Κωνσταντίνος Β. Τερψίδης
Για σένα ταπεινέ προσκυνητή της Πόλης μας που επιθυμείς να βρέξεις το παξιμάδι της ψυχής σου στη μνήμη ενός Λεβέντη, Γαλατιανού, Φαναριώτη Άρχοντα της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας μας.
Οι γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς που περάσαμε είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος για όσους πενθούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή. Τα Χριστούγεννα, εκτός των άλλων φέρουν και την έννοια του «μαζί». Δυσνόητη η συνειδητοποίηση πως κάποιος που αγαπάμε δεν είναι πλέον ανάμεσά μας. Είναι όμως μαζί με την λύπη κι αυτή η χαρά που είχαμε την τύχη και την ευλογία να ζήσουμε μαζί του, να εισπράξουμε την αύρα του και το καθηλωτικό του ιερό ψάλσιμο στην συγκεκριμένη περίπτωση, γι’ αυτό και ο αποχωρισμός του ανθρώπου τον οποίο τιμούμε σήμερα σίγουρα μας δημιουργεί το μοναδικό συναίσθημα της χαρμολύπης κατά τους Αγίους πατέρες μας.
Αείμνηστε και περιπόθητε Άρχοντα Λεβέντη πρ. Πρωτοψάλτη της Μ.τ.Χ.Ε. Λεωνίδα Αστέρη,
Προκαταβολικά σε ευχαριστούμε και σε ευγνωμονούμε για τα συναισθήματα που αφειδώς μας χάρισε η αγάπη σου. Γι αυτό σου αξίζει, όχι η λέξη θάνατος αλλά αυτή η όμορφη λέξη της ορθοδόξου χριστιανικής παραδόσεως, κοίμησις. Κοίμησις που ακτινοβολεί αιωνιότητα, αθανασία, αποχωρισμό δίχως χωρισμό αλλά ένωση και συνάντηση με το θείον.
Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι οι τίτλοι, τα αξιώματα αλλά δυστυχώς, η εμφάνιση και τα likes στο facebook και στο instagram, δίνουν αξία στον άνθρωπο· στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο για όσους καταφέρνουν να το αντιληφθούν. Οι άνθρωποι, στους οποίους δόθηκε τίτλος ή αξίωμα, είναι αυτοί οι οποίοι ανάλογα με το ήθος, την ποιότητα, την ευγένεια, την αρχοντιά, την εργατικότητα και την πίστη τους, δίνουν αξία σ΄ αυτά. Δυστυχώς η κατηγορία αυτή των ανθρώπων, είναι ανύπαρκτη για τους άκριτους, αλλά ευτυχώς υπαρκτή για τους κρίνοντας. Ένα πρότυπο αυτής της κατηγορίας των ανθρώπων ήταν και θα είναι ο κορυφαίος Τενόρος και Άρχων πρ. Πρωτοψάλτης της Αγίας Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Λεωνίδας Αστέρης, ο οποίος μας άφησε τεράστια παρακαταθήκη με την κοίμησή του την 4η Δεκεμβρίου 2024, ανήμερα της εορτής της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας, την σημαδιακή ημέρα κατά την οποία συνάντησε αυτόν που με σεβασμό μια ζωή υπηρέτησε τον «Μαΐστορα της μουσικής», Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, τον «Χρυσορρόαν» το έργο του οποίου, εκτός των τόσων άλλων, υπηρέτησε με σεβασμό και ευλάβεια.
Ό,τι και να πούμε για τον μακαριστό Λεωνίδα Άστέρη, την ζωντανή παράδοση της Βυζαντινής ψαλτικής είναι λίγο διότι ανήκε σε μια άλλη εποχή με ένα εύρωστο βεληνεκές πέρα από την εποχή του. Δυστυχώς, είναι της μοίρας μας γραφτό, οι πολλοί ευεργετημένοι να ξεχάσουν τους λίγους ευεργέτας. Ό,τι «κοστούμι και να ράψουμε» για τον χαρακτήρα του τιμώμενου προσώπου, ό,τι «φράκο και να του φορέσουμε» για το χάρισμα της Θείας φωνής του, με όποιο ευλογημένο ιερό ράσο κι αν ενδύσουμε την παρουσία του στο Ιερόν Αναλόγιον, όλα θα του είναι στενάχωρα. Δύσκολο, ειδικά σε μέρες που η φτηνή λέξη αλήτης χρησιμοποιείται περί πολλού, να γίνει κατανοητός ή και αποδεκτός ο χαρακτηρισμός κάποιου ως Άρχοντα. Δύσκολο να περιγράψουμε την προσωπικότητα του γεννημένου στην κυριολεξία αυτού Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μ.τ.Χ.Ε. ο οποίος μια ολόκληρη ζωή και επί τρείς δεκαετίες εις το Πάνσεπτον Φανάριον, υπηρέτησε αγόγγυστα και επάξια τον «διαιωνίζοντα ὕμνον**». «Άκρως ιδιαίτερος χαρακτήρας με χαρισματικό ένστικτο», κατά τον μαθητή του Στυλιανό Μπερμπέρη ο οποίος για να τον τιμήσει έδωσε το όνομά του, Λεωνίδας, στον πρωτότοκο γιό του αλλά το κυριότερο τον συμπαραστάθηκε μέχρι δυστυχώς το επώδυνο τέλος. Ενώ δέχτηκε πολλές σοβαρές προτάσεις περί της διακονίας του «εκτός των τειχών», αντιστάθηκε και παρέμεινε συνειδητά στην του Κωνσταντίνου Πόλιν, τον Σεπτόν Πατριαρχικόν Ναόν και δίπλα στην πολυαγαπημένη Καππαδόκισσα μητέρα του κα Σμαρώ.
