολίτης Αμαντίας κ. Ναθαναήλ και ο επίσκοπος Κρούγιας κ. Αναστάσιος, ιεράρχες της Εκκλησίας της Αλβανίας.
Τον θείο λόγο κήρυξε ο Σεβ. κ. Μελίτων.
Στο τέλος τελέστηκε Τρισάγιο στον τάφο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κυρού Αναστασίου.
Παραθέτουμε στη συνέχεια την ομιλία του Μητροπολίτου Φιλαδελφείας.
Σεβάσμιοι κάι ἀγαπητοί ἅγιοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι,
Ἀδελφοί συμπρεσβύτεροι καί συνδιάκονοι
Λαέ τοῦ Κυρίου περιούσιε καί εὐλογημένε,
Ἄς επιτραπῆ, ὁ λόγος σήμερον νά περιοριςῇ εἰς τόν μέγαν ἀπόντα καί ἀεί παρόντα μακαριστόν Ἀρχιεπίσκοπον Ἀναστάσιον.
Πρωτίστως ὅμως ἐκπληρῶν χρέος καί εύθύνην άπευθύνω θερμάς εὐχαριστίας πρός τόν Σεβασμιώτατον Τοποτηρητήν ἀδελφόν ἅγιον Κορυτσᾶς κύριον Ἰωάννην, φίλον ἐκ παλαιοῦ, καί πρός τήν σεβασμίαν Ἱεραρχίαν τῆς Ἁγιωτάτης Αὐτοκεφάλου Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν Ἀλβανίᾳ, τόν ἱερόν κλῆρον καί τόν θεοφιλῆ λαόν, διά τήν προσοχήν καί τήν ἀγάπην καί τους λόγους των πρός τήν ἐλαχιστότητά μου. Σᾶς ἐκφράζω ἀδελφοί τήν ἀγάπην καί τήν ἐκτίμησίν μου καί ὁμολογῶ ὅτι, ὅ,τι ἐγένετο,ἀποτελεῖ ἔργον ἀπποκλειστικῶς τῆς Μητρός Ἐκκλησίας καί τοῦ ἀοιδίμου Ἀναστασίου.
Εὑρισκόμενος ἐν τόπῳ ἁγίῳ καί ἱερῷ, ἐν τῇ εὐλογημένῃ Ἀλβανίᾳ, ἐν φόβῳ καί τρόμῳ λύω τόν ἱμάντα τῆς καρδίας μου καί προσκυνῶ Ἅγιον, Κύριον, Ἰησοῦν τόν Σωτῆρά μας, τόν διά τῆς πανσθενουργοῦ Χάριτός Του ὠκονομήσαντα μυστήριον μέγα, ἐπί δεκαετίας πολλάς τεθαμμένον. Ὡς εἶναι γνωστόν καί βεβαιωμένον, τό μυστήριον τοῦτο ἱερουργεῖτο, ἐπί ἥμισυ καί πλέον αἰῶνος μόνον εἰς καρδίας φλεγομένας, τῶν μητέρων καί τῶν σοφῶν γιαγιάδων, καί μετεδίδετο ἐν φόβῳ, ἐν σιωπῇ, ἐν ἀγωνίαις, εἰς τρεῖς καί πλέον γενεάς.
Ὁ τόπος, ὁ ἀγρός τῆς Ἀλβανίας∙ τό ἱερόν, αἱ ἀπόρθητοι καρδίαι τῶν Ὀρθοδόξων Ἀλβανῶν, παρά τήν ποικιλίαν τῶν πειρασμῶν καί τῶν διωγμῶν∙ τό μυστήριον, ἡ ἀνάστασις ἐκ τῆς τέφρας μιᾶς ὁλοκλήρου Ἐκκλησίας, ἐστερημένης μέχρι τοῦ Ἰουλίου τοῦ 1991 Ἱερῶν Ναῶν… Τάς «ἀποψυχούσας» καρδίας τῶν Ὀρθοδόξων ἐσκέπαζον «νέφη» καί καταχνιά καί φόβος καί τρόμος. Τάς διακετεῖχε συγχρόνως τό πάθος καί τό δέος, ἡ νοσταλγία τῆς ἀγάπης, ἡ προσδοκία καί ἡ ἀποκαραδοκία τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, ἡ ἐλπίς ὅτι ὁ κυριεύων τῆς ζωῆς καί δεσπόζων τοῦ θανάτου Ἀναστάς Κύριος θά ἐπέμβῃ καί θά παρέμβῃ. Καί ἡ ἐλπίς συνετηρεῖτο ἀρρήτως, ἀγωνιωδῶς, ἀνεκφράστως, σιωπηλῶς.
