Του Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Μακαρίου
ΤΟ ΒΗΜΑ
ΤΟ ΒΗΜΑ
Αναμφίβολα όλος ο χριστιανικός κόσμος και ειδικά εμείς,
οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αντιμετωπίζουμε μια μεγάλη δοκιμασία. Στο άκουσμα της
μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος, οι καρδιές μας δε θα
μπορούσαν παρά να κυριευτούν από αισθήματα πικρίας, απογοήτευσης και βαθιάς
θλίψης. Αισθήματα που προσωπικά από την πρώτη στιγμή έσπευσα να εκφράσω
δημόσια, μαζί με την έντονη αποδοκιμασία μου για την απαράδεκτη αυτή απόφαση
την οποία έλαβε η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας. Και, σας διαβεβαιώ, τα ίδια
αυτά αισθήματα διακατέχουν τους Επισκόπους, τον ιερό κλήρο, τις μοναστικές αδελφότητες και σύσσωμο
τον Ελληνισμό της Αυστραλίας.
οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αντιμετωπίζουμε μια μεγάλη δοκιμασία. Στο άκουσμα της
μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος, οι καρδιές μας δε θα
μπορούσαν παρά να κυριευτούν από αισθήματα πικρίας, απογοήτευσης και βαθιάς
θλίψης. Αισθήματα που προσωπικά από την πρώτη στιγμή έσπευσα να εκφράσω
δημόσια, μαζί με την έντονη αποδοκιμασία μου για την απαράδεκτη αυτή απόφαση
την οποία έλαβε η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας. Και, σας διαβεβαιώ, τα ίδια
αυτά αισθήματα διακατέχουν τους Επισκόπους, τον ιερό κλήρο, τις μοναστικές αδελφότητες και σύσσωμο
τον Ελληνισμό της Αυστραλίας.
Η αλλαγή καθεστώτος στην Αγία Σοφία συνιστά ιεροσυλία
έναντι ενός συμβόλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Χριστιανισμού, αλλά και
έναντι ενός μνημείου παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Πρόκειται για μια
απόφαση, η οποία αποπνέει μισαλλοδοξία και θρησκευτικό φανατισμό και, γι’ αυτό
το λόγο, υπονομεύει μια μεγάλη προσπάθεια και πρόκληση της εποχής μας, που είναι
ο αλληλοσεβασμός και η ειρηνική συνύπαρξη των θρησκειών. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας
επικίνδυνης, για όλη την ανθρωπότητα, επιστροφής προς παλιές εποχές και παλιές
τακτικές τις οποίες κανείς μας δεν θέλει να θυμάται. Εξάλλου, όπως μπορούμε να
διαπιστώσουμε, στο διάβα της ανθρώπινης ιστορίας, η Αγία Σοφία δεν ήταν το
πρώτο οικοδόμημα που από χώρος θρησκευτικής λατρείας μετατράπηκε σε μουσείο.
Και ίσως να μην είναι ούτε και το τελευταίο. Αξίζει, όμως, να αναρωτηθούμε πόσα
αντίστοιχα ιστορικά παραδείγματα υπάρχουν, όπου ένα μουσείο, ένα μνημείο της
παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, μετατράπηκε ξαφνικά και άνευ αναγκαιότητας
σε χώρο θρησκευτικής λατρείας – και, μάλιστα, διαφορετικής από αυτήν που
προοριζόταν κατά την ανοικοδόμησή του…
έναντι ενός συμβόλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Χριστιανισμού, αλλά και
έναντι ενός μνημείου παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Πρόκειται για μια
απόφαση, η οποία αποπνέει μισαλλοδοξία και θρησκευτικό φανατισμό και, γι’ αυτό
το λόγο, υπονομεύει μια μεγάλη προσπάθεια και πρόκληση της εποχής μας, που είναι
ο αλληλοσεβασμός και η ειρηνική συνύπαρξη των θρησκειών. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας
επικίνδυνης, για όλη την ανθρωπότητα, επιστροφής προς παλιές εποχές και παλιές
τακτικές τις οποίες κανείς μας δεν θέλει να θυμάται. Εξάλλου, όπως μπορούμε να
διαπιστώσουμε, στο διάβα της ανθρώπινης ιστορίας, η Αγία Σοφία δεν ήταν το
πρώτο οικοδόμημα που από χώρος θρησκευτικής λατρείας μετατράπηκε σε μουσείο.