Μόλις τεσσάρων ετών (1940) ξεκινάει ως κανοναρχάκι στον Ιερόν Ναόν του Αγίου Ιωάννου των Χίων με δάσκαλο τον Νικόλαο Αναστασιάδη. Πέντε ετών εντοπίζεται από τους πρωτοψάλτες του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου των Φερτεκιωτών του Γαλατά, Δημήτριο Παγούρη και Παναγιώτη Κωνσταντινίδη από το χέρι των οποίων οδηγείται στο Ιερόν Αναλόγιόν του μαζί με την ευχή της μητέρας του διότι εκτός των άλλων της θύμιζε και τον πολιούχο Άγιο της πατρίδας της Σινασού. Είναι αυτή που του έμαθε, αλλά και στον εγγονό της επίσης Λεωνίδα, να αποστηθίσει το πρώτο του τροπάριο, αυτό του Αγίου Νικολάου. «Κανόνα πίστεως, και εικόνα πραότητος, εγκρατείας διδάσκαλον, …» το οποίο και εφάρμοσε σε όλη του τη ζωή. Ήταν θέλημα Του Δωροδότη Θεού να ταφεί την ημέρα του Αγίου Νικολάου. Από την πρώτη στιγμή, σαν κανοναρχάκι στολίδι της Βυζαντινών ψαλμών, σαγηνεύτηκε από το Ιερόν Αναλόγιον.
Ήταν καλοκαίρι, το θαλασσινό χαρμάνι της αύρας από την Προποντίδα, τον Βόσπορο, τον Κεράτιο και τις μυρωδιές του λιμανιού έτρεχε στις γειτονιές του Γαλατά μαζί με την χαρά των παιδιών μετά το κλείσιμο των σχολείων. Παραμονές της Εθνικής γιορτής της Γαλλίας και η εν Κωνσταντινουπόλη πρεσβεία ετοιμάζει δεξίωση. Ο πατέρας Λάμπης καθυστέρησε να γυρίσει στο σπίτι γιατί έπρεπε να παραδώσει το κοστούμι του μεγαλοεπιχειρηματία Φερτεκιώτη Αραβανόπουλου ο οποίος είχε πάρε δώσε με τον Γαλλικό σιδηρόδρομο Ικόνιο –Βαγδάτη και ήταν καλεσμένος στο μεγάλο γεγονός του Σταυροδρομίου. Έκλεισε το ραφείο, πέρασε να πάρει λακέρδα που του τελείωσε και βιαστικός γυρίζει στο σπίτι. Από μακριά ακούει χειροκροτήματα και βλέπει κόσμο πολύ, έξω από το καρβουνιάρικο του Σεμσετίκ. Πλησιάζει. Ο κόσμος στριμωγμένος, ακίνητος πασχίζει να δει, αλλά ακούει. Πλησιάζει. Μια φωνή γνώριμή, τον έχει καθηλώσει με το τραγούδι Βοσκοπούλα. Δεν είναι δυνατόν! Λες; Πάλι; Κι όμως. Παραμερίζει τον κόσμο και… νάτος, ο αθεόφοβος μικρός Λεωνίδας ανεβασμένος πάνω στο παρατημένο λευκό μαρμάρινο όγκο, «σαν την μύγα μες το γάλα» μπροστά στο καρβουνιάρικο, λες και είναι ο Απόστολος Παύλος πάνω στον βράχο της Πνύκας, τραγουδάει με άνεση και πάθος την Βοσκοπούλα. Όλοι, μικροί μεγάλοι, σιωπηλοί και με δέος απορούν και θαυμάζουν. Στο τέλος ξυπνούν απ΄ τ΄ όνειρο και χειροκροτούν το μικρό Ρωμηόπουλο αηδόνι. Τα χρόνια θα περάσουν και ο μικρός Λεωνίδας θα γίνει ο καταξιωμένος Άρχοντας Πρωτοψάλτης. Αυτό το ίδιο τραγούδι θα τον παρακαλέσει να του τραγουδήσει ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος σε μία δεξίωση της Αθήνας.