Ὡς ἐν νεφέλῃ κούφῃ, σκιώδει καί βεβαρυμένῃ ὑπό προκαταλήψεων καί φοβίας, ἐπέστη ὁ καιρός καί ἀπεστάλη ἐδῶ, εἰς τήν Ἀλβανίαν, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ διακρινόμενος ἀληθῶς καί ὁ ζητούμενος εἰδικός. Ἀπεστάλη ὁ εἰς τόπον καί τύπον Χριστοῦ ἐπί 33 ἔτη πορευθείς ἀνάμεσά σας, ἐν τῷ Ὀρθοδόξῳ τῆς Ἀλβανίας στερεώματι -καί ὄχι μόνον-, ὁ ἁπλοῦς καί ταπεινός, ὁ πρᾶος καί δυναμικός, ὁ ἀκοιμήτως ἐργασθείς, ὁ ἐμπνευστής, «καρδίας ἐξόδοις», τῆς ἀναστάσεως καί τῆς ἀναγεννήσεως ψυχῶν πολλῶν, καί ὁλοκλήρου Ἐκκλησίας, τῆς ἰδικῆς σας Ἐκκλησίας, τῆς ἰδικῆς σας ψυχοσωματικῆς ὑποστάσως, τήν ὁποίαν ἐνεψύχωσε καί ἀνέπλασεν «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ».
Ἀπεστάλη ὑπό τοῦ ἔχοντος τό κανονικόν δικαίωμα καί τήν ὀφειλήν τοῦ λαμβάνειν μέριμναν ὑπέρ τῶν χειμαζομένων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν Ἁγιωτάτου, Ἀποστολικοῦ καί Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Ἀπεστάλη εἰς ἀποστολήν σταυρικήν, ὡς ὁ ἀπεσταλμένος γνησίας Μητρός πρός «ἀειθαλῆ» Θυγατέρα Ἐκκλησίαν. Καί ἦλθεν μίαν φωτεινήν ἡμέραν τοῦ Ἰουλίου τοῦ 1991, ὅτε οἱ ὀρθόδοξοι πιστοί, μόλις ἐξελθόντες ἐκ φοβερᾶς δοκιμασίας, ἀνεζήτουν τόν λυτρωτήν, τόν σωτῆρα, ὁ ὁποῖος τήν κεκρυμμένην ἐν καρδίαις, τήν μή καταφλεθεῖσαν ὑπό τῶν πειρασμῶν, τῶν διωγμῶν καί τῶν κακουχιῶν καί τῆς ποικίλης πείνης καί τῆς ἀδιψάστου δίψης σπίθαν, θά τήν μετέβαλε εἰς φλόγα τῆς ἐν φανερῷ πλέον καιομένης ἐκ νοσταλγίας Ὀρθοδόξου ἄλλης βάτου.
Ὁ σταυρός πού τοῦ ἀνετέθη βαρύς∙ ἐνίοτε ἀσήκωτος∙ ἡ πορεία σκυθρωπή καί άληθῶς σταυρική∙ ἔμβλημα ἡ προτροπή τοῦ Κυρίου «πορευθέντες»∙ σύσσημον τό «μαθητεύσατε»∙ μαθητεύσατε «λαούς, φυλάς καί γλώσσας», ὡς ἀναγράφεται κάτωθεν τῆς παραστάσεως τῆς Ἁγίας Πεντηκοστῆς ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τούτῳ, ἐμπνεύσεως καί ἀφιερώματος Ἀναστασίου Ἀρχιεπισκόπου∙ στόχος καί τέρμα τῆς ἀποστολῆς, ἡ ἔξοδος ἐκ τῶν σταυρικῶν καί πειρασμικῶν ἀδιεξόδων καί ἡ εἴσοδος εἰς τήν μακαριότητα τῆς Ἀναστάσεως.
***
Ἐγένετο, λοιπόν, ἄνθρωπος ἀπεσταλμένος. Ἄνθρωπος ἀδιάβλητος, μοναδικόν παράπονον ἔχων τό ὅτι «προσεπάθησε νά ἀγαπήσῃ τόν Θεόν», ὡς διεκήρυττε ἐν ἄλλῳ χέρσῳ τότε ἀγρῷ, τῷ τῆς Ἀφρικῆς καί πρός ἔγκριτον ἐκδότην τῆς «Καθημερινῆς». Ἔχων γνῶσιν ἑαυτοῦ, διεκήρυττε ὅτι τό «παράπονον» αὐτό ἀνεπλήρωνε «ἡ προσπάθεια»∙ ἡ ἄοκνος προσπάθεια πρός ἐκπλήρωσιν τοῦ θελήματος τοῦ Κυρίου.
Καἰ ἐπορεύθη τήν σταυρικήν ὁδόν ἀπό τοῦ Ἰανουαρίου-Ἰουλίου τοῦ 1991 μέχρι τῆς 25ης Ἰανουαριου 2025, ὅτε καί «ἐτελείωσε» τό ἀνατεθέν αὐτῷ χρέος: τήν ἀνάστασιν τῆς ἐσταυρωμένης Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας, τήν ὁποίαν ἀπήντησε ἐπί τοῦ Σταυροῡ κρεμαμένην, τήν ἀποκαθήλωσε, τήν ἐζωοποίησε, τήν ἀνέδειξε, τήν ἀνέστησε καί μᾶς τήν παρέδωκε, πρωτίστως σέ σᾶς, ἀδελφοί Ὀρθόδοξοι τῆς Ἀλβανίας, εἶτα δέ εἰς τόν καυχώμενον ἀποστολέα του, τόν Οἰκουμενικόν Θρόνον∙ καί εἰς συνόλην τήν Ὀρθοδοξίαν, ὡς Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν τῆς Ἀλβανίας οὐχί δοκιμαζομένην καί θλιβομένην καί χειμαζομένην, ἀλλ’ ὡς Ἐκκλησίαν μή ἔχουσαν σπίλον ἤ ρυτίδα, ἤ τι τῶν τοιούτων, κήρυκα ἀποκλειστικῶς τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως.