Και ίσως να μην είναι ούτε και το τελευταίο. Αξίζει, όμως, να αναρωτηθούμε πόσα
αντίστοιχα ιστορικά παραδείγματα υπάρχουν, όπου ένα μουσείο, ένα μνημείο της
παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, μετατράπηκε ξαφνικά και άνευ αναγκαιότητας
σε χώρο θρησκευτικής λατρείας – και, μάλιστα, διαφορετικής από αυτήν που
προοριζόταν κατά την ανοικοδόμησή του…
Δε χρειάζεται βέβαια, πολλή σκέψη για να εκτιμήσει
κάποιος τα κίνητρα αυτής της αποφάσεως, δεδομένου μάλιστα ότι ο ίδιος ο
Πρόεδρος Ερντογάν προ ενός έτους διεκήρυττε ότι η Αγία Σοφία θα παραμείνει ως
έχει. Δεν είναι λίγοι αυτοί που σήμερα, εντός της κραταιής κατά τα άλλα
Τουρκίας, μιλούν για αποπροσανατολισμό από τα πραγματικά προβλήματά της, που
είναι η κοινωνική και η οικονομική εξαθλίωση. Αν σ’ αυτή την παράμετρο
προσθέσει κάποιος και την ανομοιογένεια του τουρκικού πληθυσμού με την έντονη
κρίση ταυτότητας (ποιοι είμαστε, από που προερχόμαστε και που πηγαίνουμε) τότε
εύκολα θα καταλάβει κανείς την αναγκαιότητα αυτής της “ηρωϊκής”
αποφάσεως, η οποία – προς καιρόν – διασκέδασε τη δυστυχία του λαού. Όμως παρά
την απόφαση αυτή, τα προβλήματα υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν με ότι
αυτό συνεπάγεται για την μελλοντική σταθερότητα της τουρκικής κοινωνίας.
κάποιος τα κίνητρα αυτής της αποφάσεως, δεδομένου μάλιστα ότι ο ίδιος ο
Πρόεδρος Ερντογάν προ ενός έτους διεκήρυττε ότι η Αγία Σοφία θα παραμείνει ως
έχει. Δεν είναι λίγοι αυτοί που σήμερα, εντός της κραταιής κατά τα άλλα
Τουρκίας, μιλούν για αποπροσανατολισμό από τα πραγματικά προβλήματά της, που
είναι η κοινωνική και η οικονομική εξαθλίωση. Αν σ’ αυτή την παράμετρο
προσθέσει κάποιος και την ανομοιογένεια του τουρκικού πληθυσμού με την έντονη
κρίση ταυτότητας (ποιοι είμαστε, από που προερχόμαστε και που πηγαίνουμε) τότε
εύκολα θα καταλάβει κανείς την αναγκαιότητα αυτής της “ηρωϊκής”
αποφάσεως, η οποία – προς καιρόν – διασκέδασε τη δυστυχία του λαού. Όμως παρά
την απόφαση αυτή, τα προβλήματα υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν με ότι
αυτό συνεπάγεται για την μελλοντική σταθερότητα της τουρκικής κοινωνίας.
Δε θα ήθελα να επεκταθώ
περαιτέρω, σε εκτιμήσεις αναφορικά με το ποιος είναι ο σκοπός στον οποίο
αποβλέπει το συγκεκριμένο εγχείρημα. Η ιστορία θα μάς κρίνει όλους. Ωστόσο,
οφείλω να εκφράσω τη βαθιά πεποίθησή μου ότι οι εμπνευστές της απόφασης αυτής, γρήγορα
θα αντιληφθούν το άστοχο και ατελέσφορο, του εγχειρήματός τους. Γρήγορα θα
συνειδητοποιήσουν ότι ο σκοπός τους είναι καταδικασμένος να αποτύχει. Και είναι
καταδικασμένος διότι σε όλη την Οικουμένη – συμπεριλαμβανομένης και της
τουρκικής κοινωνίας – το όνομα «Αγία Σοφία» εκφράζει μια συγκεκριμένη ιστορική
ταυτότητα και μια ιστορική αλήθεια που είναι αδύνατο να αλλοιωθεί. Η «Ayasofya”, όπως την αποκαλούν –
πιθανόν χωρίς να το συνειδητοποιούν – ακόμη και οι υπέρμαχοι της μετατροπής της
σε τέμενος, ακόμη και στο άκουσμά της αποδεικνύει γιατί φτιάχτηκε, από ποιους φτιάχτηκε
και σε ποιους ανήκει.
περαιτέρω, σε εκτιμήσεις αναφορικά με το ποιος είναι ο σκοπός στον οποίο
αποβλέπει το συγκεκριμένο εγχείρημα. Η ιστορία θα μάς κρίνει όλους. Ωστόσο,
οφείλω να εκφράσω τη βαθιά πεποίθησή μου ότι οι εμπνευστές της απόφασης αυτής, γρήγορα
θα αντιληφθούν το άστοχο και ατελέσφορο, του εγχειρήματός τους. Γρήγορα θα
συνειδητοποιήσουν ότι ο σκοπός τους είναι καταδικασμένος να αποτύχει. Και είναι
καταδικασμένος διότι σε όλη την Οικουμένη – συμπεριλαμβανομένης και της
τουρκικής κοινωνίας – το όνομα «Αγία Σοφία» εκφράζει μια συγκεκριμένη ιστορική
ταυτότητα και μια ιστορική αλήθεια που είναι αδύνατο να αλλοιωθεί. Η «Ayasofya”, όπως την αποκαλούν –
πιθανόν χωρίς να το συνειδητοποιούν – ακόμη και οι υπέρμαχοι της μετατροπής της
σε τέμενος, ακόμη και στο άκουσμά της αποδεικνύει γιατί φτιάχτηκε, από ποιους φτιάχτηκε
και σε ποιους ανήκει.