Τέτοια περιστατικά, να ακούν τον μικρό Λεωνίδα να τραγουδάει και να ψέλνει στον δρόμο, τα θυμούνται όλοι όσοι ζούσαν στην μεγαλώνυμο γειτονιά του Γαλατά και τον καταχειροκροτούσαν για την φωνή, την εκτέλεση και το θάρρος του.Δέκα χρονών «στα κορώνα γράμματα» κερδίζει να ψάλλει την σπάνια ευχή προς την Παναγία κατά το Απόδειπνο, το «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε, ἄφθορε, ἄχραντε, ἁγνὴ Παρθένε, …» του 11ου αιώνα. Θεία τύχη. Παρών ο Άρχων πρωτοψάλτης του Πατριαρχείου Κωνσταντίνος Πρίγγος. Εκστασιάζεται. Ο μικρός Λεωνίδας του θυμίζει τον εαυτό του που επίσης τεσσάρων χρονών «βαπτίστηκε» στην Βυζαντινή εκκλησιαστική ψαλτική. Τον πλησιάζει και πείθει την οικογένεια. Κοτζάμ Άρχων Πρωτοψάλτης, κάθε Κυριακή περνάει από τον Τόπχανε του Γαλατά για να τον πάρει τον μικρό Λεωνίδα και να τον φέρει δίπλα του στο Ιερόν Αναλόγιον του Πατριαρχικού Ναού. Παράλληλα ο μικρός Λεωνίδας φοιτά μαζί με τον αδελφό του Σταύρο (1938) στην Αστική Σχολή του Γαλατά κοντά στο σπίτι του, με διευθυντή τον Χρ. Μαυροφρείδη , δασκάλα την Ευτυχία Κλεούδη, δάσκαλο τον ζωγράφο Αλέκο Αποστόλου κ.α. Στην πρώτη τάξη έχει 70! συμμαθητές ενώ υπάρχει και δεύτερο τμήμα με ισαρίθμους μαθητές! Μετά τρία χρόνια θα γυρίσει πίσω στον Άγιο Νικόλαο. Νέα θεία τύχη. Παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηναγόρα απαγγέλει τον Απόστολο. Αυτή την φορά τον ακούει ο Λαμπαδάριος του Πατριαρχείου Θρασύβουλος Στανίτσας και τον επαναφέρει στον Φανάρι. Τελειώνοντας την Αστική Σχολή του Γαλατά και αφού αφήσει σ΄αυτήν τον μικρότερο αδελφό του Κωνσταντίνο (1948) θα φοιτήσει στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή. Τα χρόνια που ακολουθούν δύσκολα. 1955 τα καταστροφικά Σεπτεμβριανά και το 1957 το γκρέμισμα του πατρικού σπιτιού μαζί με τον Ιερό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού για την διάνοιξη του δρόμου και την αναγκαστική μετακόμιση στα Ταταύλα. Τα χρόνια θα περάσουν ψάλλοντας στους Ιερούς Ναούς των Αγίων Θεοδώρων Βλάγκας (1958-1963) και της Μητρόπολης Πριγκηποννήσων (1963-1979) ενώ έχει μεσολαβήσει (1967) η καταπάτηση των δύο άλλων Ιερών Ναών του Γαλατά, του Αγίου Ιωάννη των Χίων και του Αγίου Νικολάου των Φερτεκιωτών για τον οποίο θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο. Όλα αυτά τα χρονιά ως συνεχής μαθητής δίπλα σε μεγάλους δασκάλους διδάσκεσαι την Βυζαντινή μουσική δια της οποίας επενδύει τα μοναδικά ιερά κείμενα τα οποία αποδίδει εκφραστικότατα και με σωστή απαγγελία η οποία παρασύρει τους ακροατές του στην προσευχή.
Η πρόσκληση το 1984 από τον αοίδιμον Οικουμενικόν Πατριάρχην Δημήτριον και την Ιεράν Σύνοδον για την κορυφαία θέση του Άρχοντος Πρωτοψάλτου τον βρίσκει στο Ιερόν Αναλόγιον του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου Ταταούλων στον οποίο είδη έχει οργανώσει χορωδία. Ο ίδιος θα εξομολογηθεί ότι διακατέχεται από τρόμο και φόβο διότι έχει βαθειά επίγνωση του νέου υψηλού καθήκοντος. Τα καταφέρνει γιατί εμπνέεται από το βαθύ αίσθημα της λατρείας, έχοντας πάντα κατά νου ποίων την παράδοση έχει ιερό καθήκον να συνεχίσει. Κουράζεται. Κάθε φορά που είναι να πάει στο Φανάρι με τα πόδια τρέχει να προλάβει την Γέφυρα του Γαλατά πριν ανοίξει. Υπήρξε στιγμή που φτάνοντας, ενώ η γέφυρα είχε ξεκινήσει να ανοίγει, αυτός πήδηξε για να προλάβει και βρέθηκε κρεμασμένος πάνω της.