Ὅταν κανείς καλῆται νά ὁμιλήσῃ διά μίαν Μορφήν, ἡ ὁποία ἀπεστάλη τό ἔτος 1991 κυριολεκτικῶς «ἐν γῇ ἐρήμῳ καί ἀβάτῳ καί ἀνύδρῳ» (Ψαλμ. 62, 2) καί συνανεστράφη ἄγνωστος εἰς ἄγνωστον τόπον, καταστάντα “κρίμασιν οἷς οἶδε Κύριος” χέρσον τῶν Ὀρθοδόξων καταβολῶν καί παραδόσεών του, τῶν ἐμφυτευθεισῶν εἰς τήν εὐκληματοῦσαν σήμερον Ἄμπελον τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας ὑπό τῆς πολυπλάγκτου Μητρός αὐτῆς, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου. Ὅταν συνεργός του ἐν Κυρίῳ ἐν τῷ ἀγῶνι καί ταῖς ἀγωνίαις, ὡς ἐντολεύς, ὁμοῦ μετά τοῦ ἐν χώρᾳ ζώντων ἀναπαυομένου Μητροπολίτου Πέργης Εὐαγγέλου, δύο Οἰκουμενικῶν Πατριαρχῶν, τοῦ ἀλήστου μνήμης Δημητρίου καί τοῦ ἀπό τριακονταετίας καί πλέον κλεΐζοντος τόν Θρόνον Ἁγίων προκατόχων του Βαρθολομαίου. Καί εὑρίσκεται ἐνώπιον ἑνός ἀποκεκαλυμμένου μυστηρίου καί τολμᾷ νά ψελλίσῃ ἄναρθρον κραυγήν διά τόν ἀληθῶς οἰκουμενικόν ἄνθρωπον, διά τόν ἱεραπόστολον τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης, διά τόν σοφόν καί ἀνδρεῖον ποιμένα, τόν Ἐπίσκοπον τῆς ὑπερβάσεως, τόν κενώσαντα ἑαυτόν καί ἀναλαβόντα προθύμως τάξιν Μυροφόρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν τῇ μόλις ἐξελθούσῃ τότε ἐκ τοῦ παραπικρασμοῦ εὐλογημένῃ Χώρᾳ τῆς Ἀλβανίας, τόν Ἀρχιεπίσκοπόν σας μέχρι τῆς χθές, μακαριστόν Ἀναστάσιον τόν Γιαννουλᾶτον, ἀσφαλῶς καταλαμβάνεται ὑπό ἀπορίας τί εἴπῃ καί τί λαλήσῃ τῶν ὅσων εἶδε καί ἐψηλάφησε ἐμπειρικῶς, ὡς ὁ ἐνώπιόν σας εὐλαβῶς ἱστάμενος, κατά τά 33 συναπτά ἔτη τῆς ἱεραποστολικῆς ὁδοιπορίας τοῦ μακαριστοῦ ἐν Ἀλβανίᾳ.
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀναστάσιος, ὁ Ἱεραπόστολος, ἦλθεν ἐνταῦθα, εἶδε, διηκόνησεν, ἐδημιούργησεν, ἀνέστησεν καί ἀπῆλθεν, ἔχων ὡς ἔμβλημα τήν εὐαγγελικήν προτροπήν τοῦ Κυρίου «πορευθέντες… μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη… διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν» (Ματ. 28, 19-20), ὡς ἀναγράφεται εἰς τήν παράστασιν τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, «ἐμπνεύσει καί ἐξόδοις» τοῦ ἰδίου, ἐν τῇ κεντρικῇ κόγχῃ τοῦ Ἱεροῦ Βήματος τοῦ μεγαλειώδους τούτου Ναοῦ.
Μόνον ἐφόδιόν του: τό «Krishti u ngjall», τό Χριστός Ἀνέστη, μέ τό ὁποῖον προσεφώνει τούς πιστούς, ἀντιφωνοῦντας «Vertet u ngjall», Ἀληθῶς Ἀνέστη. Καί ἤρξατο ἡ πορεία πρός ἄλλην Ἐμμαούς, διά νά φανερωθῇ «ἐν τῇ κλάσει τοῦ Ἄρτου», ὡς ποτέ εἰς τόν Λουκᾶν καί τόν Κελόπαν, ὁ Ἀναστάς Κύριος, μεταδίδων εἰς λαόν πονεμένον, εἰς λαόν ἐσταυρωμένον, Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον».
***
Ἀδελφοί μου,
Ἡ κάθε εἴδους πορεία προϋποθέτει τόν ἀποστολέα, τήν ἀποστολήν καί τόν ἀπόστολον, ὥστε ἡ μαθητεία καί ἡ διδαχή νά ἔχουν ἀποτέλεσμα, ἤτοι τήν ἐκπλήρωσιν τοῦ θελήματος τοῦ Κυρίου, τοῦ πανταχοῦ παρόντος καί συνεργοῦντος καί τόν λόγον βεβαιοῦντος (πρβλ. Μαρκ. 16, 20).
