Της Βασιλικής Σταθοκώστα
Αν. Καθηγήτριας της Ορθοδόξου Θεολογίας και Οικουμενικής Κινήσεως,
Τμ. Θεολογίας ΕΚΠΑ
Το Σάββατο 11 Ιουλίου 2020, μετά από έντονο προβληματισμό και συντονισμένες προσπάθειες μακριά από το φως της δημοσιότητας, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών αποφάσισε να απευθυνθεί στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Τουρκίας, με επιστολή του Γενικού Γραμματέα του. Χρέη Γενικού Γραμματέα του ΠΣΕ εκτελεί ο καθηγητής πατήρ Ioan Sauca, ορθόδοξος ιερέας από την Εκκλησία της Ρουμανίας.
Στην επιστολή του προς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο πατήρ Ioan Sauca εκφράζει την απογοήτευση, αλλά και την ελπίδα και την προσευχή του μισού δισεκατομμυρίου Χριστιανών από όλο τον κόσμο ότι η Αγία Σοφία δεν θα αποτελέσει για άλλη μια φορά εστία αντιπαράθεσης και σύγκρουσης, αλλά θα αποκατασταθεί ο εμβληματικός ενοποιητικός ρόλος της, που έχει υπηρετήσει από το 1934.
Ακολουθεί η Επιστολή του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών προς τον Πρόεδρο Ερντογάν να διαφυλάξει την Αγία Σοφία ως κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας.
Αγαπητέ κύριε Πρόεδρε,
Από τότε που άρχισε να λειτουργεί ως μουσείο το 1934, η Αγία Σοφία υπήρξε τόπος ανοιχτότητας, συνάντησης και έμπνευσης για ανθρώπους από όλα τα έθνη και τις θρησκείες. Αποτέλεσε δε και μια ισχυρή έκφραση της δέσμευσης της Δημοκρατίας της Τουρκίας για κοσμικότητα και ένταξη, και της επιθυμίας της να αφήσει πίσω της τις συγκρούσεις του παρελθόντος.
Σήμερα, ωστόσο, είμαι υποχρεωμένος να σας μεταφέρω τη θλίψη και την απογοήτευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών – και των 350 Εκκλησιών – μελών του σε περισσότερες από 110 χώρες, που εκπροσωπούν περισσότερους από μισό δισεκατομμύριο Χριστιανούς σε όλο τον κόσμο – για την ενέργεια στην οποία έχετε προβεί. Αποφασίζοντας να μετατρέψετε την Αγία Σοφία ξανά σε τζαμί, αντιστρέψατε εκείνη τη θετική διάθεση του ανοίγματος της Τουρκίας και τη στρέψατε προς την κατεύθυνση του αποκλεισμού και διχασμού. Επιπλέον, δυστυχώς, αυτή η απόφαση ελήφθη χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση ή συζήτηση με την UNESCO σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχει στην αναγνώριση της παγκόσμιας αξίας της Αγίας Σοφίας βάσει της Σύμβασης Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Με τα χρόνια, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να υποστηρίξει την ενεργό συμμετοχή των Εκκλησιών-μελών του στον διαθρησκειακό διάλογο, προκειμένου να χτίσει γέφυρες αμοιβαίου σεβασμού και συνεργασίας, βασισμένων σε αξίες κοινές μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων. Επιπλέον, σε καιρούς προκλήσεων, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών μαζί με τις Εκκλησίες-μέλη του πήραν θέση και μίλησαν για την υπεράσπιση και την υποστήριξη άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων και των μουσουλμανικών κοινοτήτων, για τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους και της ακεραιότητάς τους. Η απόφαση για μετατροπή ενός τέτοιου εμβληματικού τόπου όπως η Αγία Σοφία από μουσείο σε τζαμί θα δημιουργήσει αναπόφευκτα αβεβαιότητες, υποψίες και δυσπιστία, υπονομεύοντας όλες τις προσπάθειές μας να φέρουμε μαζί ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών στο τραπέζι του διαλόγου και της συνεργασίας. Επιπλέον, φοβόμαστε πολύ ότι θα ενθαρρύνει τις φιλοδοξίες άλλων ομάδων αλλού, οι οποίες επιδιώκουν να ανατρέψουν το υπάρχον status quo και να προωθήσουν νέες διαιρέσεις μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων.
Κύριε Πρόεδρε, επιβεβαιώσατε επανειλημμένα την ταυτότητα της σύγχρονης Τουρκίας ως κοσμικού κράτους, αλλά χθες απορρίψατε τη δέσμευση που υπάρχει από το 1934 και διαφυλάσσει αυτό το ιστορικό μνημείο ως κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Προκειμένου να προωθηθεί η αμοιβαία κατανόηση, ο σεβασμός, ο διάλογος και η συνεργασία και για να αποφευχθεί η καλλιέργεια παλαιών εχθροτήτων και διχασμών, σας ζητούμε επειγόντως να επανεξετάσετε και να ανατρέψετε την απόφασή σας.
Συντασσόμαστε με τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, εκφράζοντας έντονη την ελπίδα μας και την προσευχή μας ότι η Αγία Σοφία δεν θα γίνει για άλλη μια φορά εστία αντιπαράθεσης και σύγκρουσης, αλλά θα επανέλθει στον εμβληματικό ενοποιητικό ρόλο που έχει υπηρετήσει από το 1934.