Δεν ήταν όμως μόνο η διπλή Καππαδοκική ρίζα, ο μητροπάτωρ της γιαγιάς Δέσποινα Ξανθοπούλου από τα Φάρασα, και ο παππούς Σταύρος Αξιόπουλος από την Σινασό, ούτε η περήφανος Λεωνίδιος Σπαρτιάτικη καταγωγή, ούτε ο Ιταλός νονός του, αλλά το Θείο χάρισμα της φωνής του και οι δάσκαλοί του, τόσο στο Ιερό Αναλόγιο κυρίως όμως στο Ωδείο της Πόλης, οι οποίοι και τον οδήγησαν, αν και Ρωμηός, να αναδειχθεί ως ο μοναδικός! τενόρος, στην υψηλή τέχνη της Λυρικής της Κωνσταντινούπολης με περίλαμπρη καριέρα και στο εξωτερικό. Δούλεψε σκληρά για να σπουδάσει το θείο δώρο του οργάνου της φωνής και να επαυξήσει τις δυνατότητές του σε αντοχή και ένταση γεγονός που τον βοήθησε να ψάλλει χωρίς μικρόφωνο, το οποίο αν και ηλεκτρονικός δεν συμπαθούσε. Γι αυτό του το χάρισμα, κι αυτή την κοπιαστική του επιλογή, δέχτηκε πισώπλατα κτυπήματα, τα «εξ οικείων φαρμακερά βέλη», ως μη όφειλε, από εκείνους «που όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνουν κρεμαστάρια». Τους ενοχλούσε υποκριτικά η διπλή του ιδιότητα, αυτή του ιεροψάλτη, και μάλιστα του Πατριαρχείου, και αυτή του τενόρου, αγνοώντας το γεγονός ότι ένας Ρωμηός πρωταγωνιστούσε στην Όπερα της Κωνσταντινουπόλεως την τρίτη μεγαλύτερη της Ευρώπης και όχι μόνο. Τελικά απτόητος και αγέρωχος επέλεξε να συνεχίσει το πολύ ποιο δύσκολο από την Λυρική Τέχνη, την Ιερή Τέχνη της ψαλτικής, η οποία μπήκε βαθιά στο υποσυνείδητό του και η οποία τον βοήθησε να ζει βαθιά το μυστήριο της πίστεως. Επέλεξε την Βυζαντινή Ορθόδοξο λατρευτική τέχνη, την ωραιότερη του κόσμου με προτεραιότητα στον λόγο, αντί να πρωταγωνιστεί στa διάσημα Ευρωπαϊκά πάλκα με έργα όπως ο Macbeth του Giuseppe Verdi, η Tosca του Giacomo Puccini και η Cavalleria Rusticana του Pietro Mascagni με προτεραιότητα στην μουσική πράγμα που ισχύει και η δυτική λατρευτική μουσική. Επέλεξε αυτό το οποίο του υπέδειξε η Αγιοτρόφος Καππαδοκική του φλέβα. Απαρνήθηκε δόξες, μεγαλεία, ταξίδια και χρήματα και υπηρέτησε συνειδητά, από την ημέρα της χειροτονίας του ως Άρχων Πρωτοψάλτης, από τον αείμνηστο Οικουμενικό Πατριάρχη κυρ Δημήτριο (1984), το ταπεινόν Ιερόν Πατριαρχικόν Αναλόγιον επί 33 συναπτά έτη ως Πρωτοψάλτης στο δεξιό σεντεφένιο αναλόγιο, το από της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Καμαριωτίσσης Χάλκης, του Πανσέπτου Πατριαρχικού Ιερού Ναού του πατριώτη του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Ιερό καθήκον να συνεχίσει την Ιερά Παράδοση του λεγόμενου Πατριαρχικού ύφους ψαλτικής. Ύφος απλό, απέριττο, μεγαλειώδες, χωρίς μίμηση, με προτεραιότητα και πλήρη συμμόρφωση στον ιερό λόγο του οποίου η μουσική επένδυση με κανένα τρόπο δεν πρέπει να αλλοιώσει την απαγγελία, την καθαρή άρθρωση και τον σωστό τονισμό των λέξεων. Είναι όμως αυτή η μουσική επένδυση η οποία θα βοηθήσει τον ίδιο αλλά και τους ακροατές πιστούς της εκκλησίας να μπει ο λόγος βαθειά στην ψυχή τους και να τους βοηθήσει να προσευχηθούν.