Ἀποστολεύς ἐν τῇ προκειμένῃ περιπτώσει ἡ Μήτηρ Κωνσταντινουπολίτις Ἐκκλησία, τό Οἰκουμενικόν Παριαρχεῖον, τό κενωθέν καί ἀεί θυσιαζόμενον ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς, τὸ ὁποῖον ὡς Πρωτόθρονος Ἐκκλησία τῆς Ὀρθοδοξίας ὀφειλετικῶς παρηκολούθησε καί κατέγραψε τό μέγεθος τῆς ἀπ’ ἀρχῆς προσφορᾶς, ἀλλά καί τήν μετέπειτα δυναμικήν «τῆς τρικυμίας» τῆς ἐπελθούσης καί ἐν τῇ ἐν Ἀλβανίᾳ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ. Καί ἐνῷ ἐδοκιμάζετο καί δοκιμάζεται ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία «πολυειδῶς καί πολυτρόπως», νικηφόρων παλαισμάτων αὐτουργός πάντοτε κατέστη∙ καί πάντοτε ἐν προσευχητικῇ ἀγωνίᾳ ἀπέβλεπε πρός τήν δοκιμαζομένην ἐπί μακράν σειράν ἐτῶν Ἁγιωτάτην θυγατέρα αὐτῆς αὐτοκέφαλον Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν τῆς Ἀλβανίας, παρακολουθοῦσα καί μελετῶσα τά «σημεῖα» καί καθορῶσα τόν νεφελώδη ὁρίζοντα, ἐν στεναγμοῖς ἀναμένουσα ἀπό Θεοῦ ἐλπιδοφόρον εὐδίας ἀκτῖνα, ἵνα στοργικῶς καί χρεωστικῶς παρέμβῃ, κανονικῷ αὐτῆς δικαιώματι χρωμένη.
Ἀποστολή, ἕν «Κενόν Μνημεῖον», τό ὁποῖον ἐκάλυπτε «λίθος σφόδρα μέγας» (Μαρκ. 16, 4), ἤτοι ὁ χέρσος, ὁ πλήρης τότε «μποῦνκερς», κυριολεκτικῶς καί μεταφορικῶς, Ὀρθόδοξος ἀγρός ἐν Ἀλβανίᾳ, ἔνθα τό ἔτος 1937 ἤκμαζεν ἐν παντί καί πᾶσι ἡ Ὀρθόδοξος μαρτυρία καί ἡ καλή γειτονία τῶν δύο λαῶν, τοῦ Ἀλβανικοῦ καί τοῦ Ἑλληνικοῦ.
Μεγάλη βεβαίως ἡ «δοκιμασία» καί τοῦ ἀποστολέως καί τῆς ἀποστολῆς, καί δριμεῖα ἡ ὀδύνη καί ὁ φόβος τῶν ἐπί ταῖς περιπετείαις ταύταις κληθέντων νά προνοήσουν καί νά πορευθοῦν ἐν μέσῳ σκοπέλων καί ὑφάλων… μέ πρῶτον καί κύριον διάκονον καί ἐκτελεστήν «θείας πνοῆς» ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ, τόν ἰδικόν σας καταστάντα Anastasi, τόν πλήρη πίστεως, ἐλπίδος καί ἀγάπης καί παρρησίας καί τόλμης καί συνέσεως. Ἐγνώριζον καί ὁ ἀποστολεύς καί ἡ ἀποστολή καί ὁ ἀπεσταλμένος πρωτίστως, ὅτι τό σκάφος καί τῆς ἐν τῇ Χώρᾳ ταύτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας διά πολλῶν σκοπέλων πλειστάκις διέπλευσεν ἀσινές, ὅσα δέ τυχόν τραύματα ἔλαβεν, κατά μίμησιν τῆς Μητρός του Ἐκκλησίας, εἰς τόνωσιν τῆς ζωῆς αὐτῆς μᾶλλον συνέτειναν, οὐδ’ ἕν δέ καίριον κατά τοῦ σώματος αὐτῆς κατηνέχθη πλῆγμα.
Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, οὐδέποτε ἀπελπιζομένη, ηὔχετο ὑπέρ τῆς χειμαζομένης Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας.