Σαφέστατα, το ζήτημα της Αγίας Σοφίας δεν είναι διμερές,
δηλαδή υπόθεση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Όποιοι μάλιστα τό περιορίζουν σ’
αυτό το δίπολο έχουν μικρή ιδέα στη σκέψη τους και στη συνείδησή τους για το τι
σημαίνει Αγιά Σοφιά. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά όλο τον κόσμο, γι’ αυτό
έχουμε ενώσει τις προσευχές μας με όλους τους ανθρώπους, σε κάθε γωνιά της
Οικουμένης, που κατά τις κρίσιμες ετούτες ώρες έχουν στραμμένο το βλέμμα τους
στη Βασιλίδα των πόλεων και αγωνιούν για την τύχη της Μεγάλης Εκκλησίας.
Προσευχόμαστε και στα αυτιά μας αντηχεί το «Νενίκηκά σε Σολομών». Ψάλλουμε το
«Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια» και μεταφερόμαστε νοερά στην «καρδιά» της
Μητρός Εκκλησίας, στο αιώνιο και κορυφαίο σύμβολο της Ορθοδοξίας. Φιλούμε το
χέρι του Πατριάρχου μας και η καρδιά μας γεμίζει ειρήνη. Έχουμε ελπίδα, ότι η
αδικία που σήμερα επιχειρείται, κάποια στιγμή θα αποκατασταθεί. Πιστεύουμε ότι
τελικά τα θαυμάσια ψηφιδωτά που κοσμούν την Αγία Σοφία μας και ο εμβληματικός
τρούλος της, ο πρώτος τρούλος της ανθρώπινης ιστορίας, θα συνεχίσουν να
δεσπόζουν επιβλητικά, με τον χαρακτήρα που έχουν καθιερωθεί στις συνειδήσεις
όλης της ανθρωπότητας. Και μακάρι κάποια στιγμή τα ψηφιδωτά αυτά να λιβανιστούν
και πάλι και να ακούσουν την ορθόδοξη λειτουργία όπως τότε, για να
ξαναζωντανέψουν και να μας αποδείξουν ότι τελικά, παρά τους ανθρώπινους
προγραμματισμούς, ο ουρανός ποτέ δεν ξεχνά.
δηλαδή υπόθεση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Όποιοι μάλιστα τό περιορίζουν σ’
αυτό το δίπολο έχουν μικρή ιδέα στη σκέψη τους και στη συνείδησή τους για το τι
σημαίνει Αγιά Σοφιά. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά όλο τον κόσμο, γι’ αυτό
έχουμε ενώσει τις προσευχές μας με όλους τους ανθρώπους, σε κάθε γωνιά της
Οικουμένης, που κατά τις κρίσιμες ετούτες ώρες έχουν στραμμένο το βλέμμα τους
στη Βασιλίδα των πόλεων και αγωνιούν για την τύχη της Μεγάλης Εκκλησίας.
Προσευχόμαστε και στα αυτιά μας αντηχεί το «Νενίκηκά σε Σολομών». Ψάλλουμε το
«Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια» και μεταφερόμαστε νοερά στην «καρδιά» της
Μητρός Εκκλησίας, στο αιώνιο και κορυφαίο σύμβολο της Ορθοδοξίας. Φιλούμε το
χέρι του Πατριάρχου μας και η καρδιά μας γεμίζει ειρήνη. Έχουμε ελπίδα, ότι η
αδικία που σήμερα επιχειρείται, κάποια στιγμή θα αποκατασταθεί. Πιστεύουμε ότι
τελικά τα θαυμάσια ψηφιδωτά που κοσμούν την Αγία Σοφία μας και ο εμβληματικός
τρούλος της, ο πρώτος τρούλος της ανθρώπινης ιστορίας, θα συνεχίσουν να
δεσπόζουν επιβλητικά, με τον χαρακτήρα που έχουν καθιερωθεί στις συνειδήσεις
όλης της ανθρωπότητας. Και μακάρι κάποια στιγμή τα ψηφιδωτά αυτά να λιβανιστούν
και πάλι και να ακούσουν την ορθόδοξη λειτουργία όπως τότε, για να
ξαναζωντανέψουν και να μας αποδείξουν ότι τελικά, παρά τους ανθρώπινους
προγραμματισμούς, ο ουρανός ποτέ δεν ξεχνά.