Το 1991 διαδέχεται τον αείμνηστο Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο ο νεώτατος Βαρθολομαίος ο Ίμβριος ο οποίος δημιουργεί νέες προκλήσεις. Το να υπηρετείς ως Άρχων Πρωτοψάλτης, τίτλος που κατά την παράδοση δίδεται μόνο στον δεξιό του Πανσέπτου Πατριαρχικού Ναού, παρά τον Μέγαν Ίμβριον Παναγιώτατον Οικουμενικόν Πατριάρχην κ.κ. Βαρθολομαίον με δεδομένη μάλιστα την λειψανδρία ιεροψαλτών λόγω διωγμών αλλά και ηθελημένης μετανάστευσης, δεν είναι καθόλου, μα καθόλου εύκολη υπόθεση. Μόνο όσοι το έχουν βιώσει και το βιώνουν δίπλα Του το νιώθουν με πολύ κόπο αλλά και μεγάλη ευχαρίστηση στο πετσί τους, γιατί ο Βαρθολομαίος είναι ο Οιακαστρόφος, ο Πηδαλιούχος και Ναύκληρος της Ορθοδοξίας, ο οποίος Πρώτος έκανε την μεγάλη έξοδο από την Ιερά Μάνδρα, την οποία μετέτρεψε σε ανοικτό λιμάνι, αναχώρησης και άφιξης, για τους απανταχού ορθοδόξους και μη. Μέχρι τότε ο Οικουμενικός Πατριάρχης έβγαινε μόνο δύο φορές από το Σεπτόν Φανάριον, μια για να λειτουργήσει στην Παναγία των Εισοδίων του Πέραν και μια στον Άγιο Νικόλαο του Γαλατά, όπου μοναδικά παρευρίσκετο ως απλός ιερέας. Ο αεικίνητος Βαρθολομαίος όχι μόνο καθιέρωσε όλες τις Θείες Λειτουργίες στο Μέγα Μοναστήριον αλλά δεν αφήνει ανεπίσκεπτη καμία Κοινότητα της Κωνσταντινουπόλεως και όλης της Ορθοδοξίας αποδεικνύοντας, και σε αυτή την πολύ σημαντική διάσταση, την Ορθόδοξη Οικουμενικότητα του Πρωτόθρονου Πατριαρχείου του υπό του Αγίου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου θεμελιωθέντος εν Θείω Μελήματι. Είναι ο Βαρθολομαίος αυτός ο οποίος θα προσελκύσει και θα πλημυρίσει τον Ιερόν Πατριαρχικόν Ναόν όχι μόνο από προσευχόμενους κατά τις θείες Λειτουργίες και τους Εσπερινούς αλλά και προσκυνητές κάθε φυλής και δόγματος. Όπου Βαρθολομαίος, φυσικά και Αστέρης. Δίδυμο μοναδικό. Πάντα παρών ακόμα και εμπύρετος, ξεπερνώντας τον εαυτό του μπαίνει βαθειά στην καρδιές των ακροατών του, Βοηθάει και βοηθάει ο ίδιος καταθέτοντας την ψυχή του στο υψηλό ιερόν διακόνημα. Παράλληλα υπηρέτησε το άλλο μεγάλον καθήκον, να μεταλαμπαδεύσει την ιερά παράδοση της Βυζαντινής ψαλτικής τέχνης στους νεώτερους. Για πολλά χρόνια ως δάσκαλος, χοράρχης και κυρίως εμψυχωτής θα εργαστεί ακούραστα στον ιστορικό Σύλλογο Μουσικοφίλων του Πέραν. Συνεχίζοντας την ιεράν παράδοσιν των προκατόχων του συμβουλεύει και απαιτεί από τα μέλη της χορωδίας του, ομοιογένεια και ισοζύγιο φωνών, χωρίς να ξεχωρίζει καμία και να μη γίνεται κατακερματισμός λέξεων ή προτάσεων ο οποίος θα αλλοιώνει το νόημα του ιερού λόγου.
Ο ευλαβικά αυστηρός αείμνηστος Λεωνίδας υπηρέτησε θυσιαστικά το Ιερόν Αναλόγιον της Μ.τ.Χ.Ε. και μάλιστα με υψηλότατο επίπεδο ψαλτικής τέχνης μέχρι το 2013. Αν δεν κλονίζονταν η υγεία του, που τον οδήγησε σε ένα δραματικό τέλος της ζωής, θα τον χαιρόμασταν, θα τον καμαρώναμε και θα προσευχόμασταν μαζί του μέχρι σήμερα. Παρ’ όλα αυτά ήταν ο μακροβιότερος Άρχων Πρωτοψάλτης. Όλα αυτά τα χρόνια τήρησε απαρέγκλιτα και με πλήρη σεβασμό την Πατριαρχικήν τάξιν καθημερινά, πολλές φορές την ημέρα, σε πολύωρες Ιερές Ακολουθίες. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι όσες ώρες αφιέρωσε στο Ιερόν Αναλόγιον δεν έχουν αφιερώσει όλοι οι ιεροψάλτες της Θεσσαλονίκης.