Ὅταν δέ «ἐπέστη ὁ καιρός» (τροπάριον ἀκολουθίας μικροῦ ἁγιασμοῦ) καί τά νέφη διελύοντο καί ὁ ἐν τῷ στερεώματι οὐρανός καθίστατο ὁσημέραι αἰθριώτερος, ἔθεσε τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον τήν χεῖρα ἐπί τό ἄροτρον καί ἀνεζήτησε καί ἀνεῦρε τόν «ἀπόστολον», τόν διακεκριμένον καί διακρινόμενον, τόν ζητούμενον ἀναντικατάστατον καταδειχθέντα εἰς πάντας τούς τομεῖς. Τόν νῦν καί ἀεί καί εἰς τόν αἰῶνα τιμώμενον ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ ἀνεγερθέντι Ναῷ τούτῳ τῆς Ἀναστάσεως ἐν εὐχαῖς καί ὕμνοις καί ᾠδαῖς εὐχαριστηρίοις καί μνημοσύνοις, τόν Ἀρχιεπίσκοπον Ἀναστάσιον, ὁ ὁποῖος ἀνταπεκρίθη ἐν ὑπακοῇ εἰς τήν σεπτήν Πατριαρχικήν κλῆσιν, καί μόνος, ὁλόμονος, ὡς εἶμαι εἰς θέσιν νά ἀνομολογῶ, ἀνῆλθεν ἔνδακρυς πολλάκις ἐν τῇ ἀγωνιώδει Γεθσημανῇ, ἔχων μόνον ἐφόδιον διδαχῆς τό «Χριστὸς Ἀνέστη» εἰς ἕνα διαρκῆ Γολγοθᾶ, αἴρων τόν Σταυρόν τῆς Ἁγίας Ὀρθοδοξίας, τόν ὁποῖον τῷ ἐνεπιστεύθη ὁ Οἰκουμενικός Θρόνος. Καί ἔλαβε καθοριστικάς ἀποφάσεις, ἀπευθυνόμενος κατά τά πρῶτα ἔτη τῆς ἐνταῦθα διακονίας του πρός τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν ζητῶν συμβουλήν ἐκ τῆς ἀκενώτου πείρας Της. Ἡ μαθητεία καί ἡ διδαχή του ἐπί τριάκοντα καί τρία ἔτη ὑπῆρξαν ὁ ἀκάματος ζῆλος, μέ τόν ὁποῖον διέτρεχε κάθε ἐσχατιάν, διά νά κομίσῃ τό μήνυμα τῆς ἐλπίδος καί τῆς σωτηρίας∙ τό ἀκατάβλητον φρόνημα εἰς τόν ἀγῶνά του πρός ἐπικράτησιν τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν τοῦ Εὐαγγελίου τῆς ἀληθείας καί τῆς δικαιοσύνης· τό ἀνυπέρβλητον κοινωνικόν καί φιλανθρωπικόν ἔργον του· τό σθένος καί ἡ παρρησία του· ἡ αὐταπάρνησις καί αὐτοθυσία, ἐργαζόμενος ἐν πᾶσι διά τήν ἐπιστροφήν τῶν ἀνθρώπων εἰς τόν ἀληθινόν Θεόν∙ τό «Δόξα τῷ Θεῷ» καί «Ἔχει ὁ Θεός» τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τό ὁποῖον καί ἐν δεδομένῃ στιγμῇ «ἀπελπισίας καί ἀπογνώσεως» ἀπαντητικῶς στεντορείᾳ τῇ φωνῇ ἐκραύγασε πρός ἀμφιβάλλοντας…
Κατώρθωσε τό ὅραμα νά πραγματοποιηθῆ∙ καί ἐκ τῆς τέφρας καί τῶν ἐρειπίων νά ἀναγεννηθῇ ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, διά τήν ὁποίαν ἐμόχθησε καί τήν περιεχαράκωσεν, ἐπικεντρωμένην ἀποκλειστικῶς εἰς τήν πνευματικήν καί κοινωνικήν ἀποστολήν της, ὡς ἔνδοξος ἀναδενδράς τῆς πανενδόξου Μητρός της, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Ἐμαθήτευσεν εἰς τήν καρδίαν τοῦ λαοῦ τούτου, τήν «ἐμαλάκωσε» διά τῆς διδαχῆς καί ὡλοκλήρωσε τήν ἀνατεθεῖσαν πορείαν ἐν δόξῃ καί τιμῇ, ὡς παγκοίνως ἀναγνωρίζεται καί τιμᾶται καί γεραίρεται.
Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἀπέστειλε τόν «ξένον» Ἀναστάσιον, διά νά καταστῇ οἰκεῖος τοῦ Ὀρθοδόξου ἀλβανικοῦ λαοῦ, ἰδικός του, σάρξ ἐκ τῆς σαρκός του, προετίμησε δέ νά ἀναπαύεται ὑπό τήν ἀλβανικήν γῆν, τήν ὁποίαν ὑπεραγάπησε καί Ὀρθοδόξως διηκόνησεν ὡς οὐδείς ἄλλος «ξένος», πλήν τοῦ «ξένως» ἐλθόντος εἰς τόν κόσμον μας Ξένου Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἔπαινος καί ἀναγνώρισις καί εὐλογία καί χάρις πρέπει καί εἰς τόν μακάριον Ἀποστολέα, καί εἰς τόν εὐκλεᾶ καρπόν τῆς Ἀποστολῆς καί κυρίως εἰς τόν «ἐν πᾶσι ἐπιτυχόντα» δεδοξασμένον Ἀπόστολον.
Καί ἄν οἱ ποτε ἀποσταλέντες ὑπό τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Θεσσαλονικεῖς Ἅγιοι Κύριλλος καί Μεθόδιος εἰς τούς Ὀρθοδόξους Σλαύους ἀδελφούς τιμῶνται καί γεραίρωνται ἀνά τούς αἰῶνας ὡς «εὐεργέται» τῶν λαῶν τούτων∙ ἄν ὁ ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἀποσταλείς κατά τόν δέκατον τέταρτον αἰῶνα εἰς τήν ὁμόδοξον Ρωσσίαν Θεοφάνης ὁ Ἕλλην, ὁ διδάσκαλος τοῦ Ἀνδρέα Ρουμπλιώφ, τιμᾶται ὡς «ἀναμορφωτής» τῆς ἐν Ρωσσίᾳ Ὀρθοδοξίας· κατά «θεανθρωπίνην ἀναλογίαν» θά τιμᾶται καί θά ἀναγνωρίζηται καί ὁ ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ὡσαύτως ἀποσταλείς εἰς Ἀλβανίαν Ἀρχιεπίσκοπος Ἀναστάσιος, ὅστις ἀπέβη ἰσχύς, στερέωμα καί καταφυγή καί ρύστης λαοῦ πονεμένου καί μακράν τότε τῆς Πέτρας, τοῦ Χριστοῦ (πρβλ. Ματ. 16, 18) εὑρισκομένου.
Οἱ ἀνωτέρω, ὡς καί πολλοί ἄλλοι καί τό ἔργον αὐτῶν, τυγχάνουν ἀποστολή μιᾶς καί μόνον πηγῆς ἀγαθῆς καί ἀγαθοεργοῦ, τῆς Πηγῆς, ἥτις κατέστη ἀνά τούς αἰῶνας Ζωοδόχος διά λαούς καί ἔθνη πολλά. Καί ἡ ἀέναος αὕτη Πηγή ταυτίζεται μέ τό «ὑπέρ πᾶν ὄνομα» (Φιλ. Β, 9) καί τό «ὑπέρ λόγον καί ἔννοιαν μυστήριον» (Δογματικόν Θεοτοκίον βαρέος ἤχου). Εἶναι ἡ Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, ὁ Ἁγιώτατος Ἀποστολικός καί Πατριαρχικός Οἰκουμενικός Θρόνος, ὁ ὁποῖος συλλαμβάνει ἑκάστοτε τά «σημεῖα τῶν καιρῶν» (Ματ. 16, 3) καί τά μεταποιεῖ εἰς «εὐαγγελισμούς».
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀναστάσιος μέ τούς 172 κληρικούς πού ἐχειροτόνησε, μέ τούς 8 Ἱεράρχας, περιλαμβανομένου καί τοῦ ἐν χώρᾳ μακάρων αὐλιζομένου Ἀπολλωνίας Κοσμᾶ, καί μέ τήν συμπαράστασιν λαοῦ ἁγνοῦ, καρδιῶν παλλουσῶν, ἀλβανίδων καί ἀλβανῶν, ἐβάστασε κυριολεκτικῶς καί τόν «καύσωνα τῆς ἡμέρας» (Ματ. 20, 12) καί τόν «παγετόν τῆς νυκτός».
Ενθυμοῦμαι, τήν 1ην Αὐγούστου 1992, ὅταν ἐπεσκέφθημεν οἱ ἀείμνηστοι Τιράνων Ἀναστάσιος καί Πέργης Εὐάγγελος καί ἡ ταπεινότης μου τόν Ἅγιον Βλάσιον καί συνηντήσαμεν μόνον «λίθον μέγαν» καί «ἐρημίαν» ἀπόλυτον. Ἐπί τοῦ λίθου ἐκείνου κατετίθετο μέ τό ἄναμμα κηρίων ὁ ἀβάσταχτος πόνος ἑνός ὁλοκλήρου λαοῦ, τόν ὁποῖον πόνον μετέβαλεν ὁ τιμώμενος Πρωθιεράρχης εἰς ἀναστάσιμον χαράν καί εύφροσύνης∙ εἰς «ἄλλην βιοτήν». Μνημονεύω, τήν 2αν Αὐγούστου 1992, ἡμέραν ἐνθρονίσεως, καί τά πικρά συμβάντα εἰς τόν Ἱερόν Ναόν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Καταθέτω ὅτι ἐβίωσα ὅλην τήν μέχρι σήμερον ἀναστάσιμον πορείαν τῆς Ἐκκλησίας ταύτης. Σήμερον δέ καθορῶμεν οἱ πάντες, ἐκκλησιαστικοί καί πολιτικοί ἡγέται, σύμπασα ἡ Ἁγία Ὀρθοδοξία, καί σύνολος ἡ Ἀλβανία, ἀδιακρίτως «λαῶν, φυλῶν καί γλωσσῶν» τήν ἀκμήν τῆς ζώσης ἑνιαίας Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας κατά τήν ἡμέραν τοῦ σαββατισμοῦ τοῦ ἀλήστου μνήμης Ἀρχιεπισκόπου. Καί κρίνομεν καί βλέπομεν οἱ πάντες «ψυχαῖς καθαραῖς» καί ὁμολογοῦμεν «ἀρρυπώτοις χείλεσι», εἰλικρινῶς, τό θαῦμα, ἕν μυστήριον τῶν μυστηρίων, τό δέος καί τήν ἀλήθειαν καί τήν ζωήν, ἡ ὁποία καί ἐδῶ ἐκ τοῦ τάφου καί ἐκ τῶν τάφων τῶν μακαριστῶν Ἀπολλωνίας Κοσμᾶ, Δημήτρη Μπεντούλι καί τοῦ Τάκιο καί τῶν ἀπείρων ἀνωνύμων μαρτύρων κληρικῶν καί λαϊκῶν, ἀνέτειλε καί μαρτυρεῖ καί διδάσκει.