Αλήστου μνήμης Φαναριώτη τελευταίε Βυζάντιε Ιεροψάλτα,
Σε αγαπήσαμε, γι’ αυτό σήμερα δεν είσαι μόνος, σε νιώθουμε ζωντανό μπροστά μας. Σε αγαπήσαμε, όχι ανθρώπινα αλλά εν τη Εκκλησία. Προσωπικά, επέλεγα πάντα να κάθομαι απέναντί σου για να σε βλέπω, να σε ακούω, να σε νιώθω, να σε χαίρομαι, να με ηρεμείς, χωρίς εσύ να το ξέρεις και δεν ήμουν αληθινά ο μόνος. Όταν ήταν παραδίπλα σου επί του Ιερού Πατριαρχικού Θρόνου με αγέρωχη ταπεινότητα και ο Οικουμενικός Πατριάρχης μας, τότε τα λόγια περιττά. Ιερό Αναλόγιο και Πατριαρχικός Θρόνος φλόγιστρα ψυχής για τους κατοίκους τους. Όλα αυτά τα χρόνια, μας ανέβασες εκεί που εσύ σήμερα βρίσκεσαι, για να μας βλέπεις και να μας ακούς με τους δέκτες που σαν ηλεκτρονικός φροντίζεις. Μακάρι να μας καμαρώνεις λαμβάνοντας θετικά μηνύματα. Η μοναξιά σου, η δυσκολίες της ζωής και κυρίως το μεγάλο φορτίο του Ιερού διακονήματός σου δεν μας άφηναν και πολλά περιθώρια να σε πλησιάσουμε, να κάνεις πολλούς φίλους. Όλους εμάς που τόσο μας άγγιξες αλλά και οι τόσοι μαθητές του οποίους μύησες στο ανεπανάληπτο Πατριαρχικό ύφος της Ιερής Ψαλτικής Τέχνης, σε ευγνωμονούμε γιατί μέσα από την μοναξιά σου μπήκες μέσα μας σαν βάλσαμο.
Αοίδιμε, Αγέρωχε ες αεί Άρχοντα Πρωτοψάλτη της καρδιάς μας, Λεωνίδα Αστέρη,
Τώρα δεν είσαι μόνος, να κουβαλάς το βάρος όλης αυτής της μαρτυρικής ιστορίας της γειτονιάς σου, την οποία Δόξα τω Θεώ, αξιωθήκαμε να ενημερώσουμε καθηκόντως τους πιστούς της Μ.τ.Χ.Ε.
Τώρα δεν είσαι μόνος. Σε έχουμε δίπλα μας και κυρίως μέσα στη καρδιά μας ως Άρχοντα, όχι λόγω του τίτλου ο οποίος σου απενεμήθη επαξίως, αλλά για την αρετή, την ταπεινότητα αλλά και την υπερηφάνεια της καταγωγής, την αφοσίωση, την ανιδιοτέλεια και την αγάπη η οποία σε διακατείχε καθ΄ όλη την μακρόχρονη διακονία σου, πολλές φορές μοναχική στο Ιερόν Αναλόγιον αγνοώντας το ολιγομελές ή και ανύπαρκτο πλήρωμα της εκκλησίας. Γιατί κατά τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κυρό Αναστάσιο, υπάρχουν τρία πράγματα στην Ορθοδοξία και την Ρωμηοσύνη που είναι πάντα μαζί: η αλήθεια, η αγάπη και το κάλλος, κι αυτά σε διακατείχαν και τα υπηρέτησες επαξίως, Άρχοντα.
Τώρα δεν είσαι μόνος, γιατί επάξια κέρδισες την παρουσία σου στην μνήμη όλων και κυρίως των πολλών μαθητών σου, εντός και εκτός των τειχών της του Κωνσταντίνου Πόλεως, λόγω του υψηλού αλληλοσεβασμού που ενέπνεες. Τους δίδαξες με το ήθος σου, την ιεροπρεπή στάση σου στο Ιερόν Αναλόγιον, με την ξεχωριστή παρουσία σου στο Ιερόν Διακόνημα του ιεροψάλτου και τους δίδαξες ότι πρέπει όπως και για τον Απόστολο των Εθνών Παύλο να «…ἔχωμεν χάριν, δι’ ἧς λατρεύωμεν εὐαρέστως τῷ Θεῷ μετά αἰδοῦς καί εὐλαβείας». (Ἐβρ. ιβ΄ 28)
Τώρα δεν είσαι μόνος, μπορεί η μεγάλη σου φλογερή επιθυμία να ψάλλεις στον μαρτυρικό Ιερότερο Ναό τον Ναών της Ορθοδοξίας, αυτόν της Αγίας του Θεού Σοφίας της μάρτυρος, να μην πρόλαβε να ευοδωθεί, αλλά άφησες πίσω σου άξιους συνεχιστές στα Ιερά Αναλόγια προκειμένου να παραμείνει άσβεστη αυτή η φλόγα. Είναι όλοι αυτοί οι οποίοι επάξια συμπληρώνουν με το λαδικό της Ιεράς Τέχνης τους την αείφωτον κανδήλα του Οικουμενικού Πατριαρχείου προκειμένου να μένει άσβεστος εις τους αιώνας των αιώνων.