***
Ἀδελφοί μου,
Οἱ Ὀρθόδοξοι τῆς Ἀλβανίας, ὁ ἀποστολεύς Οἰκουμενικός Θρόνος καί πάντες οἱ ἐγγύς καί οἱ μακράν, ἐνώπιον τοῦ ὁλοκληρωθέντος ἔργου Ἀναστασίου τοῦ πάνυ καί τοῦ καταλιμπανομένου ὑπ’ αὐτοῦ «Καινοῦ Μνημείου», ἀπό τοῦ ὁποίου ἐξέρχεται τό «Χαίρετε» τοῦ Κυρίου πρός τήν Ὀρθοδοξίαν τῆς Ἀλβανίας, τῷ εὐχαριστοῦμεν, «ὑπέρ ὧν ἴσμεν καί ὧν οὐκ ἴσμεν, τῶν φανερῶν καί ἀφανῶν εὐεργεσιῶν» (Θεία Λειτουργία Ἰωάννου Χρυσοστόμου) τῶν πρός τόν εὐλογημένον Ὀρθόδοξον λαόν τῆς Ἀλβανίας ὑπ’ αὐτοῦ προσενεχθεισῶν.
Καθορῶντες δέ τόν «μέγαν σφόδρα λίθον τῆς ἀθεΐας» ἐπί τοῦ μονίμου τότε τάφου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας «ἀποκεκυλισμένον» διά παντός, εὐλογίαις καί μερίμνῃ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν δύο Προκαθημένων του Δημητρίου καί Βαρθολομαίου, διά χειρός τοῦ ἀναζητηθέντος μόνου ἀξίου ἐκ τῶν πολλῶν Ἀρχιεπισκόπου Ἀναστασίου, κτήτορος καί συντελεστοῦ ἀποκλειστικῶς τῆς ἀναστάσεως τῆ Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας, ψελλίζομεν λόγον εὐχαριστίας καί δοξολογίας καί εὐγνωμοσύνης τῷ δωρήσαντι αὐτόν Κυρίῳ.
Δεόμεθα ὑπέρ ἀναπαύσεως τῆς μακαρίας ψυχῆς Ἀναστασίου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Ἀλβανίας γενομένου, τοῦ Πατρός, Φίλου καί Ἀδελφοῦ καί οἰκείου καί εὐεργέτου τοῖς πᾶσι καταστάντος, τοῦ ὡς ἄλλου Μυροφόρου κομίσαντος ἐνταῦθα ἐκ Κωνσταντινουπόλεως «μύρον ἅγιον, μύρον ἀναγεννήσεως, ἁγιασμοῦ χρῖσμα, βασιλικόν ἔνδυμα, θώρακα δυνάμεως, σφραγίδα ἀνεπιβούλευτον, ἀγαλλίαμα καρδίας, εὐφροσύνην αἰώνιον» (εὐχὴ καθαγιασμοῦ Ἁγίου Μύρου), καί «σφογγίσαντος» δάκρυα πολλά ὀφθαλμῶν ἀπείρων.
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀναστάσιος ἀπεδείχθη ἔργῳ καί λόγῳ μέγας ὄχι διότι ἐπέτυχε πολλά∙ ὄχι διότι ἱερούργησε «μυστήριον ξένον καί παράδοξον» ἐν Ἀλβανίᾳ∙ ἀλλά διότι ἔζησε διά τούς ἄλλους καί ἡ χαρά του ἦτο ἡ πρόοδος καί ἡ σωτηρία τῶν ἄλλων…
Καί ἀπέβη «θέμεθλος» καί «παρακαταθήκη» καί «θεμέλιον» ἀρραγές, ἐπί τοῦ ὁποίου ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας καλεῖται νά βαδίσῃ τήν ὁδόν τοῦ ἤθους καί τοῦ φρονήματος, ἅτινα ἔμαθε καί ἔλαβε ποτέ ἐκ τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ἐσχάτως παρά τοῦ ἐξ αὐτῆς πεμφθέντος κεκοιμημένου καί ἐν τῇ ἀλβανικῇ γῇ ταύτῃ, ἐν τῇ κρύπτῃ τοῦ Ἱεροῦ τούτου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως, ἀναπαυομένου περισπουδάστου γόνου τῆς εὐάνδρου Κεφαλληνίας, τοῦ τιμήσαντος κατά τό μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ (Ἐφ. 4, 7) ὑπερβαλλόντως καί τόν Ἀποστολέα καί τήν Ἀποστολήν.
***
Ἀδελφοί συλλειτουργοί Ἱεράρχαι καί συμπρεσβύτεροι καί συνδιάκονοι καί ἁπαξάπαντες, ἀδελφαί καί ἀδελφοί Ὀρθόδοξοι τῆς Ἀλβανίας,
Ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος μᾶς προτρέπει σήμερον «ὅπου ὁ θησαυρός, ἐκεῖ (νά εἶναι) καί ἡ καρδία ἡμῶν». Διά τόν ἐμπνευστήν καί ἱερουργόν τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἀναστάσεως τῆς Ἐκκλησίας σας, τῆς Ἐκκλησίας μας τῆς Ἀλβανίας, θησαυρός ὑπῆρξαν μόνον αἱ καρδίαι σας. Εἰς αὐτάς εἰσῆλθεν καί παραμένει φρουρός ἀεί ζῶν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀναστάσιος. Παραμένει ἀσύλλητος θησαυρός καί ἐγκόλπιον ἱερόν εἰς τά στήθη σας. Κρατήσατέ το ἀσινές καί ἀλώβητον. Κρατήσατέ το ὡς φυλακτόν. Καί φυλᾶξτε το καί παραδῶστε το εἰς τάς ἐπερχομένας γενεάς, ὡς τό παρελάβετε παρά Ἀναστασίου τοῦ κλεινοῦ καί διαπρεποῦς, τοῦ μεταβαλόντος τήν «ἀχαριστίαν» εἰς χάριν ζωοποιόν. Διότι εἶναι ἱερόν καί ὅσιον. Διότι εἶναι ἀνεκτίμητον. Εἶναι θησαυρός ἀτίμητος. Εἶναι ἡ καρδιά σας. Σᾶς ἔδωσε ὁλοκληρωτικά τήν ἰδικήν του χωρίς κρατούμενα, ἀψηφῶντας κινδύνους καί μεμψιμοιρίας καί κριτικήν ποικιλόμορφον μικροψύχων ἀνθρώπων. Κρατήσατε τόν θησαυρόν τοῦτο εἰς τά στήθη σας ἀεί πάλλοντα. Ὁ Ἀναστάσιος οὐδέποτε ὑπῆρξεν κίβδηλος. Ὑπῆρξεν ἀληθινός. Ὑπῆρξε κατά πάντα καί διά πάντα ἡγέτης ἐκκλησιαστικός περιωπῆς, δακτυλοδεικτούμενος, φῶς καί ἀλήθεια καί ζωή, διότι ἐκήρυξεν ἐν τῷ Ὀρθοδόξῳ -καί ὄχι μόνον- ἀγρῷ τῆς Ἀλβανίας Θεόν ἀληθινόν, παθόντα καί ταφέντα καί σταυρωθέντα καί ἀναστάντα κατά τήν ἀνεπανάληπτον ἐκείνην τριακοντατριετίαν.
Καί οὐδόλως ἀσφαλῶς εἶναι «τυχαῖον» -τίποτε δέν εἶναι τυχαῖον- ὅτι 33 τακτικά μέλη τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, πλεῖστοι ταγοί τοῦ πνεύματος ἐν Ἀλβανίᾳ καί παγκοσμίως τόν προέτειναν τό ἔτος 2000 ὡς ἄξιον τοῦ «νόμπελ εἰρήνης», διότι ὑπῆρξεν εἰρηνοποιός, ὑπῆρξεν πρᾶος, ὑπῆρξεν ἐλεήμων, ὑπῆρξεν ὁ «δεδιωγμένος ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος» τοῦ Χριστοῦ, ἕνεκεν ἀληθείας καί δικαιοσύνης, οἰκειοθελῶς ὡς ὁ Κύριός μας παραδώσας ἑαυτόν «λύτρον ἀντί πολλῶν».
Ὁ μακάριος Ἀναστάσιος ἀναπαύεται ἐν τῇ χώρᾳ τῶν μακάρων, ὅπου οὐκ ἔνι πόνος, λύπη, ἀγωνία, στεναγμός. Ὑπάρχει μόνον ζωή ἀτελεύτητος. Αὐτήν τήν ζωήν πού ἔφερε καί μετήγγισε ἀπό τοῦ ἀκενώτου θησαυροῦ τῆς καρδίας του. Ἀπό τοῦ ἀκενώτου θησαυροῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου. Ἀπό τοῦ ἁγίου θησαυροῦ τῆς Ὀρθοδοξίας. Καί κατέστη καί ὁ ἴδιος θησαυρός τῆς ζωῆς σας. Τόν ὁποῖον ἀτίμητον θησαυρόν σας «οὔτε σής καί βρῶσις ( δύναται νά) ἀφανίσῃ» οὔτε «κλέπται», ποικίλοι κλέπται, ἀδυνατοῦν – δύναται νά διορύσσουν καί νά κλέψουν.
Δόξα πρέπει καί τιμή καί εἰρήνη τοῖς ἐργασθεῖσι τό ἀγαθόν Ἀποστολεῖ καί Ἀπεσταλμένῳ. Δόξα τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῶ Ἁγίῳ Πνεύματι ἐν τῷ Ἱερῷ τῆς Ἀλβανίας νῦν καί ἀεί καί εἰς τόν αἰῶνα, ὅτι τοιοῦτον θησαυρόν, κειμήλιον καί ἐγκόλπιον κατέλιπον τῇ Ἁγιωτάτῃ Ὀρθοδόξῳ Αύτοκεφάλῳ Ἐκκλησίᾳ τῆς Ἀλβανίας. Αἱ γενεαί πᾶσαι τόν μακαρίζομεν. Καί θά τόν μακαρίζουν εἰς τόν αἰῶνα, αἱ ἰδικαί σας καρδίαι, ὁ θησαυρός του, διά τόν ὁποῖον ἐθυσιάσθη καί ἐκενώθη.
Αίωνία του η μνήμη!
Ἄς ψάλλωμεν, εἰς μνήμην καί ἀνάμνησιν, ὅλοι μαζί, ἀλβανιστί καί ἑλληνιστί, τόν ἐπινίκιον ὕμνον: «Χριστός Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος». Ἀμήν.