Τώρα δεν είσαι μόνος, γιατί επάξια κέρδισες τον τιμημένο τίτλο του Άρχοντος της ιεροψαλτικής μοναδικής και ανεπανάληπτης τέχνης στις καρδιές μας, της κορυφαίας για την Ορθοδοξία και το Σεπτόν Οικουμενικόν Πατριαρχείον υπερβαίνοντας εαυτόν. Επάξια κέρδισες τον τίτλο του Άρχοντος της ιεράς εκκλησιαστικής τέχνης, «πράττων τά σε αὐτοῦ, μὴ τὰ τῶν ἄλλων σκόπει»*, για την οποία Ιερά Τέχνη, ο ίδιος έλεγες «δεν έχει σχέση με την φωνή, την μίμηση, τις κορώνες και κυρίως με την αυτοπροβολή του ιεροψάλτη, αλλά πρέπει να υπηρετεί την προσευχή, την κατάνυξη, την κατάθεση της ψυχής προκειμένου να επενδυθεί μουσικά ο μοναδικός εκκλησιαστικός λόγος». * Μέναδρος 4ος αι. π.Χ.
Τώρα δεν είσαι μόνος. Ως «ο τελευταίος κρίκος της χρυσής αλυσίδας των μεγάλων ιεροψαλτών της Μεγάλης Εκκλησίας»* έκλεισες μία ολόκληρη ιστορική εποχή. «Ο κρίκος μιας αλυσίδας, που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Αν σπάσει αυτός ο κρίκος, τότε διακόπτεται η ιστορική συνέχεια και η πολιτισμική συνοχή.»(1) Μαζί με τους διδασκάλους σου, τους οποίους τιμάμε, θα μείνεις ες αεί αείμνηστος στις καρδιές μας, για την βαριά κληρονομιά που αφήσατε ως άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων, ένα παράδειγμα προς μίμηση, αυταπαρνήσεως προς την Ορθοδοξία και το ευλαβές Γένος των Ρωμηών, τα «Γεννήματα τῆς Πόλης, αὐτά τά λίγα αλλά αξεπέραστα σπέρματα τοῦ μυστηρίου της»**.
(1) Απόσπασμα της ομιλίας της Α.Θ. Π. κατά την κοπή της Αγιοβασιλόπιττας των Ομογενειακών Συνδέσμων της Πόλεως, στη Μαράσλειο Σχολή. 8/1/2025,
* Μιλτιάδης Παππάς Άρχων Α΄ Δομέστικος της Μ.τ.Χ.Ε.
Τώρα δεν είσαι μόνος, κατά τον αείμνηστο, μουσικότατον, μακαριστό και αρχοντικό Μητροπολίτη Πέργης κυρό Ευάγγελο** είσαι μαζί με «τοὺς φίλους τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὸ δικό σας ἀλφαβητάρι οἱ ὀρκισμένοι τοῦ Φαναριώτικου ὕφους, καὶ μὲ τὴ δική σας γλῶσσα, αναβαίνετε στὸ Θεὸ μὲ τὴ δικὴ σας κλίμακα, καὶ βαδίζετε μὲ τὸν ἦχο τῆς καμπάνας τοῦ Φαναρίου.»
Πολυσέβαστε Γαλατιανέ Αστέρη,
Με αυτόν τον μισθό που σήμερα σου καταθέτουμε «στο ταμείο γνώσεων και ακουσμάτων σου», τιμήσαμε την μνημοσύνη σου. Ες αεί, θα σε ευγνωμονούμε γιατί μέσα από την μοναξιά της μονουχίας σου μπήκες μέσα μας σαν βάλσαμο. Τώρα πλέον δεν θα κατεβαίνεις τα Σκαλάκια του Γαλατά, για να συναντήσεις τους ζωντανούς ίσκιους, με την προσφορά σου εξασφάλισες τα ναύλα της αιώνιας επιστροφής, τώρα θα τα ανεβαίνεις προς το επουράνιο μεταπύργιο, για να συναντήσεις τους αθανάτους, μαζί με τον Θεό της αιωνιότητας. Σε περιμένουν να σε ακούσουν να τους ψάλεις με την ασύγκριτη θνητή θεϊκή φωνή σου.
Αξιομνημόνευτε Άρχοντα Αστέρη ες αεί παρόντα στο στασίδι της ψυχής μας,
Σου άρεσε να μαγειρεύεις τις μοναδικές Πολίτικες συνταγές. Την 26η Ιανουαρίου 2025 τελέσαμε μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής σου παρουσία του αγαπημένου σου αδελφού Στράτου και την επομένη 27η Ιανουαρίου «μαγειρέψαμε» ειδικά για σένα Μουσικό Μνημόσυνο με τίτλο «Πολίτικα μελωδήματα» υπό την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Φιλόθεου, στον Ιερό Ναό της Αγίας Βαρβάρας της Ιεράς Μητροπόλεώς του, με «σεφ» τον Πρωτοψάλτη και καθηγητή δρ Σωτήριο Δεσπότη παρουσία των Πατριαρχικών Σεβασμιωτάτων Μητροπολητών Βρυούλων κ. Παντελεήμονος, Μιλήτου κ. Αποστόλου και του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Αμορίου κ. Νικηφόρου και πολλούς ιεροψάλτες μαθητές σου τους οποίους από κοντά η και εκ μακρόθεν δίδαξες. Όλοι σου καταθέσαμε τον καλύτερο « μεζέ», την ψυχή μας, όπως κι εσύ τόσο χρόνια μας κατέθετες την δική σου μαζί με το Θείο τάλαντο που σου δώρισε ο Πανάγαθος Θεός για να υπηρετείς τόσο τα Ιερά Αναλόγια όσο και την Λυρική Σκηνή. Ήλπιζες πάντα ότι ΘΑ ΣΩΘΟΥΝ ΠΟΛΛΑ και φρόντισες γι αυτό. Σήμερα προσπαθήσαμε να σώσουμε την δική σου παράδοση και ιστορία. Ελπίζουμε αυτό μας το αντίδωρό να σε ικανοποιήσει. Αυτό όμως που πραγματικά θα αναπαύσει την ψυχή σου είναι να μας βλέπεις να ακολουθούμε το παράδειγμά σου. Σου υποσχόμαστε ότι θα προσπαθήσουμε. Τώρα πλέον δεν θα κατεβαίνεις τα Σκαλάκια του Γαλατά για να συναντήσεις τους ζωντανούς ίσκιους για να πιείτε το τσάι σας, τώρα θα τα ανεβαίνεις προς το επουράνιο μεταπύργιο, για να τους συναντήσεις με τους αθανάτους, μαζί με τον Θεό της αιωνιότητας, για να τους ψάλεις με την ασύγκριτη θνητή θεϊκή φωνή σου.
Όσο αφορά τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου των πατριωτών μου Φερτεκιωτών, το εφαλτήριό σου στην Ιερά Ψαλτική Τέχνη, αν μ΄ αξιώσει ο Θεός θα επανέλθω, με πληρέστερη μύηση και μόρφωση, διότι ποτέ δεν είναι αργά να δικαιωθεί ο άτοκος αγώνας τους, η πολυχρήματη προσφορά και η αγάπη τους προκειμένου να επικρατήσει το δίκαιον, να ονομάζεται απ’ όλους πλέον ως ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου ΤΩΝ ΦΕΡΤΕΚΙΩΤΩΝ γιατί και με αυτό τον τρόπο θα φανούμε άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων.
Ευχαριστώ τον αρχοντικό αδελφό του Αείμνηστου Λεωνίδα Αστέρη, κ. Σταύρο και την σύζυγό του κα Φωτεινή, οι οποίοι μου άνοιξαν το σπίτι τους σε πολύωρη ευλογημένη συνάντηση που είχαμε την Κυριακή 19η Ιανουαρίου 2025 μετά την λειτουργία στον Ιερό Ναό του αγίου Ελευθερίου Θεσσαλονίκης. Με κατασυγκίνησε με τις πληροφορίες τις οποίες μου έδωσε για τον Γαλατά, μέρος των οποίων κατέγραψα στο παρών κείμενο. Και αυτός μικρός μαζί με τον αδελφό του Λεωνίδα διακόνησε το Ιερόν Αναλόγιον της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.
Ευχαριστώ τον Ιμβριώτη μαθητή του Λεωνίδα Αστέρη καθηγητή και ιεροψάλτη Στυλιανό Μπερμπέρη για την εκ βαθέων εξομολόγηση των συναισθημάτων του για τον αείμνηστο Αρχοντικό του δάσκαλο καθώς και την Εκπομπή «ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ» για την συνέντευξη του αείμνηστου Λεωνίδα Αστέρη στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιο.
Έστω αιωνία η μνήμη του. Αμήν γένοιτο.
Κωνσταντίνος Β. Τερψίδης
Θεσσαλονικεύς, ο έχων την ρίζα του στο περίλαμπρο Φερτέκι της Αγιοτόκου Καππαδοκίας
